Uzależnienia
„Kontroluję to, co robię. W każdej chwili mogę przestać, ale robię to, bo sprawia mi przyjemność.” W taki sposób rozumują ludzie uzależnieni, niezdolni do rezygnacji z zażywania substancji lub wykonywania czynności, które pozwalają zapomnieć o codziennych trudnościach. Uzależnienia zaczynają się niewinnie: jeden kieliszek, jeden papieros, jeszcze godzinka przy komputerze.
zdrowie jest wartością, którą należy chronić;
o stanie zdrowia w dużym stopniu decydują życiowe wybory człowieka.
wyjaśniać, co to jest uzależnienie;
opisywać mechanizm uzależnienia i jego etapy;
przedstawiać negatywne skutki zdrowotne narkomanii, alkoholizmu, nikotynizmu i lekomanii oraz uzależnień psychicznych;
wyjaśniać, dlaczego nie należy bez potrzeby zażywać leków.
1. Co to jest uzależnienie?
Człowiek od wieków używa różnych substancji chemicznych, tzw. używek, które wpływają na jego nastrój, samopoczucie i postrzeganie rzeczywistości. Są wśród nich zarówno substancje powszechnie stosowane i akceptowane, jak kofeina zawarta w kawie czy teina – składnik herbaty oraz substancje szkodliwe, jak nikotyna. Do substancji niebezpiecznych zaliczany jest spożywany w większych ilościach alkohol oraz środki, których zażywanie jest zabronione. Do tych ostatnich należą substancje trwale wpływające na zdrowie: dopalacze, leki stosowane niezgodnie z zaleceniami, narkotyki. Wszystkie z nich mogą stać się środkami uzależniającymi, w niektórych przypadkach tak silnymi, że aby je zdobyć, osoby uzależnione mogą posuwać się do kradzieży i innych przestępstw. UzależnienieUzależnienie jest rodzajem choroby.
Człowiek może uzależnić się także od powtarzanych stale czynności, np. jedzenia słodyczy, żucia gumy, robienia zakupów, gier hazardowych, oglądania telewizji, gier komputerowych czy korzystania z aparatu komórkowego. Problem uzależnienia nie tkwi w przedmiocie uzależnienia, ale w nas samych. Często przedmiot uzależnienia pozwala znieść dotkliwą z punktu widzenia danej osoby pustkę wywołaną przez brak miłości, więzi z innymi ludźmi, celu życiowego, zdrowia, samoakceptacji. Dlatego, gdy w wyniku leczenia uzależnienia ustąpią jego fizyczne przejawy, a leczona osoba nadal negatywnie postrzega swoją sytuację, choroba powraca, nawet po latach. Uzależnienie jest chorobą przewlekłą.
Po alkohol i niedozwolone używki sięgają coraz młodsze osoby, nawek kilkuletnie dzieci. Trzeba pamiętać, że w okresie dojrzewania wahania nastroju zdarzają się często i są zjawiskiem naturalnym. Naturalne jest też, że czasem trzeba doświadczyć emocji negatywnych: smutku, rozpaczy, zażenowania, złości. Stopniowe nabywanie umiejętności kierowania nimi, czyli akceptowanie tych stanów, zrozumienie, dlaczego się pojawiły i na przykład odraczanie reakcji na sytuacje, które je wywołały, czyni nas ludźmi dojrzałymi. Przejawem dorosłości nie jest sięganie po używki i ignorowanie realnego zagrożenia zdrowotnego.
