Prezentacja multimedialna
Szlachta ogłosiła Annę Jagiellonkę królem Polski pod koniec 1575 r. W kolejnym roku w katedrze na Wawelu odbyły się jej zaślubiny z księciem Siedmiogrodu Stefanem Batorym oraz ich koronacja. Kariera kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego osiągnęła swój szczyt w okresie panowania Anny i Stefana. Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj polecenia.
![](/static/img/obiektmultimedialny.png)
Anna Jagiellonka, córka Bony Sforzy i Zygmunta Starego, przyszła na świat 18 października 1523 r. w Krakowie. Wychowała się na dworze i otrzymała staranne wykształcenie, jednak rodzice faworyzowali swoje najstarsze dzieci: Zygmunta Augusta i Izabelę. Anna pozostawała niezamężna aż do 1576 r. Częściowo była to wina rodziców, którzy nie wykazali się wystarczającą determinacją w poszukiwaniach odpowiedniego kandydata na zięcia. Do staropanieństwa Jagiellonki przyczyniła się też przylepiona jej przez ówczesnych etykietka nudnej i brzydkiej.
![Ilustracja przedstawia rodzinę Jagiellonów. Wszystkie osoby opierają ręce o stół a w dłoniach trzymają rękawiczki. Zygmunt Stary ma czarną czapkę, białą krótką brodę oraz czarny płaszcz. Bona Sforza ma biały materiał owinięty wokół głowy którego końcówki opadają wzdłuż jej ciała do stołu. Ma czarną szatę. Zygmunt August ma czarną płaską czapkę, spiczastą brodę do piersi, żółtą szatę oraz czarny płaszcz. Elżbieta Austriacka ma płaską czarną czapkę oraz upięte w kok włosy. Ma bufiastą czerwoną szatę. Barbara Radziwiłłówna ma płaskie nakrycie głowy otoczone złotymi wykończeniami. Spod niego wystaje okrywający całą głowę brązowy materiał. Ma bufiastą brązową szatę. Katarzyna Austriacka ma płaskie nakrycie głowy oraz włosy upięte w kok z boku głowy. Ma czarną szatę zdobioną złotymi i srebrnymi wzorami. Na szyi ma złote naszyjniki. Izabela Jagiellonka ma biały materiał owinięty wokół głowy którego końcówki opadają wzdłuż jej ciała do stołu. Ma czarną szatę. Katarzyna Jagiellonka, Zofia Jagiellonka, Anna Jagiellonka mają takie same stroje. Mają na głowie czarne płaskie czapki, włosy upięte w koki, czarne szaty ze złotymi motywami.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R5rBaH2eI9TG4/1637856533/1bZiPMNQruwWuJbyBVUcwTSZFpZveve3.jpg)
Po śmierci Zygmunta Starego Anna i jej matka opowiedziały się przeciwko małżeństwu Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną. W 1548 r. opuściły Kraków i udały się na Mazowsze. Sytuacja materialna Anny stała się szczególnie trudna po tym, jak w 1556 r. Bona wyjechała z Polski. Stosunki królewny z dworem systematycznie się pogarszały. Zygmunt August opierał wówczas swoje rządy na współpracy z ludźmi, którym przewodniczyli bracia Mniszchowie i biskup Piotr Myszkowski. Wśród zwolenników władcy znajdował się również Jan Zamoyski, od 1565 r. królewski sekretarz.
![Ilustracja przedstawia Zygmunta Augusta z Barbarą. Zygmunt ma krótkie ciemne włosy, brązowe futro zarzucone na ramiona oraz czarną prostą szatę do kolan. Na stopach ma pantofle. Patrzy w dal. Lewą ręką obejmuje Barbarę za ramiona a prawą trzyma ją za prawe przedramię. Barbara ma długie ciemne włosy, suknię do ziemi. Jej górna część ma złote elementy natomiast dolna to czarny materiał. Prawą ręką trzyma Zygmunta za brodę a lewą opiera o swój prawy łokieć. W tle znajduje się widok z pomieszczenia na jezioro i drzewa na brzegu.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RwRRDmldT3DPa/1637856534/15ZSYQYXtxXufkLdEhIr5qyo5TTTNSRo.jpg)
Gdy latem 1572 r. zmarł Zygmunt August, prawie pięćdziesięcioletnia Anna, jako jedyna dziedziczka rodu, nie tylko miała przejąć pokaźny majątek, ale też zyskała na znaczeniu w życiu publicznym. Szlachta określała ją mianem infantki (córki królewskiej).
