Być premierem
Zobacz, jak wygląda kancelaria Prezesa Rady Ministrów, miejsce pracy premiera.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DZZwv2PbC
Premierzy III RP
Sprawowanie urzędu premiera to wielki zaszczyt, ale i ogromna odpowiedzialność. Prezes Rady Ministrów jest zgodnie z Konstytucją RP dopiero czwartą osobą w państwie (po prezydencie, marszałakch Sejmu i Senatu), ale w praktyce skupia w swoich rękach niemal całą władzę wykonawczą. Od decyzji, które podejmuje szef rządu, zależy jakość życia wielu milionów ludzi. Znane są dzieje narodów, które pod mądrym przewodnictwem rozkwitały, a pod złym popadały w biedę i chaos.
W historii ostatnich lat szczególną rolę odegrali politycy, którzy pracowali na najwyższych stanowiskach w czasie transformacji ustrojowej, gdy Polska przeobrażała się z państwa zniewolonego, autorytarnegoautorytarnego, ze scentralizowaną gospodarką w kraj niepodległy, demokratyczny i wolnorynkowy.
Przeczytacie informacje i opinie poświęcone Tadeuszowi Mazowieckiemu, pierwszemu niekomunistycznemu premierowi w bloku państw zależnych od Związku Radzieckiego. Następnie podzielcie klasę na zespoły. Zadaniem każdego będzie przygotowanie najważniejszych wiadomości o życiu, osiągnięciach i porażkach jednego z premierów III Rzeczpospolitej.
Ich listę znajdziecie poniżej. Starajcie się, aby była to opowieść barwna i pokazywała ludzi z ich przymiotami i wadami.
Przekażcie zdobyte informacje koleżankom i kolegom w klasie.
Tadeusz Mazowiecki
Przeciwnicy nazywali go żółwiem, zwolennicy pytali, kto w takim razie jest jastrzębiem?
Został premierem nieoczekiwanie. Miał nim być Bronisław Geremek, ale kandydatura Mazowieckiego pojawiła się podczas rozmów Lecha Wałęsy z braćmi Kaczyńskimi. Misja utworzenia rządu nie była łatwa. Był zobowiązany wziąć pod uwagę interesy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której przedstawiciele musieli wówczas znaleźć się w Sejmie.
W czasie wygłaszania sejmowego exposé zasłabł, po powrocie na mównicę zażartował: „Znalazłem się w takiej sytuacji jak polska gospodarka, ale wyszedłem z tego i mam nadzieję, że ona też wyjdzie”.
Jego rząd został zapamiętany przede wszystkim z przeprowadzenia trudnych, ale koniecznych reform, nazwanych planem Balcerowicza (od nazwiska wicepremiera i ministra finansów – Leszka Balcerowicza). Reformy umożliwiły opanowanie hiperinflacji, rozpoczęcie restrukturyzacji gospodarki i prywatyzację.
Zarzucano Mazowieckiemu, że nie troszczył się o koszty przeprowadzanej transformacji, a najbardziej stracili najubożsi. Przyznać jednak trzeba, że wówczas pojawiły się po raz pierwszy zasiłki dla bezrobotnych, a istotną rolę w rządzie odgrywał minister pracy – Jacek Kuroń. Do historii przeszła zupa – kuroniówka, którą minister gotował dla bezrobotnych.
Rząd Tadeusza Mazowieckiego współtworzyło także czterech ministrów z PZPR, którzy objęli resorty siłowe (MSW i MON). Między innymi gen. Czesław Kiszczak, który jako minister spraw wewnętrznych i szef Służby Bezpieczeństwa niszczył archiwa PRL‑owskich służb specjalnych. Właśnie za powolne zmiany w sektorach siłowych, a także za deklarowaną w exposé „grubą kreskę” rząd Mazowieckiego był najbardziej krytykowany. Już w lecie 1990 roku rozpoczęła się wśród elit solidarnościowych „wojna na górze”. Przybrała ona na sile w czasie kampanii prezydenckiej, w której Tadeusz Mazowiecki wystartował, mając przeciwko sobie Lecha Wałęsę.
Tadeusz Mazowiecki przegrał wybory w pierwszej turze nie tylko z legendarnym przywódcą „Solidarności”, lecz także z nieznanym nikomu Stanem Tymińskim. 26 listopada 1990 r. podał swój rząd do dymisji.
Andrzej Brzeziecki, autor biografii Tadeusza Mazowieckiego wydanej w 2015 roku, tak ocenia swojego bohatera: „Nie ma życiorysów idealnych. Losy Tadeusza Mazowieckiego dowodzą, że można w młodości popełniać błędy, a potem z nich wyjść i całą swoją działalność polityczną prowadzić tak, żeby przysłużyć się ojczyźnie. Na pewno były premier był mężem stanu. Polska miała szczęście, że taki człowiek się jej trafił”. Tadeusz Mazowiecki zmarł w 2013 r., w dniu pogrzebu została ogłoszona żałoba narodowa.