Uzależnienie wywołuje nieodpartą chęć zażywania określonych środków bądź wykonywania określonych czynności. Skutki uzależnienia mogą być niebezpieczne dla zdrowia i nieść liczne ograniczenia w codziennym życiu. Uzależnienia od substancji chemicznych rozwijają się stopniowo. W procesie tym można wyróżnić etapy:
eksperymentowanie – początkowo osoby są ciekawe skutków działania danej substancji i są przekonane o tym, że mogą ją zażyć raz bądź kilka razy, a potem z niej zupełnie zrezygnować; niestety pierwsze próby często prowadzą do zażywania okazjonalnego;
zażywanie okazjonalne – używki przyjmowane są na przykład podczas spotkań z przyjaciółmi, a ich zażywanie daje poczucie integracji z grupą oraz akceptacji, i powtarza się podczas kolejnych spotkań;
zażywanie regularne – zażywanie staje się częścią życia, wykorzystywane jest do osiągnięcia przyjemności; na tym etapie osoby są już uzależnione psychicznie, choć nieświadome tego faktu – wciąż wierzą, że mogą w każdej chwili zrezygnować z używki;
uzależnienie – ilości używek przyjmowanych do tej pory stają się niewystarczające, więc chorzy sięgają po większe dawki bądź silniejsze środki; do uzależnienia psychicznego dołącza uzależnienie fizjologiczne – reakcja organizmu na odstawienie, która powoduje bardzo złe samopoczucie: bóle głowy, mięśni, poczucie rozbicia, niepokój, a nawet agresję; jednym z pierwszych narządów uszkadzanych przez używki jest wątroba, narząd odpowiedzialny za neutralizowanie trucizn.
Uzależnienie psychiczne polega na stałym myśleniu o zażywaniu i zdobywaniu danej substancji. Towarzyszy temu samousprawiedliwanie się i wyszukiwanie ważnych powodów, które mają uzasadniać jej przyjmowanie. Równocześnie osłabia się zainteresowanie innymi aspektami życia i następuje zanik woli. Uzależnienie psychiczne pozostaje na całe życie, więc powrót do nałogu jest zawsze możliwy nawet u ludzi, którzy są abstynentamiabstynentami od wielu lat.
Uzależnienie fizjologiczne wynika z przystosowania się organizmu do działania przy określonym poziomie danej substancji. Obniżenie tego poziomu prowadzi do licznych dolegliwości zwanych zespołem odstawienia. Należą do nich bóle, poczucie zimna, biegunki, wzrost ciśnienia krwi i zaburzenia rytmu serca, bezsenność, nadmierna potliwość, suchość w ustach.
Rozwój cywilizacyjny, zmiana stylu życia, różne mody oraz presja społeczna powodują pojawianie się coraz to nowych potrzeb. Podążanie za każdą z nich może prowadzić do uzależnienia. Uzależnienie od solarium nazywane tanoreksją to niepohamowana chęć posiadania opalonej skóry, która może doprowadzić do poparzeń, a nierzadko do nowotworów skóry. Niektórzy młodzi mężczyźni cierpią na bigoreksję, która polega na obsesyjnym, codziennym pomiarze wielkości mięśni i nadużywaniu sterydów jako środków prowadzących do zwiększenia ich obwodu. Zakupoholizm to uzależnienie, które dotyka najczęściej osoby, które przez nabywanie coraz to nowych przedmiotów poprawiają sobie nastrój i demonstrują swój status społeczny. Pracoholizm to stan uzależnienia od wykonywanej pracy, który może prowadzić do zerwania więzi z przyjaciółmi, rodziną i powstania chorób wynikających z przemęczenia.
2. Narkotyki
NarkotykiNarkotyki są niebezpiecznymi środkami uzależniającymi. Zażywane regularnie prowadzą do silnego uzależnienia fizjologicznego i psychicznego nazywanego narkomaniąnarkomanią. Środkami o działaniu narkotycznym są różne substancje pochodzenia roślinnego oraz otrzymywane syntetycznie. Według WHO zalicza się do nich również alkohol i nikotynę. Narkotyki wyniszczają wątrobę i nerki, degenerują tkankę mózgową, a tym samym zaburzają pracę mózgu, ograniczają sprawność myślenia i zapamiętywania oraz wywołują negatywne zmiany w zachowaniu. W zależności od rodzaju substancji, narkotyki mogą powodować nienaturalny stan pobudzenia, omamy i halucynacje lub obniżać aktywność organizmu. Przedawkowanie narkotyku może prowadzić do śmierci. Ponadto, częste wśród narkomanów używanie tych samych igieł i strzykawek do aplikacji substancji odurzających sprzyja przenoszeniu wirusa HIV oraz wirusów wywołujących zapalenie wątroby typu B i C.
