Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski
Bolesław Chrobry i św. Wojciech
Po śmierci Mieszka I w 992 roku władzę w państwie przejął jego najstarszy syn Bolesław, zwany Chrobrym. Staropolski przydomek „Chrobry” oznacza człowieka dzielnego, mężnego. Z inicjatywy Bolesława Chrobrego w 997 roku została zorganizowana misja chrystianizacyjna. Jej celem było nawrócenie na chrześcijaństwo pogańskiego plemienia Prusów, które mieszkało na wschód od ujścia Wisły, czyli na dzisiejszej Warmii i Mazurach. Misją kierował pochodzący z Czech biskup Wojciech. Prusowie zamordowali misjonarza. Bolesław Chrobry wykupił jego ciało i pochował je w Gnieźnie. Wkrótce papież ogłosił Wojciecha świętym.
Drzwi Gnieźnieńskie
Jednym z najcenniejszych zabytków związanych ze św. Wojciechem są Drzwi Gnieźnieńskie. Wykonano je w XII wieku dla katedry gnieźnieńskiej. Dwa skrzydła zostały podzielone na 18 kwater, które przedstawiają życie i męczeństwo św. Wojciecha.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał dodatkowy: Drzwi Gnieźnieńskie Materiał dodatkowy: Drzwi Gnieźnieńskie Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
Kiedy to było?
Misja
Bolesław Chrobry dał Wojciechowi wojów, którzy mieli go chronić w czasie wyprawy. Misjonarz jednak odesłał ich po przekroczeniu granicy.
Wskaż na ilustracji wojów.
Jak ich rozpoznałeś/rozpoznałaś?
W jaki sposób biskup dotarł do Prusów?
Męczeństwo
Wojciech został zabity w okrutny sposób. Była to śmierć męczeńska.
Powiedz, w jaki sposób Prusowie zabili Wojciecha.
Wykupienie zwłok
Bolesław Chrobry wykupił zwłoki biskupa, płacąc za nie tyle srebra, ile ważyło ciało męczennika. Św. Wojciech został pochowany w Gnieźnie.
Wskaż na ilustracji władcę.
Co go wyróżnia?
Opisz przedstawioną scenę.
Zjazd gnieźnieński
W 1000 roku cesarz Otton III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie i złożył Bolesławowi Chrobremu wizytę. Spotkanie to zostało nazwane zjazdem gnieźnieńskim. Bolesław przyjął gościa bardzo uroczyście. Kronikarze zachwycali się przygotowaniem zjazdu oraz bogactwem państwa. Posłuchaj, jak jeden z nich – Anonim zwany Gallem – opisał powitanie cesarza.
Kronika polskaBolesław Chrobry na przybycie cesarza przygotował przedziwne cuda. Najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa strojów. A nie była to [tania] pstrokacizna byle jakich ozdób, lecz najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie. Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono na jego dworze bez [podszycia] kosztowną tkaniną i bez złotych frędzli. Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziś] srebro, srebro zaś było tanie jak słoma.
Anonim zwany Gallem, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, Wrocław 2003.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Przeczytaj zamieszczone niżej zdania i zdecyduj, które z nich są prawdziwe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Kronikarz był zachwycony sposobem, w jaki Bolesław przywitał cesarza. | □ | □ |
| Dostojnicy i rycerze byli bardzo skromnie ubrani. | □ | □ |
| Zdaniem kronikarza państwo Bolesława było bogate, o czym świadczyły stroje jego dworzan. | □ | □ |
Zjazd gnieźnieński
Niemiecki kronikarz Thietmar [wym. Titmar] opisał przybycie Ottona do grobu św. Wojciecha.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania.
KronikaGdy Otton ujrzał z daleka upragniony gród, zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na ustach. Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem, wprowadził do kościoła, gdzie cesarz, zalany łzami, prosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej. Następnie utworzył zaraz [w Gnieźnie] arcybiskupstwo. […] Arcybiskupstwo to powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu, z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera, następujących biskupów: kołobrzeskiego […], krakowskiego […] i wrocławskiego”.
