Miłosz i emigracja

Czesław Miłosz przed wojną sympatyzował z ideami i ugrupowaniami lewicowymi. Po wyzwoleniu, oczarowany komunistyczną obietnicą społecznej równości, podjął pracę dla władz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej jako attachéattachéattaché kulturalny przy ambasadzie polskiej w Paryżu. Dość szybko jednak rozpoznał, na czym w systemie komunistycznym polegają mechanizmy zniewalania człowieka i manipulacji nim. W 1951 roku poprosił o azyl polityczny we Francji, gdzie przebywał do 1960 roku, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Tam objął posadę profesora na Uniwersytecie Berkeley w Kalifornii.

RSOKJCZbNUi36

Zdjęcie przedstawia stojący między drzewami budynek gospodarczy. Budynek jest parterowy, w białym kolorze ze spadzistym dachem.

Świat odmieniony

Po raz pierwszy po wielu latach Miłosz przyjechał do Polski w 1981 roku. Później, po transformacji ustrojowej 1989 roku, przyjeżdżał coraz częściej, a także podróżował na Litwę, gdzie się urodził. Naznaczona romantyczną tradycją Litwa, z którą związane były dzieciństwo i młodość poety, powraca w cyklu wierszy Litwa po pięćdziesięciu dwóch latach. Spotkanie starego człowieka z przestrzenią dzieciństwa ewokuje refleksję na temat przemijania i starzenia. Większość przedmiotów i miejsc uległa zmianie, jedynie niektóre elementy przyrody przywodzą na myśl dawny świat i tylko one świadczą o tożsamości tego, co było, z tym, co jest. To dzięki naturze, która trwa mimo upływu czasu, możliwe jest odczucie wspólnoty między człowiekiem i miejscem.

„Ubywanie” jest cechą wspólną starzenia się człowieka i miejsca. Powrót do miejsc dzieciństwa i młodości rozczarowuje poetę tylko o tyle, o ile rozczarowuje samo życie, przemijanie i starość.

Stary poeta

W ostatnim okresie swojej twórczości, w wierszach z tomu Druga przestrzeń oraz w utworach opublikowanych już po śmierci poety w tomie zatytułowanym Wiersze ostatnie, Miłosz wielokrotnie kontemplował własną późną dojrzałość. Można ją rozumieć jako świadomość zarówno późnego wieku, jak i późnego odkrycia czegoś, co powinno być dostrzeżone znacznie wcześniej. Z perspektywy doświadczenia późnej dojrzałości poeta zauważa wspólną dla wszystkich ludzi cechę zaniedbania, braku szacunku dla daru, jaki otrzymują. Z jednej strony tylko późna dojrzałość daje szansę odkrycia najprostszych, ale i najtrudniejszych prawd o życiu, z drugiej (zdaje się mówić poeta), gdy człowiek w starości rozwikła tę tajemnicę, zyska świadomość, że dojrzał do niej zbyt późno. Starość w ostatnich wierszach Miłosza to czas trudnej epifaniiepifaniaepifanii – odkrycia prawd, z których nie ma już czasu skorzystać. Lekiem na słabość ciała, rozczarowanie i strach przed śmiercią pozostaje w twórczości Miłosza – tak jak była nim na początku jego drogi artystycznej – poezja:

R14seP62G1PVw

Zdjęcie przedstawia młody dąb zasadzony na niewielkiej polanie. Przed drzewem umieszczona jest niewielka tabliczka z niewyraźnym opisem.

Słownik