Nie wierz zapewnieniom, że przy pierwszym kontakcie z narkotykiem nie można się uzależnić! Takie kłamstwa mówią często osoby, którym zależy na tym, żeby sprzedać ci narkotyk. Już po pierwszym zażyciu narkotyku może pojawić się uzależnienie psychiczne, które objawia się trudną do opanowania chęcią wzięcia następnej dawki.
Nigdy nie zażywaj żadnych substancji, co do których nie masz pewności, skąd pochodzą i jakie mają właściwości.
Narkotyki zawarte są także w tzw. dopalaczach. Są to środki uzależniające, które zawierają substancje psychoaktywne, czyli zmieniające funkcjonowanie układu nerwowego. Po ich zażyciu zmienia się nastrój i zachowanie człowieka. Mogą powodować uczucie niepokoju, bóle głowy, dezorientację, silne halucynacje i urojenia, a nawet ataki szału. Składają się one zwykle z substancji, których wpływ na organizm nie został jeszcze poznany, w związku z czym nieznany jest także sposób leczenia osób zatrutych nimi ani sposób terapii wywołanego przez nie nałogu. Szczególnie niebezpieczne jest zażywanie takich środków równocześnie z alkoholem lub lekami.
Jeśli po zażyciu dopalacza pojawiło się złe samopoczucie, trzeba natychmiast zgłosić się do lekarza. Liczy się każda minuta.
U osób wdychających opary rozpuszczalników, klejów czy lakierów mogą wystąpić poważne zaburzenia zachowania, prowadzące do zmiany osobowości. Substancje te uszkadzają układ nerwowy i mięśniowy oraz powodują zaburzenia rytmu serca aż do całkowitego zatrzymania.
W Polsce posiadanie, rozprowadzanie i produkcja narkotyków są nielegalne, podobnie jak uprawa takich roślin, jak mak i konopie. W wielu państwach, np. w Holandii i w Czechach, zalegalizowano narkotyki miękkie, do których zalicza się marihuanę. W innych krajach posiadanie narkotyków nie jest uregulowane przez prawo. Czy twoim zdaniem całkowity zakaz posiadania narkotyków w Polsce jest słuszny? Przeanalizuj sytuację metodą drzewka decyzyjnego i wyraź swoją opinię.
Producenci dopalaczy dodają do nich m.in. drobno mielone szkło. Uszkadza ono błony śluzowe, przez co zwiększa się wchłanianie narkotyku do organizmu.
3. Alkohol
AlkoholAlkohol jest jedną z najbardziej popularnych używek o działaniu odurzającym. Towarzyszy człowiekowi od niepamiętnych czasów. Alkohol spożywany podczas rodzinnych i oficjalnych uroczystości pełni szczególną rolę w życiu wielu ludzi. Jednak spożywany w nadmiarze wpływa istotnie na ich zachowania i stan zdrowia.
Alkohol nie wymaga trawienia – jest bezpośrednio wchłaniany z przewodu pokarmowego do krwi. Stąd szybko dociera do wszystkich narządów. Tuż po spożyciu wywołuje przyjemne odprężenie. Jednak już niewielkie ilości alkoholu wchłonięte przez mózg osłabiają ośrodki, które kontrolują koordynację nerwowo‑ruchową, uwagę i zdolność oceny sytuacji. Alkohol spożyty w nadmiarze powoduje stan upojenia alkoholowego, którego objawami są: bełkotliwa mowa, podwójne widzenie, zaburzenia równowagi i oszołomienie. Regularne zażywanie alkoholu może przerodzić się w alkoholizmalkoholizm – uzależnienie trudne do opanowania. Poziom alkoholu we krwi określa się w promilach (‰). 1 promil alkoholu we krwi oznacza obecność 100 mg tej substancji w 1 l krwi.
