Położenie Europy. Charakterystyczne cechy rzeźby powierzchni
Wody powierzchniowe w Europie
Zróżnicowanie typów klimatu w Europie
Klimat oddziałuje na cechy krajobrazu na danym obszarze. Na lekcji poznasz współzależności między czynnikami kształtującymi typy klimatu oraz zróżnicowanie typów klimatu w Europie. Czy pamiętasz, czym różni się klimat od pogody?
RmJq8fmG07uf71
Już wiesz
że geograficzne czynniki klimatotwórcze oddziałują na cechy klimatu na danym obszarze;
że w Europie występuje duże regionalne zróżnicowanie typów klimatu;
jak cechy klimatu danego miejsca można przedstawić i odczytać z diagramów klimatycznych.
Nauczysz się
wskazywać geograficzne czynniki klimatotwórcze oddziałujące na klimat w Europie;
opisywać regionalne zróżnicowanie typów klimatu w Europie;
charakteryzować główne cechy typów klimatu w Europie.
i8VlgLpD2h_d5e195
1. Czynniki klimatyczne kształtujące typy klimatu w Europie
Do geograficznych czynników kształtujących typy klimatu należą: szerokość geograficzna, która jest czynnikiem strefowym, rozkład lądów i mórz, oddziaływanie prądów morskich, ukształtowanie terenu, wysokość nad poziomem morza i pokrycie terenu.
Geograficzne czynniki klimatyczne i ich wpływ na zróżnicowanie klimatu w Europie
Czynnik klimatyczny
Wpływ czynnika na zróżnicowanie klimatu w Europie
Szerokość geograficzna
Europa rozciąga się między 35°58'N (Przylądek Marroqui) a 71°08'N (Przylądek Nordkyn); trzon lądu leży w umiarkowanych szerokościach geograficznych na półkuli północnej, jedynie niewielki skrawek kontynentu sięga poza koło podbiegunowe północne 66°33'N. Położenie geograficzne Europy sprawia, że obszary w Europie Południowej otrzymują większą ilość energii słonecznej niż jej krańce północne. Średnie wartości elementów klimatu mają charakterystyczny przebieg w ciągu roku w każdym typie klimatu; najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, a najcieplejszym lipiec
Rozkład lądów i mórz
Europa Zachodnia znajduje się w zasięgu wpływów Oceanu Atlantyckiego, Europa Wschodnia natomiast pod wpływem lądowych mas powietrza znad Azji. Wielkie rozczłonkowanie linii brzegowej Europy, duża liczba mórz przybrzeżnych i śródlądowych jest istotnym czynnikiem klimatycznym. Przypomnij, jaki wpływ na elementy klimatu ma położenie w pobliżu oceanu, a jak oddziałuje na klimat wielki obszar lądowy
Oddziaływanie prądów morskich
Wybrzeże Europy Zachodniej i Północnej opływa ciepły Prąd Zatokowy (Golfsztrom)Prąd Zatokowy (Golfsztrom)Prąd Zatokowy (Golfsztrom), który wzmacnia oddziaływanie Oceanu Atlantyckiego na cechy klimatu
Ukształtowanie terenu i wysokość nad poziomem morza
Równoleżnikowy układ głównych form ukształtowania powierzchni umożliwia przepływ mas powietrza znad Atlantyku w głąb lądu oraz mas powietrza znad Europy Wschodniej w kierunku zachodnim. Pasma górskie utrudniają natomiast napływ mas powietrza podzwrotnikowego z południa oraz powietrza arktycznego z północy. Na terenach górskich występuje piętrowość związana z wysokością nad poziomem morza. Ponadto obszary górskie cechują niższe roczne temperatury powietrza oraz wyższe opady
Pokrycie terenu
Europa odróżnia się od pozostałych kontynentów wielkimi zmianami w krajobrazach. Szacuje się, że ok. 65% powierzchni Europy zostało silnie przekształcone – pojawiły się głównie krajobrazy rolnicze, ale także znaczne tereny zostały zmienione na skutek urbanizacji, industrializacji (uprzemysłowienia), działalności górniczej i rozwoju sieci transportowej. Krajobraz naturalny zachował się tylko na 15% powierzchni lądu
Wpływ głównych geograficznych czynników klimatycznych na klimat w Europie przedstawia poniższa animacja.