![Ilustracja przedstawia śmierć Zygmunta Augusta. Z prawej strony znajduje się łoże z żółtą pościelą, na którym leży Zygmunt August w czarnej szacie. Otoczone jest kotarami. Przy łożu stoi mężczyzna w czarnej szacie. Lewą rękę przykłada do czoła. Na pierwszym planie nad otwartą skrzynią pochyla się mężczyzna. Obok niego stoją naczynia. Z lewej strony rozpaczają mężczyźni i kobiety. Patrzą się w stronę łoża. Obok stoi przedstawiciel duchowieństwa. Patrzy się na ludzi. Przy nim stoi chłopiec w czerwonym palcie. Pry łożu znajduje się stół a na nim czteroramienny świecznik. Nad nimi wisi obraz kobiety w koronie. Z sufitu zwisa żyrandol. Na dywanie leży pies.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R2q2HgpMmAskk/1637856534/1aqPrSbTX9DGmFqaGcLPhcOO9RpEPr1l.jpg)
Podczas pierwszej wolnej elekcji w 1573 r. Anna popierała początkowo syna cesarza Maksymiliana II, Ernesta. Po pewnym czasie Jan Zamoyski zaproponował jej małżeństwo z innym kandydatem, młodym i przystojnym Henrykiem Walezym. Anna obdarzyła poparciem Francuza i ostatecznie to on został wybrany na króla Rzeczypospolitej. Nie miał jednak zamiaru wiązać się z dużo starszą od siebie kobietą i unikał Anny. Dodatkowo, najprawdopodobniej nieświadomie, zezwolił Zamoyskiemu przejąć będące w dyspozycji królewny starostwo knyszyńskie. Walezjusz nie cofnął swojej decyzji, a po kilku miesiącach rządów opuścił Polskę, aby objąć władzę we Francji.
![Ilustracja przedstawia elekcję. Na środku stoi namiot na którego szczycie znajduje się godło z orłem. Spod namiotu wystawione są flagi. Pod namiotem jest zgromadzenie ludzi wokół krzyża. Przed namiotem przechodzi mężczyzna kłaniający się w pas. Wokół namiotu znajduje się zgromadzenie wielu mężczyzn. Z prawej strony siedzą przy stole i oglądają portret oprawiony w ramkę. W tle znajdują się mniejsze namioty oraz flagi. Z prawej strony jest drzewo.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RQPqyRkEu1CWm/1637856535/2LgblM8ddnezRFV1vKWgbX0kxyc6Dyqq.jpg)
Pod koniec 1575 r. senatorowie wybrali na króla cesarza Maksymiliana II, jednak szlachta, z inicjatywy Jana Zamoyskiego, dokonała drugiej elekcji i ogłosiła królem Polski Annę. Zaproponowała jej małżeństwo ze Stefanem Batorym, księciem Siedmiogrodu. Jagiellonka chętnie przystała na tę propozycję. Maksymilian II nie podjął walki o władzę i 1 maja 1576 r. Anna i Stefan wzięli ślub w katedrze na Wawelu, a następnie zostali koronowani na władców Rzeczypospolitej.