Thietmar z Merseburga, Kronika, tłum. Marian Zygmunt Jedlicki, Kraków 2005.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Ustęp z Kroniki Thietmara z Merseburga czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki Thietmara z Merseburga czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Cesarz przybył do grobu świętego Wojciecha, żeby...
- pomodlić się przy nim.
- zabrać ciało Wojciecha do swojego kraju.
Arcybiskupem gnieźnieńskim został...
- brat świętego Wojciecha.
- poznański biskup Unger.
Arcybiskupowi podlegały biskupstwa...
- w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu.
- w Poznaniu i Krakowie.
Zjazd gnieźnieński
Posłuchaj fragmentu średniowiecznej kroniki, aby przekonać się, jakie wrażenie zrobiło na cesarzu Ottonie III przyjęcie w Gnieźnie.
Kronika polskaZważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo, cesarz zawołał w podziwie: „Na koronę mego cesarstwa! To, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła!”. I za radą swych magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną”. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się miłością, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem.
Anonim zwany Gallem, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, Wrocław 2003.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Według kronikarza Otton III podczas zjazdu gnieźnieńskiego był pod wielkim wrażeniem potęgi Bolesława Chrobrego. Aby wyrazić swoje uznanie dla polskiego księcia, cesarz...
- włożył mu diadem na głowę.
- mianował go współpracownikiem cesarstwa.
- podarował mu włócznię św. Maurycego.
- podarował mu ramię św. Wojciecha.
Według Thietmara obaj władcy w czasie zjazdu gnieźnieńskiego wymienili hojne dary. Przyporządkuj podarunki do obdarowanych.
ramię świętego Wojciecha, włócznia św. Maurycego, chorągiew tryumfalna, diadem cesarski, gwóźdź z krzyża Pańskiego
| Bolesław Chrobry | |
|---|---|
| Otton III |
Otton III
Otton III chciał wskrzesić dawną chwałę cesarstwa rzymskiego, jednocząc Europę. W skład nowego europejskiego imperium miały wchodzić cztery prowincje: Włochy, Francja, Niemcy i Słowiańszczyzna, czyli kraje zamieszkane przez Słowian. Historycy twierdzą, że podczas zjazdu w Gnieźnie cesarz omawiał ten pomysł z Bolesławem Chrobrym. Polski książę miał zostać władcą całej Słowiańszczyzny.
Wskaż na ilustracji cesarza Ottona III i powiedz, co go wyróżnia.
Przyjrzyj się czterem kobietom. Zwróć uwagę na napisy nad ich głowami. Jak myślisz, co postacie te symbolizują?
Połącz słowa z ich znaczeniami.
Włochy, Niemcy, Francja, Słowiańszczyzna
| Roma | |
| Gallia | |
| Germania | |
| Sclavinia |
Wojny z sąsiadami i koronacja
Kilka lat po zjeździe gnieźnieńskim Otton III zmarł. Władzę w Niemczech objął Henryk II. W Bolesławie Chrobrym widział swojego poddanego, a nie partnera. Stosunki polsko‑niemieckie uległy pogorszeniu. Bolesław Chrobry sprawował władzę przez 33 lata. Jego panowanie wypełniły liczne wojny z sąsiadami – Niemcami, Czechami i Rusinami. Książę włączył w granice swego państwa nowe terytoria. W 1025 roku Bolesław Chrobry został koronowany na króla. Był to ostatni rok jego życia.
Uroczystość, w czasie której na głowę władcy nakładano koronę, a jego samego namaszczano świętymi olejami. Ceremonia odbywała się w kościele katedralnym. Prowadził ją biskup. Dzięki koronacji rosło znaczenie panującego i jego państwa.