R1e4mTwSbyHhb1
i8VlgLpD2h_d5e235
2. Typy klimatu w Europie
RUCTc779R3VeP1
Na mapie powyżej przedstawiono zasięgi typów klimatu w Europie. Obok mapy będą pokazywały się diagramy klimatyczne przykładowych stacji. Korzystając z mapy, wykonaj poniższe polecenia.
Polecenie 1
Odczytaj z diagramów klimatycznych maksymalne i minimalne temperatury powietrza, następnie oblicz roczną amplitudę temperatur powietrza w każdej ze stacji. Zapisz w zeszycie nazwę stacji i odczytane wartości.
Polecenie 2
Opisz roczny przebieg opadów w każdej stacji. Określ porę roku, w której opady są najwyższe.
Polecenie 3
Wskaż, który geograficzny czynnik klimatyczny ma najsilniejszy wpływ na roczny przebieg średnich miesięcznych temperatur powietrza i miesięczne sumy opadów w każdej stacji.
i8VlgLpD2h_d5e284
1. KLIMAT UMIARKOWANY MORSKI (OCEANICZNY) – STACJA KLIMATYCZNA LONDYN
Rg4RQtX2dqPk41
RleKK1fRkxu4z1
Ten typ klimatu nazywa się także oceanicznym, gdyż na kształtowanie się tego typu klimatu wpływa ocean. Lato w Londynie jest chłodne (17°C), zima łagodna (+5°C), a średnia roczna amplituda temperatury powietrza jest niewielka. Opady atmosferyczne są dość wysokie i występują we wszystkich porach roku.
Polecenie 4
Odczytaj z powyższej mapy zasięg klimatu umiarkowanego morskiego w Europie.
i8VlgLpD2h_d5e332
2. KLIMAT UMIARKOWANY LĄDOWY (KONTYNENTALNY) – STACJA KLIMATYCZNA MOSKWA
R1O6rQTa45U531
RpHJe3is9UN4R1
Ten typ klimatu występuje w Europie Wschodniej. Latem obszary lądu szybko się nagrzewają i podnoszą temperaturę zalegających na nich mas powietrza, średnie temperatury powietrza wahają się wówczas od 20°C do 24°C. Zimy są chłodne, a średnie temperatury w styczniu spadają do –11°C. Roczne amplitudy temperatury przekraczają 30°C. Opady roczne są niższe niż w klimacie morskim i wynoszą od 400 mm do 700 mm z przewagą opadów letnich.
i8VlgLpD2h_d5e374
3. KLIMAT UMIARKOWANY CIEPŁY PRZEJŚCIOWY – STACJA KLIMATYCZNA WARSZAWA
RQPw63p4tJwWc1
RTmlhtSXwvSY81
Ten typ klimatu występuje w Europie Środkowej, gdzie ścierają się masy powietrza z zachodu i ze wschodu. Jedną z cech tego klimatu są częste zmiany pogody. Latem średnie temperatury powietrza sięgają 19°C, zimą zaznaczają się spadki do −2°C. Opad roczny sięga 600 mm, wyraźnie wyższe opady są latem.
i8VlgLpD2h_d5e416
4. KLIMAT PODZWROTNIKOWY WILGOTNY (ŚRÓDZIEMNOMORSKI) – STACJA KLIMATYCZNA ATENY
RqjkkJYvj4UDc1
R1S8VBJmcSwFS1
Klimat ten obejmuje Europę Południową i nazywany jest też klimatem śródziemnomorskim. Do jego najważniejszych cech należą:
łagodne, ciepłe i wilgotne zimy ze średnią temperaturą powietrza od 5°C do 12°C;
suche, gorące lata ze średnią temperaturą powietrza od 22°C do 28°C;
roczne sumy opadów wynoszące od 400 mm do 600 mm.