Więcej informacji uzyskasz na stronie: http://www.premiermazowiecki.pl/zyciorys/
Prezes Rady Ministrów | Daty urzędowania | Przynależność partyjna |
1. Tadeusz Mazowiecki | 24.08.1989 – 4.01.1991 | Związany z NSZZ „Solidarność”, potem z Unią Demokratyczną |
2. Jan Krzysztof Bielecki | 4.01.1991 – 6.12.1991 | Kongres Liberalno‑Demokratyczny |
3. Jan Olszewski | 6.12.1991 – 5.06.1992 | Porozumienie Centrum |
4. Waldemar Pawlak | 5.06.1992 – 10.07.1992 - nie udało się sformować rządu | Polskie Stronnictwo Ludowe |
5. Hanna Suchocka | 11.07.1992 – 26.10.1993 | Unia Demokratyczna |
6. Waldemar Pawlak | 26.10.1993 – 7.03.1995 | Polskie Stronnictwo Ludowe |
7. Józef Oleksy | 7.03.1995 – 7.02.1996 | Sojusz Lewicy Demokratycznej |
8. Włodzimierz Cimoszewicz | 7.02.1996 – 31.10.1997 | Sojusz Lewicy Demokratycznej |
9. Jerzy Buzek | 31.10.1997 – 19.10.2001 | Akcja Wyborcza Solidarność |
10. Leszek Miller | 19.10.2001 – 2.05.2004 | Sojusz Lewicy Demokratycznej |
11. Marek Belka | 2.05.2004 – 31.10.2005 | Bezpartyjni, Demokraci.pl |
12. Kazimierz Marcinkiewicz | 31.10 2005 – 14.07.2006 | Prawo i Sprawiedliwość |
13. Jarosław Kaczyński | 14.07.2006 – 16.11.2007 | Prawo i Sprawiedliwość |
14. Donald Tusk | 16.11.2007 – 22.09.2014 | Platforma Obywatelska |
15. Ewa Kopacz | 22.09.2014 – 16.11.2015 | Platforma Obywatelska |
16. Beata Szydło | 16.11.2015 - 11.12.2017 | Prawo i Sprawiedliwość |
17. Mateusz Morawiecki | Od 11.12.2017 | Prawo i Sprawiedliwość |
Premierzy II Rzeczpospolitej
Życiorysy znanych polityków, tych dawnych i obecnych, mogą być barwną lekturą. Przykładem niezwykłej kariery politycznej w II RP był Wincenty Witos, rolnik z małej miejscowości Wierzchosławice, będący trzykrotnie premierem rządu. Duży rozgłos zyskał także Walery Sławek, ponieważ brał udział w napadach na rosyjskie pociągi przewożące carskie ruble. Zdobyte pieniądze przeznaczano na działalność niepodległościową. Wiele anegdot powstało o premierze Felicjanie Sławoju Składkowskim, który nakazał budowanie w całym kraju drewnianych toalet, zwanych później żartobliwie „sławojkami”.
Wincenty Witos, czyli od chłopa do premiera
Zdaniem historyków największą zasługą Witosa było włączenie chłopów w proces współtworzenia państwa polskiego po 1918 roku. Witos, zdobywając coraz to wyższe stopnie kariery politycznej, nie zerwał związków z rodzinną wsią i przez całe życie zajmował się także uprawą ziemi.
Urodził się we wsi Wierzchosławice w 1874 r. Był działaczem społecznym i samorządowcem od samego początku związanym z ruchem ludowym. Działał w Polskim Stronnictwie Ludowym „Piast”. Sprawował także urząd wójta swojej wsi od 1909 r. do 1931 r.
W dramatycznym momencie wojny polsko‑bolszewickiej Józef Piłsudski, aby z nim porozmawiać, musiał wysłać po niego samochód.
”Jednego dnia (...) zostałem w domu celem orki (...). Około godziny trzeciej po południu (...) jakieś auto zajechało na podwórze domu, zapewne więc do mnie. Roboty nie przerywałem, wiedząc, że jak kto ma do mnie interes, to mnie na pewno znajdzie. Nie omyliłem się, gdyż za parę minut przybył na pole oficer z miną ogromnie poważną, a upewniwszy się, że ma ze mną do czynienia, oświadczył bardzo uroczyście, że przyjeżdża od Naczelnika Państwa, Piłsudskiego i na jego rozkaz, żeby mnie natychmiast przywiózł do Warszawy” - wspominał późniejszy premier.
Kilka dni po tym wydarzeniu powstał Rząd Obrony Narodowej z Witosem na czele. Premierem rządu został Witos jeszcze dwa razy.
Tragicznym przeżyciem był dla niego zamach majowy w 1926 r. Uważał, że przejęcie władzy drogą przemocy jest dużym niebezpieczeństwem dla młodego państwa polskiego. Stanął wówczas na czele przeciwników Piłsudskiego i rządów sanacji, został aresztowany i skazany w tzw. procesie brzeskim, po czym udał się na emigrację.