Państwo Bolesława Chrobrego
Wskaż na mapie ziemie Prusów. Odczytaj nazwę morza, nad którym leżały ich ziemie.
W jakich grodach założono biskupstwa po zjeździe gnieźnieńskim?
Gdzie powstało arcybiskupstwo?
Porównaj granice państwa Mieszka I i Bolesława I Chrobrego. Wskaż ziemie, które pierwszy król Polski przyłączył oraz te, które utracił.
Morawy i Słowacja, Pomorze Zachodnie, Grody Czerwieńskie, Milsko i Łużyce
| Ziemie przyłączone do Polski | |
|---|---|
| Ziemie utracone |
Życie w państwie pierwszych Piastów
Życie w państwie pierwszych Piastów skupiało się w grodach i wokół nich. Grody były siedzibami urzędników królewskich, którzy w imieniu panującego sprawowali w nich władzę. Byli odpowiedzialni za obronę grodów w czasie najazdu wroga, zbierali też obowiązkowe daniny na rzecz księcia. Władca nie rezydował w jednej stałej siedzibie. Jako właściciel wszystkich ziem jeździł po całym kraju wraz z drużyną i dworem – rodziną i najbliższymi współpracownikami. W ten sposób pilnował spraw państwa i rozstrzygał spory jako najwyższy sędzia.
Wokół grodów powstawała też sieć osad o charakterze rolniczym. Mieszkali w niej chłopi, którzy uprawiali ziemię i hodowali bydło. Jako daninę oddawali księciu: zboże, miód, jaja oraz bydło. Byli też zobowiązani do prac na rzecz państwa – budowali grody i mosty. Specjalne daniny składała ludność mieszkająca w osadach służebnych, zobowiązana do prowadzenia takiej samej działalności w obrębie jednej osady. W niektórych z nich wytwarzano więc jeden typ produktów, a w innych rzemieślnicy świadczyli tego samego rodzaju usługi. Do dziś zachowały się nazwy osad, które wzięły się od ich specjalizacji: w Szewcach wyrabiano buty – robili to szewcy, a w Sokolnikach polowano, wykorzystując sokoły – zajmowali się tym myśliwi zwani sokolnikami.
Przy ważniejszych grodach powstawały targi, czyli miejsca przeznaczone do kupowania i sprzedawania towarów. Były to też miejsca spotkań i wymiany wiadomości.
Połącz w pary nazwy osad służebnych z nazwami zajęć, w których się specjalizowały.
hodowla koni, hodowla bobrów, których futra były bardzo cenione, połów ryb, wytwarzanie wina, wyrabianie grotów do strzał, hodowla świń, hodowla psów, potrzebnych na polowaniach
| Świniary | |
| Psary | |
| Grotniki | |
| Bobrowniki | |
| Rybaki | |
| Winiary | |
| Koniary |
Podsumowanie
Uzupełnij zdania.
1025, Otton III, Prusów, wojen, 1000, misją chrystianizacyjną, koronowany, ziemie, Piastów, arcybiskupstwa, Mieszka I
Bolesław Chrobry był synem .................................................. i władcą Polski z dynastii ................................................... Wspierał działalność biskupa Wojciecha, który udał się z .................................................. na tereny pogańskich .................................................., gdzie poniósł męczeńską śmierć. W .................................................. roku do jego grobu w Gnieźnie przybył cesarz ................................................... Złożył wówczas wizytę Bolesławowi Chrobremu. Spotkanie to nazwano zjazdem gnieźnieńskim. Zapadła na nim decyzja o utworzeniu .................................................. w Gnieźnie. Bolesław Chrobry toczył wiele .................................................. i podbił liczne ................................................... W .................................................. r. został ...................................................
Polecenia
Jak biskup Wojciech został świętym?
Czym był zjazd gnieźnieński i jakie były jego skutki?
Jaką funkcję pełniły grody w państwie pierwszych Piastów?