Alkoholizm jest chorobą społeczną – przynosi szkody nie tylko alkoholikom, ale także ich rodzinom oraz całemu społeczeństwu.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Do63k2pYq
Szacuje się, że ok. 16% Polaków nadużywa alkoholu. Alkohol powoli i podstępnie niszczy pijącego i jego rodzinę, często prowadzi do utraty pracy. Rodzina alkoholika narażona jest na agresję, przemoc fizyczną i psychiczną, czasem seksualną. Członków rodziny alkoholika określa się jako współuzależnionych. Ich życie w warunkach stałego stresu powoduje zmiany w nich samych – fizyczne, emocjonalne, psychiczne. WspółuzależnieniWspółuzależnieni cierpią, gdyż nie potrafią znaleźć skutecznych sposobów pomocy alkoholikowi. Często pojawiają się problemy finansowe, które rodzą kolejne problemy, a nawet konsekwencje prawne.
Alkohol jest też jedną z przyczyn zagrożeń w ruchu drogowym. Nawet niewielka jego ilość powoduje wydłużenie czasu reakcji na bodźce i pogorszenie koordynacji ruchowej. Kierowca pod wpływem alkoholu częściej popełnia pomyłki, traci zdolność oceny sytuacji i w efekcie stwarza zagrożenie dla siebie i innych uczestników ruchu.
Spożywanie alkoholu wiąże się niekiedy z podejmowaniem ryzykownych zachowań seksualnych. Alkohol zwiększa śmiałość, zaburza realistyczny osąd sytuacji towarzyskich i odblokowywuje instynkty seksualne. Osoby pod wpływem alkoholu czasem decydują się na seks z nieznaną osobą. Skutkiem takich incydentów może być niechciana ciąża lub zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak kiła, AIDS.
Tragiczne w skutkach następstwa może spowodować równoczesne zażywanie alkoholu i narkotyków lub leków. Pojawiający się wtedy niepokój, lęki, zaburzenia świadomości i omamy prowadzą czasem do prób samobójczych. Gwałtowne obniżenie ciśnienia krwi i zaburzenia pracy serca wynikające z połączonego działania używek mogą doprowadzić nawet do śmierci.
Alkohol wypijany przez ciężarną przenika przez łożysko, powodując uszkodzenie płodu. Całość objawów nazywana jest płodowym zespołem alkoholowym – FAS (z ang. Fetal Alcohol Syndrome). Dzieci z tym syndromem rodzą się z niższą masą ciała, mają charakterystyczny wygląd twarzy i anomalie w budowie narządów wewnętrznych. W wieku szkolnym zwykle mają trudności w nauce oraz wykazują zaburzenia zachowania. Są nadpobudliwe, zamknięte w sobie, często mają trudności w nauce oraz skłonność do popadania w nałóg alkoholowy.
Alkoholizm określany jest jako choroba społeczna. Wyszukaj w Internecie, czym są choroby społeczne, i wyjaśnij, dlaczego alkoholizm jest do nich zaliczany.
4. Nikotyna
Nikotyna jest substancją zawartą w liściach i korzeniach tytoniu. Jest środkiem uzależniającym. Podczas palenia tytoniu jest wchłaniana do krwi już w jamie ustnej i górnych drogach oddechowych. Dostarczona do płuc przenika przez pęcherzyki płucne i dociera wraz z krwią do wszystkich komórek. Pod wpływem nikotyny mózg produkuje substancje wpływające na emocje. Pobudzają one organizm i wywołują uczucie przyjemności. Mózg szybko zaczyna oczekiwać regularnych dawek nikotyny i w momencie przerwania ich podawania doświadcza objawów odstawienia – tak powstaje uzależnienie nazywane nikotynizmemnikotynizmem. Regularnie zażywana nikotyna działa szkodliwie na układ krążenia. Zwiększa częstość uderzeń serca i zwęża tętnice. Powoduje to wzrost ciśnienia krwi, co może skutkować chorobą serca i innych narządów. Duże dawki nikotyny powodują zatrucie objawiające się nudnościami, wymiotami, kołataniem serca, często omdleniami.