![Ilustracja przedstawia Annę Jagiellonkę. Na głowie ma koronę wysadzaną kamieniami oraz zakończoną złotymi wykończeniami. Od korony, po obu stronach jej głowy, opada materiał złożony z kamieni szlachetnych, pereł. Po brodą ma kołnierz również bogato wysadzany. Górna część stroju od szyi do pasa ma szary materiał a na nim metalowe elementy układające się w kwiaty i ich obramowania. Od szyi opada sznur pereł. Dolna część stroju czyli suknia jest z szarego materiału i posiada trzy pasy wyszyte złotą nitką. W prawej ręce trzyma berło a w lewej jabłko z krzyżem na szczycie. Z lewej strony znajduje się godło z orłem na czerwonym tle a z lewej godło z wężem na brązowym tle. Oba godła na górze maja korony.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1BQebjSzRzI8/1637856535/23Gx1oh3wt8XyHgjsk9J4zzc7QL8LFQ2.jpg)
Anna Jagiellonka i Stefan Batory nie tworzyli udanego małżeństwa. Król był młodszy od królowej o 10 lat, a na dodatek para porozumiewała się przez tłumacza. Ponadto Batory większość czasu spędzał na prowadzeniu wojen i na polowaniach. Anna i Stefan szybko przestali dzielić małżeńskie łoże.
![Ilustracja przedstawia Annę Jagiellonkę i Stefana Batorego. Anna Jagiellonka stoi z prawej strony. Na głowie ma czapkę wysadzaną kamieniami. Z jej czubka wychodzi biały materiał i opada z tyłu jej ciała do kolan. Pod szyją ma białą koronkę. Na górnej części sukni od pasa w górę znajdują się złote łańcuszki. W pasie jest złoty pas. W dolnej części jest biały materiał sukni wykończony na dole motywem krzyża. Stefan Batory stoi z lewej strony. Na głowie ma czarną czapkę z czarnym piórem. Ma krótką czarną brodę i wąsy. Na ramionach ma czarne futro. Posiada czerwoną szat sięgającą butów. Jest zapinana na złote guziki. Na stopach ma żółte buty na obcasach. W prawej dłoni trzyma chusteczkę. Z lewej strony u góry jest herb z pazurami na niebieskim tle. Na środku jest herb z orłem na czerwonym tle. Z prawej strony jest herb z rycerzem na koniu na czerwonym tle. Wszystkie herby mają koronę na górze.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RwMFYRTcmYdXA/1637856536/1LTkB1IuBgmCpZrYXzRPnetpaXv7LuwE.jpg)
W teorii Anna współrządziła, jednak w praktyce nie miała wpływu na decyzje państwowe. Królowa współpracowała z wrogami Batorego i jego najbliższego doradcy Jana Zamoyskiego, od 1578 r. kanclerza wielkiego koronnego i od 1581 r. hetmana wielkiego koronnego.
![Ilustracja przedstawia Jana Zamoyskiego. Ma krótkie kręcone białe włosy, krótką brodę i wąsy. Posiada brązowy płaszcz podszyty czarnym futrem. Jest zapinany na złote guziki. Pod spodem ma białą szatę. Pod szyją ma biały kołnierz. Lewą dłoń opiera na mieczu przypiętym do pasa.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RfgkxhSe7IQHp/1637856536/VTt1hgQBQGa469kbUInqN5Pr3f3y8wkE.png)
Odsunięta od najważniejszych spraw, Anna zajęła się przebudową rezydencji w Ujazdowie, Łobzowie i Warszawie oraz zainicjowała budowę mostu w Warszawie. Odzyskała też należne procenty (bez kapitału) od sum pożyczonych przez Bonę władcy Hiszpanii Filipowi II. Była zagorzałą przeciwniczką reformacji na Mazowszu i popierała jezuitów. W tej kwestii zgadzała się z mężem, który w Kościele katolickim upatrywał podpory swojego panowania. Anna utrzymywała kontakt z ks. Piotrem Skargą, pierwszym rektorem Akademii Wileńskiej, którą ufundował Batory. W 1579 r. Skarga zadedykował królowej swoje Żywoty świętych.