i8VlgLpD2h_d5e469
5. KLIMAT SUBPOLARNY – STACJA KLIMATYCZNA KANIN NOS
Rx2aQUTenejuD1
R1VeScd6p1ons1
Na północnych krańcach Europy występują klimaty chłodne. Na wyspach leżących daleko na północy jest to nawet klimat polarny. Zima, tj. okres, gdy średnia temperatura spada poniżej 0°C, trwa od 7 do 8 miesięcy. W najcieplejszym miesiącu temperatura powietrza nie przekracza 10°C. Opady są niewielkie, sięgają 200 mm rocznie. Ważną cechą klimatu na tych obszarach jest duża zmienność typów pogody.
i8VlgLpD2h_d5e511
6. KLIMAT GÓRSKI
RmJq8fmG07uf71
Na obszarach górskich w Europie występuje typ klimatu o zaznaczonej piętrowości. Temperatura powietrza jest zawsze wyraźnie niższa niż na terenach otaczających łańcuch górski, a suma opadów wyraźnie wyższa. W zależności od położenia geograficznego masywu górskiego piętra klimatyczne leżą na nieco innych wysokościach.
Polecenie 5
Temperatura powietrza spada wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej. Oblicz, jaka jest temperatura powietrza na stoku góry na wysokości 1 600 m n.p.m., gdy u jej podnóża na wysokości 400 m n.p.m. jest +8°C. Przyjmij spadek o 0,6°C/100 m.
i8VlgLpD2h_d5e556
Podsumowanie
Europa mimo stosunkowo niewielkiej powierzchni znajduje się w trzech strefach klimatycznych: północna część lądu w strefie okołobiegunowej, środkowa część w strefie umiarkowanej, południowa – w strefie podzwrotnikowej.
Największy obszar zajmują klimaty strefy umiarkowanej.
Geograficzne czynniki klimatyczne wpływają na zróżnicowanie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów miesięcznych w poszczególnych regionach Europy.
W Europie wraz z przesuwaniem się z zachodu na wschód wzrasta kontynentalizm klimatu.
Praca domowa
Polecenie 6.1
Wymień główne czynniki klimatyczne kształtujące typy klimatu w Europie.
Polecenie 6.2
Wyjaśnij termin kontynentalizm klimatu.
Polecenie 6.3
Odszukaj na mapie tematycznej miasta: Rzym, Berno, Paryż, Kijów, Helsinki, Dublin. Ustal, jaki jest typ klimatu w każdym z nich.
Polecenie 6.4
Opisz cechy klimatu oceanicznego w Europie.
Polecenie 6.5
Na Śnieżce (1 602 m n.p.m.) jest temperatura powietrza +2°C. Oblicz, jaka jest temperatura w Karpaczu na wysokości 600 m n.p.m.
i8VlgLpD2h_d5e631
Słowniczek
Prąd Zatokowy (Golfsztrom)
Prąd Zatokowy (Golfsztrom)
ciepły prąd oceaniczny, który rozpoczyna swój bieg w południowej części Morza Sargassowego, płynie wzdłuż wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej aż do Nowej Funlandii, następnie jako Prąd Północnoatlantycki przepływa przez Ocean Atlantycki do brzegów Europy Zachodniej i dalej jako Prąd Norweski opływa Europę Północną
i8VlgLpD2h_d5e673
Zadania
RkIdF6593LPVt1
Ćwiczenie 1
R1LJgK4A6sIqL1
Ćwiczenie 2
R16bDQDsoW1vY1
Ćwiczenie 3
R1O6U75N8D2GJ1
Ćwiczenie 4
RJGgDzWGf2zWI1
Ćwiczenie 5
RzIh933HpojIU1
W tabeli umieszczono dane z czterech stacji meteorologicznych leżących na 20°E w Europie na podobnych wysokościach n.p.m. Uporządkuj je, zaczynając od stacji leżącej najdalej na północy, a kończąc na stacji leżącej najdalej na południu.