Dym tytoniowy oprócz nikotyny zawiera wiele substancji toksycznych i rakotwórczych. Są nimi tlenek węgla – trujący gaz utrudniający transport tlenu do komórek oraz substancje smoliste powodujące powstawanie nowotworów złośliwych.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Do63k2pYq
Bierne palenie, czyli wdychanie dymu tytoniowego z papierosa palonego przez inną osobę w tym samym pomieszczeniu, jest szczególnie niebezpieczne dla zdrowia. Wdychany w ten sposób dym zawiera od 5 do 15 razy więcej tlenku węgla i od 2 do 20 razy więcej nikotyny niż dym pochodzący bezpośrednio z palącego się papierosa. U biernych palaczy w związku z tym także występuje podwyższone ryzyko wystąpienia raka płuc i chorób serca. Dym tytoniowy zawiera również wiele substancji wywołujących objawy alergii: łzawienie oczu, podrażnienie błony śluzowej nosa i kaszel. Przebywanie osób niepalących w pomieszczeniach wypełnionych dymem tytoniowym osłabia ich zdolność do pracy, demobilizuje i pogarsza samopoczucie.
Palenie tytoniu w przypadku kobiet w ciąży zmniejsza ilość krwi docierającej do płodu z łożyska. Płód otrzymuje przez to mniej składników pokarmowych i tlenu, co spowalnia jego rozwój. Dzieci palących matek często rodzą się za wcześnie i mają niższą masę ciała niż średnia masa urodzeniowa. W okresie dzieciństwa częściej występują u nich zaburzenia oddychania, częściej również zapadają na astmę.
Zastanów się, dlaczego młodzi ludzie chętnie sięgają po papierosy. Określ swój stosunek do palenia papierosów i przygotuj kilka argumentów do dyskusji, w której zaprezentujesz swoje stanowisko.
Kofeina jest substancją chemiczną występującą w liściach, ziarnach i owocach wielu gatunków roślin. Zawarta w wielu produktach spożywczych uważana jest za bezpieczną używkę. Niewielkie ilości kofeiny występujące w kawie i herbacie (teina) działają pobudzająco. Usuwają zmęczenie, poprawiają pamięć krótkotrwałą i koncentrację uwagi, polepszają nastrój. Jednak przekroczenie dziennej dawki kofeiny, czyli ok. 300 mg dla dorosłych, może prowadzić do pogorszenia nastroju, stanów lękowych, kołatania serca. Przy zachowaniu zdrowego rozsądku i umiarkowania można bez obawy pić herbatę, kawę i inne napoje zawierające kofeinę.
Nie wiadomo, kiedy zaczęto uprawiać tytoń, ale istnieje przypuszczenie, że pierwsi zajmowali się tym rdzenni Amerykanie (Indianie), którzy zapoczątkowali również palenie tytoniu. Do Europy tytoń przywędrował z Krzysztofem Kolumbem w XV wieku. Nazwa nikotyna pochodzi od nazwiska francuskiego ambasadora w Lizbonie – Jeana Nicota, który wprowadził tę używkę jako lek na dwór królewski w Paryżu.
5. Uzależnienie od leków
Tempo współczesnego życia, stres i przemęczenie skłaniają wiele osób do zażywania środków, które mogą przynieść ulgę – złagodzić ból, uspokoić lub pobudzić do działania. Na te potrzeby odpowiada rynek farmaceutyczny, produkując i reklamując coraz więcej środków dostępnych bez recepty.
Łatwy dostęp do leków i suplementów dietysuplementów diety oraz swojego rodzaju moda na ich zażywanie sprawia, że zamiast rozwiązywać swoje problemy zdrowotne czy życiowe, sięgamy po tabletki, np. przeciwbólowe. Szczególnie popularne są leki uspokajające i nasenne, środki dopingujące i przeciwbólowe. Chętnie spożywane są również syntetyczne witaminy i suplementy diety oraz środki przeczyszczające czy produkty reklamowane jako te, które ułatwiają odchudzanie.
Nierozsądne zażywanie leków bez konsultacji z lekarzem może prowadzić do takich komplikacji zdrowotnych, jak uszkodzenie żołądka, nerek i wątroby. Ceną za taką lekkomyślność może być również lekomania. Uzależnienie od farmaceutyków jest tak samo poważną chorobą, jak uzależnienie od alkoholu czy narkotyków.