![Ilustracja przedstawia Warszawę. Na pierwszym planie znajdują się zielone pola z niewielkimi chatkami. Z prawej strony w głąb ilustracji ciągnie się most łączący dwa brzegi Wisły. Na drugim brzegu, w tle, znajduje się gęsta zabudowa. W centralnej części jest kościół. Na rzece znajdują się niewielkie łodzie i tratwy. Na górze znajdują się trzy herby. Pierwszy przedstawia orła w koronie. Obwódka herbu jest czerwona i ma koronę. Drugi przedstawia istotę na dwóch łapach, z ogonem trzymającą w rękach miecz i tarczę na żółtym tle. Trzeci przedstawia orła w koronie. Obwódka herbu jest niebieska i ma koronę.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R16Tg9BE66K6z/1637856537/1OtXvJme7dE0WTK2OkNjguqaowbdi3zD.jpg)
Kiedy w 1586 r. zmarł Stefan Batory, Anna usunęła się w cień, zrzekła się tytułu królewskiego i poparła kandydaturę swojego siostrzeńca, Zygmunta Wazy. Nie szczędziła obietnic i pieniędzy, aby zdobyć poparcie szlachty dla szwedzkiej kandydatury. Z pomocą Zygmuntowi przyszedł także Jan Zamoyski, który w 1588 r. w bitwie pod Byczyną pokonał siły popierające kandydata Habsburgów, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga.
![Ilustracja przedstawia Jana Zamoyskiego biorącego do niewoli arcyksięcia. Z lewej strony stoi pięć mężczyzn. Ubrani są w długie szaty a na głowie mają czapki. Natomiast z prawej strony jest skupisko mężczyzn. Trzymają oni w rękach włócznie. Mężczyzna przed szeregiem ma czapkę na głowie, kręcone wąsy. Ma zbroję sięgającą ud. Za mężczyznami są drzewa.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rh4aLv56Da0jb/1637856537/1dH9y25kYNJAELHvkFdNU1cLRM2V2yc8.png)
Anna Jagiellonka nie nawiązała bliższej relacji z Zygmuntem III Wazą, chociaż początkowo liczyła, że będzie miała wpływ na podejmowane przez niego decyzje. Ostatnie lata życia spędziła głównie w Warszawie i Ujazdowie. Zmarła 9 września 1596 r.
![Zdjęcie przedstawia nagrobek Anny Jagiellonki. Jest on wysoki. Na ścianie posiada przedstawienie Anny Jagiellonki. Leży ona na boku w długich szatach. Nogi nagrobka są w kształcie kolumn. Wyżej we wnęce znajdują się dwie kolumny na których szczycie są dwa aniołki trzymające koronę. Pomiędzy kolumnami znajduje się wizerunek orła. Ściany są bogato zdobione. W dwóch wnękach po każdej stronie nagrobka znajdują się figury mężczyzn. Z lewej strony stoi świeca.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RhCohjXwgvKDt/1637856538/EilDUEaHtH3JNlzrcQwOWJV5sAfLGIQd.jpg)
Chociaż Jan Zamoyski początkowo popierał Zygmunta III, po jego koronacji przeszedł do opozycji. Walczył z absolutystycznymi zapędami króla oraz jego dążeniami do zawiązania współpracy z Habsburgami w celu odzyskania tronu szwedzkiego. Zamoyski miał za złe władcy, że kieruje się on w swojej polityce własnymi interesami dynastycznymi, a nie dobrem Rzeczypospolitej. Nigdy nie przeszedł na stronę Zygmunta III. Zmarł w 1605 r.
![Ilustracja przedstawia Jana Zamoyskiego. Pokazany jest on z lewego profilu. Ma krótkie kręcone włosy, brodę i wąsy. Ma założoną zbroję z wysokim kołnierzem. Lewą dłoń opiera o kij. Wokół portretu znajdują się napisy.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rhwc9hyL1aYsz/1637856543/2jHVOW1KaDjnufGQjQxBxD21eMcLxReM.jpg)
Opisz rolę, jaką odegrała Anna Jagiellonka w życiu politycznym Rzeczpospolitej. Scharakteryzuj jej relacje z Janem Zamoyskim.
Podaj, którą z kolei kobietą z tytułem króla Polski została Anna Jagiellonka. Jak myślisz, dlaczego szlachta zdecydowała się nadać jej ten tytuł?