W 1939 r. powrócił do kraju. W czasie wojny wielokrotnie nakłaniany przez Niemców do kolaboracji zawsze zdecydowanie odmawiał. Wkrótce po zakończeniu wojny został aresztowany przez Rosjan i zmuszany do współpracy, na którą się nie zgodził. Zmarł w 1945 r.
Witos słynął z tego, że podkreślał swoją chłopskość w sposobie bycia i w legendarnym stroju – chodził w butach z cholewami i bez krawata. Prowadził gospodarstwo także wtedy, gdy został wybrany na gospodarza państwa.
Więcej na ten temat można przeczytać na stronie polskieradio.pl, w tekście: Wincenty Witos – premier wierny chłopom.
Walery Sławek – wierny przyjaciel Marszałka Piłsudskiego
Był niezwykle odważnym człowiekiem i najbliższym współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. Wsławił się organizowaniem licznych akcji bojowych. We wrześniu 1908 r. Sławek brał udział w słynnej akcji pod Bezdanami koło Wilna, podczas której dokonano napadu na rosyjski pociąg przewożący pieniądze.
Zwolennicy Polskiej Partii Socjalistycznej nazywali tę akcję ekspriopriacja, co oznaczało rekwizycję carskich pieniędzy uzasadnioną wymogami walki o niepodległość. Zdobyte fundusze (ok. 200 tys. rubli) przeznaczono na działalność spiskową, tworzenie organizacji strzeleckich oraz na pomoc konspiratorom. Niemal wszyscy uczestnicy tego napadu zrobili kariery polityczne – czterech z nich zostało premierami.
Walery Sławek był działaczem niepodległościowym, członkiem PPS, żołnierzem i politykiem obozu sanacyjnego. Dosłużył się stopnia pułkownika piechoty, sprawował funkcję marszałka sejmu, był liderem obozu sanacji, człowiekiem do zadań specjalnych.
Po przewrocie majowym w 1926 r. trzykrotnie zajmował stanowisko premiera. W 1927 stanął na czele Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR), organizacji politycznej, która była wyrazicielem poglądów sanacji. Walery Sławek był także jednym z twórców konstytucji kwietniowej z 1935 r.
W kwietniu 1939 roku Walery Sławek, prawdopodobnie rozczarowany stanem państwa, targnął się na swoje życie. Sprawa tego samobójstwa nigdy nie została do końca wyjaśniona.
Więcej informacji uzyskacie na stronie polskieradio.pl.
Felicjan Sławoj Składkowski – lekarz i polityk, entuzjasta higieny
To postać niezwykle barwna. Przeszedł do historii przede wszystkim jako pomysłodawca stawiania toalet zwanych wówczas ironicznie „sławojkami” – „Nadchodzący okres wiosenny umożliwia (...) podjęcie akcji podniesienia sanitarnego i estetycznego kraju (...). Żądam, aby wynikiem akcji powyższej było: w osiedlach miejskich – czystość na placach, ulicach i podwórzach domów, czysty ustęp i zamykany śmietnik w obrębie każdej posesji”.
Tym m.in. zajmował się Felicjan Sławoj Składkowski, minister rządu RP. Działalność na polu higieny narodu to nie jedyna rzecz, która budziła emocje u rodaków, inne to nieustanne kontrolowanie pracy urzędników państwowych czy liczne niezapowiedziane wyjazdy w teren po to, aby osobiście przypilnować wykonania poleceń służbowych.
Z wykształcenia był lekarzem. Służył w Legionach Piłsudskiego, walczył z bolszewikami w czasie wojny w dwudziestym roku. Zdobył stopień generała dywizji Wojska Polskiego, był ministrem spraw wewnętrznych i szefem Rady Ministrów. Na tym stanowisku pobił rekord w Polsce międzywojennej: premierem był ponad trzy lata, od 1936 roku aż do wybuchu wojny. Składkowski to także utalentowany pisarz, który z dużą dawką autoironii opisał swoje życie i działalność polityczną.
Więcej informacji na temat znanego polityka Polski przedwojennej możecie znaleźć na stronie www.dzieje.pl, w tekście: 50. rocznica śmierci gen. Felicjana Sławoja‑Składkowskiego.
Poszukajcie różnych ciekawostek o życiu znanych polityków z okresu II i III Rzeczypospolitej. Przedstawcie je w barwnej czy nawet sensacyjnej formie, tak aby zainteresować słuchaczy.
Dyskusja
Czy wypada interesować się życiem prywatnym polityków, którzy sprawują władzę w państwie? Czy to jedynie gonitwa za sensacją? Czy mamy prawo znać całą prawdę o sprawach osobistych tych ludzi? Czy gdybyście zostali politykami, chcielibyście, żeby inni zajmowali się tylko waszym życiem zawodowym, czy także prywatnym?
Opracujcie Galerię Premierów Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918 – 1939. Może warto zaprezentować tę pracę w szkole z okazji Święta Niepodległości?