Zastanów się, czy nie stosujesz leków pochopnie i w nadmiarze.
Do psychicznych skutków nadużywania leków zaliczamy m.in.:
nieodpartą potrzebę odczuwania efektów działania leku,
zwiększoną tolerancję na lek i konieczność przyjmowania coraz większych dawek,
potrzebę zdobycia leku bez względu na okoliczności i koszty.
Fizyczne skutki nadużywania leków przejawiają się jako:
bezsenność,
zaburzenia ciśnienia krwi,
zaburzenia czynności serca,
trudności w oddychaniu,
biegunka
wymioty,
bóle mięśni,
nadmierna potliwość,
zaburzenia pamięci,
osłabienie koncentracji uwagi.
Odszukaj w Internecie ulotkę dla pacjenta jednego z popularnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Przeczytaj uważnie informacje dotyczące tego leku i odpowiedz na poniższe pytania.
Czy wszystkie osoby mogą swobodnie zażywać ten lek? Kto powinien zachować ostrożność?
Jakie mogą być skutki uboczne zażywania tego leku?
Jakie mogą być skutki przedawkowania tego leku?
Coraz częściej notowane się przestępstwa popełniane za pomocą tzw. pigułek gwałtu (z ang. date rape drugs), środków ograniczających świadomość. Zawierają one substancje obniżające aktywność ośrodkowego układu nerwowego. Dodawane są niepostrzeżenie do napojów, soków lub drinków. Skutki zażycia widoczne są już po kilkunastu minutach. Ofiara traci kontrolę nad swoim ciałem i umysłem, staje się senna, półprzytomna. Substancja utrzymuje się w organizmie przez kilkanaście godzin, później jest niemożliwa do wykrycia.
6. Profilaktyka uzależnień
Osoba uzależniona to ktoś, u kogo potrzeba zażycia używki, czy wykonania jakiejś czynności jest bardzo silna, silniejsza niż konsekwencje takich działań. Łatwy dostęp do papierosów, alkoholu, leków, narkotyków i dopalaczy sprawia, że liczba uzależnionych rośnie z roku na rok. Osoby uzależnione zwykle nie są w stanie same zerwać z nałogiem ze względu na dotkliwe, a nawet niebezpieczne dla zdrowia objawy odstawienia, czyli abstynencjiabstynencji. Wymagają one nie tylko pomocy medycznej, ale przede wszystkim wsparcia psychologicznego. Leczenie nałogów jest trudne ze względu na nawroty spowodowane zmianami w mózgu wynikającymi z brania używek. Dlatego najlepiej nigdy nie rozpoczynać eksperymentowania ze środkami uzależniającymi i konsekwentnie odmawiać ich zażycia.
Jeśli ktoś proponuje ci zapalenie papierosa lub namawia do zażycia innych środków uzależniających, nie obawiaj się i odrzucić propozycję, nawet za cenę utraty akceptacji rówieśników!
W skutecznym odmawianiu pomaga asertywność czy umiejętność wyrażania własnego zdania. Zachowania asertywne są łatwiejsze, jeśli wiemy, czego tak naprawdę chcemy i jakie są nasze życiowe cele.
Przygotuj wspólnie z kolegami i koleżankami scenkę, w której przedstawicie, jak poradzić sobie z osobą namawiającą do zażycia wybranego środka uzależniającego.
Wykorzystaj zasady asertywnego sposobu komunikacji między ludźmi.
Osoby uzależnione od narkotyków lub zagrożone narkomanią mogą zwrócić się do Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnień MONAR na terenie całego kraju. Przyjmują tam psycholodzy, lekarze psychiatrzy, a także prawnicy i pracownicy socjalni. Można także skorzystać z telefonu zaufania. Placówki MONAR oferują programy edukacyjne i terapeutyczne dla osób uzależnionych i ich rodzin. Ich pracownicy mogą także, jeśli zajdzie taka konieczność, wystawić skierowanie do oddziału szpitalnego specjalizującego się w odtruwaniu.
7. Uzależnienia XXI wieku
Dynamiczny rozwój technologii spowodował pojawienie się uzależnień od Internetu, gier wideo, telefonu komórkowego, które zaburzają normalne funkcjonowanie w codziennym życiu.
Uzależnienie od Internetu objawia się potrzebą stałego korzystania z jego zasobów i bycia w sieci (online). Internet wykorzystuje się na przykład do poszukiwania wirtualnych przyjaciół, znajomych, korzystania ze wsparcia w postaci lajków, a zawarte w ten sposób znajomości stają się ważniejsze niż znajomości realne. Część osób nałogowo gra w Internecie, inne stale przeglądają i komentują wiadomości. Aktywność w Internecie często powoduje niemożność oderwania się od komputera i prowadzi do utraty kontaktu z rzeczywistością i ograniczenia relacji społecznych.
Uzależnienie od telefonu komórkowego polega na nieustannej korespondencji za pomocą SMS‑ów i prowadzeniu długich rozmów, a także na korzystaniu z gier, w które są wyposażone aparaty telefoniczne. Osoby uzależnione, jeśli nie mają przy sobie telefonu, czują niepokój i podenerwowanie.
Uzależnienia związane z rozwojem nowych technologii przypominają te związane z uzależnieniem od narkotyków, alkoholu czy leków. Mogą również doprowadzać do osłabienia więzi z rodziną i rówieśnikami, izolacji od otoczenia. Młodzi ludzie, zdominowani wyłącznie przez Internet i aplikacje telefoniczne, rezygnują z pasji i zainteresowań. W Polsce i na świecie powstają ośrodki pomocy dla uzależnionych internautów i użytkowników telefonów komórkowych.
Fazy | Charakterystyczne zachowanie |
eksperymentowanie | fascynacja zasobami Internetu i jego możliwościami |
pojawienie się potrzeby coraz częstszego przebywania w sieci | |
korzystanie okazjonalne | pojawienie się przekonania, że korzystanie z Internetu łagodzi stres, daje uczucie ulgi i swobody |
wyszukiwanie okazji do jak najczęstszego korzystania z Internetu | |
korzystanie regularne, niezwiązane z pracą ani nauką | rezygnacja z codziennych kontaktów ze znajomymi na rzecz wirtualnych „przyjaźni” |
zaniedbywanie obowiązków i wyglądu zewnętrznego | |
uzależnienie | negatywne emocje, wybuchy złości w razie braku połączenia z Internetem |
pojawienie się przekonania, że jedynym światem wartym uwagi jest świat wirtualny |
Wyraź swoją opinię na temat wielogodzinnego korzystania z nowych technologii. Czy według ciebie jest to uzależnienie, czy konieczność związana z rozwojem cywilizacji?
W jakim zakresie korzystasz z telefonu komórkowego i Internetu?
Korzystanie z serwisów społecznościowych stało się tak częste, że psycholodzy wyróżnili dla niego odrębny rodzaj uzależnienia. Odkryto, że ludzie niepewni, nieśmiali, o niskim poczuciu wartości chętniej korzystają z serwisów niż osoby nie wykazujące tych cech. Ponadto osoby ambitne i dobrze zorganizowane są w mniejszym stopniu narażone na uzależnienie. Wyniki badań wskazują również, że od mediów społecznościowych częściej uzależniają się kobiety niż mężczyźni.
Podsumowanie
Etapy uzależnienia przebiegają według schematu – eksperymentowanie, zażywanie okazjonalne, zażywanie regularne, uzależnienie.
Uzależnienie jest nieodpartą potrzebą przyjmowania określonego środka uzależniającego w celu doznania przyjemności lub usunięcia przykrych objawów jego braku.
Narkotyki działają przede wszystkim na układ nerwowy, głównie na pracę mózgu, i prowadzą do uzależnienia organizmu.
Alkoholizm jest chorobą społeczną, wyniszczającą pijącego i jego rodzinę.
Nadmierne zażywanie leków, nazywane lekomanią, dotyczy najczęściej leków przeciwbólowych, uspokajających i nasennych.
Korzystając z informacji zawartych w podręczniku oraz innych źródeł, wykonaj mapę myśli na temat przyczyn i skutków uzależnień od substancji chemicznych i nowych technologii.
Przedstaw argumenty przeciw eksperymentowaniu z używkami.
Słowniczek
powstrzymywania się od czegoś; najczęściej dotyczy odmowy spożywania alkoholu, czasem innych używek
potoczna nazwa napoju zawierającego alkohol etylowy (etanol), odurzający związek chemiczny o działaniu narkotycznym i uzależniającym; powoduje chorobę nazywaną alkoholizmem
choroba alkoholowa wywołana nadużywaniem alkoholu; polega na niemożności rezygnacji z jego spożywania
potoczna nazwa uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na pracę mózgu
potoczna nazwa niektórych substancji odurzających działających na ośrodkowy układ nerwowy; ich regularne przyjmowanie prowadzi do uzależnienia fizycznego i psychicznego nazywanego narkomanią
uzależnienie polegające na częstym paleniu tytoniu
środki niebędące lekami; zawierają substancje (witaminy, minerały), których może brakować w codziennej diecie
nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji
substancje lub produkty spożywcze mające wpływ przede wszystkim na układ nerwowy; należą do nich m.in. kawa, herbata, tytoń, napoje energetyzujące, narkotyki
zespół cierpień i zaburzeń dotykających rodzinę osoby uzleżnionej; wynika ze stałego i silnego stresu będącego wynikiem życia z osobą uzależnioną
Dowiedz się więcej
Zadania
Uporządkuj (zaczynając od góry) etapy powstawania uzależnienia.
- zażywanie regularne
- uzależnienie
- eksperymentowanie
- zażywanie okazjonalne
Uzupełnij zdania, wybierając brakujące elementy z listy.
uzależnienia psychicznego, uzależnienia psychicznego, uzależnienia fizycznego, uzależnienia fizycznego
Silna potrzeba zażycia środka uzależniającego odczuwana jako szereg dolegliwości, takich jak uczucie zimna, wymioty, drżenie mięśni, biegunka, to objawy .....................................................
Obsesyjne poszukiwanie środka uzależniającego, usprawiedliwianie się koniecznością jego zażycia, pobudzenie i potrzeba zażywania coraz większych dawek to objawy .....................................................
Wyobraź sobie, że ktoś namawia cię do zażycia środka uzależniającego. Wskaż odpowiedź asertywną, której należałoby udzielić w takiej sytuacji.
- Nie, dziękuję. To jest wbrew moim zasadom.
- Nie, dziękuję. Moja mama tego nie akceptuje.
- Oj, może lepiej nie zaczynać, bo to może źle się skończyć? Czy to bezpieczny środek?
- No dobrze, ale tylko ten jeden raz!
Oceń prawdziwość poniższych zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
| Prawda | Fałsz | |
| Alkohol po krótkim okresie pobudzenia wpływa hamująco na układ nerwowy. | □ | □ |
| Tylko duża ilość alkoholu powoduje wydłużenie czasu reakcji. | □ | □ |
| Spożywanie alkoholu powoduje stany zapalne i owrzodzenia żołądka. | □ | □ |
| Codzienne spożywanie niewielkich dawek alkoholu nie prowadzi do uzależnienia. | □ | □ |
Wybierz poprawne dokończenie zdania. Środek uzależniający zawarty w dymie tytoniowym to
- smoła.
- nikotyna.
- tlenek węgla.
- cyjanowodór.
- kofeina.
Zaznacz zdania, które zawierają prawdziwe informacje.
- Lekomania to nawyk zażywania leków przeciwbólowych w sytuacjach koniecznych.
- Kofeina jest substancją słabo uzależniającą, więc herbatę, kawę i inne napoje można pić bez ograniczeń i obaw o zdrowie.
- Substancje chemiczne zawarte w narkotykach wpływają na mózg, powodując zmiany w nastroju i zachowaniu człowieka.
- Alkoholizm jest chorobą społeczną, wyrządzającą szkody nie tylko osobom uzależnionym od alkoholu, ale i ich rodzinom oraz całemu społeczeństwu.