Chronimy przyrodę
Mało kto wie, że przed setkami lat nasz kraj porośnięty był gęstymi lasami. Pozyskiwanie nowych terenów dla rolnictwa oraz rozwój miast i przemysłu sprawiły, że zostały one niemal całkowicie wycięte. Lasy dzisiaj rosnące w Polsce są w większości sztucznie zasadzone przez ludzi. Na szczęście coraz lepiej rozumiemy konieczność zachowania przyrody w niezmienionym stanie.
że o przyrodę należy dbać;
że człowiek może zagrażać przyrodzie;
że należy podejmować działania mające na celu poprawę stanu środowiska naturalnego.
wyjaśniać, czym jest bioróżnorodność;
wymieniać i charakteryzować wybrane formy ochrony przyrody (pomnik przyrody, rezerwat, park narodowy);
wskazywać wybrane obszary i obiekty chronione w twoim otoczeniu lub w najbliższej okolicy;
uzasadniać konieczność ochrony przyrody.
1. Dlaczego chronimy przyrodę?
W obecnym świecie zostało już niewiele obszarów naturalnych, czyli niezmienionych przez człowieka. Niestety, ludzie w krótkim czasie doprowadzili do wymarcia tysięcy gatunków istot żywych. Zapominamy, że każdy organizm jest ważnym elementem swojego środowiska: dla jednych organizmów stanowi źródło pokarmu, dla innych jest drapieżnikiem, który na nie poluje.
Nie możemy zapominać, że również my na różne sposoby jesteśmy zależni od otaczającej nas przyrody. Na przykład oddychamy tlenem wytwarzanym przez rośliny, łowimy ryby i inne zwierzęta morskie.
Wiele organizmów żyje w miejscach niezbadanych i trudno dostępnych, jak dna oceanów czy niedostępne puszcze tropikalne. Jest bardzo prawdopodobne, że na skutek zatrucia środowiska i wycinania lasów niektóre z nich wyginą, zanim zostaną odkryte.
2. W jaki sposób chronimy przyrodę?
Chronić przyrodę możemy w różny sposób. W tym celu tworzy się m.in. parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe. Można też chronić poszczególne gatunki organizmów – taki gatunek określamy mianem chronionego. Czasami ochronie podlegają również pojedyncze drzewa – w tym celu ustanawia się je pomnikami przyrody.
3. Parki narodowe
Na wyznaczonych terenach, gdzie przyroda jest niezniszczona i wyjątkowo cenna, tworzy się parki narodoweparki narodowe. Często żyją w nich rośliny i zwierzęta rzadkie bądź zagrożone wyginięciem. Dodatkowo obszary te cechują niezwykle piękne krajobrazy i rzadko spotykane formy przyrody nieożywionej, np. jaskinie, wodospady, wąwozy, klify.
Parki narodowe mają powierzchnię powyżej 1000 ha. Na ich terenie chroniona jest cała przyroda, zarówno ta ożywiona, jak i nieożywiona. Obowiązuje w nich ochrona ścisłaochrona ścisła.
Przeanalizuj mapę przedstawiającą położenie parków narodowych w Polsce. Ustal, który park narodowy leży najbliżej twojego miejsca zamieszkania.
Spośród polskich parków narodowych najstarszym jest Białowieski Park Narodowy, najmłodszym – Park Narodowy „Ujście Warty”, największym – Biebrzański Park Narodowy, a najmniejszym – Ojcowski Park Narodowy.
4. Rezerwaty przyrody
Na terenie rezerwatów przyrodyrezerwatów przyrody ochronie może podlegać cała przyroda lub tylko niektóre jej elementy, np. określone gatunki lub twory przyrody nieożywionej. Powierzchnia rezerwatów jest mniejsza niż parków narodowych. Cały obszar rezerwatu albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej lub częściowejczęściowej. Ze względu na przeznaczenie wyróżnia się rezerwaty leśne, faunistyczne (czyli chroniące zwierzęta), krajobrazowe i inne.
Korzystając z Internetu, sprawdź, ile rezerwatów znajduje się w pobliżu twojego miejsca zamieszkania. Wyszukaj informacje o jednym z nich i dowiedz się, dlaczego został utworzony.
Najmniejszym rezerwatem przyrody w Polsce jest rezerwat „Kołacznia” w województwie podkarpackim utworzony w celu ochrony rzadkiej rośliny – azalii pontyjskiej. Ma on powierzchnię zaledwie 1000 mIndeks górny 22.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Drm4zfl7l
5. Pomniki przyrody
Pojedyncze cenne okazy przyrody ożywionej lub nieożywionej oraz ich skupiska mogą być chronione jako pomniki przyrodypomniki przyrody. Mogą nimi być drzewa, wodospady, skały, głazy narzutowegłazy narzutowe lub jaskinie, jeśli wyróżniają się szczególnymi cechami, np. ogromnymi rozmiarami, sędziwym wiekiem bądź wyjątkowym kształtem. Pomniki przyrody oznaczane są zielonymi tabliczkami.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Drm4zfl7l
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Drm4zfl7l
Aby drzewo zostało uznane za pomnik przyrody, musi osiągnąć odpowiednio duży obwód pnia w pierśnicy, czyli na wysokości 130 cm (a więc na wysokości piersi dorosłego człowieka – stąd nazwa). Dla każdego gatunku wartość ta jest inna, np. dąb musi mieć obwód w pierśnicy co najmniej 300 cm, brzoza – 200 cm, świerk – 275 cm, topola – aż 400 cm.
6. Inne formy ochrony przyrody
W miejscach o ciekawym i niepowtarzalnym krajobrazie tworzy się parki krajobrazowe. Służą one turystyce oraz edukacji. W Polsce znajduje się ponad 120 parków krajobrazowych.
W celu zwiększenia skuteczności ochrony przyrody kraje europejskie ustanowiły program Natura 2000. Polega on na tym, że w każdym kraju wyznacza się tereny szczególnie cenne przyrodniczo, chronione nie tylko krajowym, ale także międzynarodowym prawem. Zadaniem obszarów Natura 2000 jest zachowanie siedlisk różnych organizmów, zwłaszcza ptaków.
Podsumowanie
Najwyższą formą ochrony przyrody w Polsce są parki narodowe – obszary powyżej 1000 ha objęte ochroną ścisłą.
Rezerwaty przyrody to obszary chronione mniejsze od parków narodowych, na których przyroda objęta jest ochroną ścisłą lub częściową.
Pojedyncze twory przyrody lub ich skupiska mogą być uznane za pomniki przyrody.
Inne formy ochrony przyrody to m.in. parki krajobrazowe i obszary Natura 2000.
Podaj przykłady organizmów objętych ochroną ścisłą lub częściową.
Opisz rezerwat przyrody lub park krajobrazowy położony w najbliższym sąsiedztwie twojego miejsca zamieszkania.
Słowniczek
duża lita skała przyniesiona przed wieloma laty przez przesuwający się lodowiec
forma ochrony przyrody, kiedy dozwolone są pewne działania wpływające na chronione organizmy lub przyrodę, np. odstrzał nadmiernej liczby zwierząt
forma ochrony przyrody polegająca na tym, że człowiek nie prowadzi działalności na terenie chronionym i zabezpiecza ten obszar przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi
obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha wyróżniający się pod względem przyrodniczym, naukowym, kulturowym
pojedynczy twór przyrody ożywionej bądź nieożywionej lub ich skupisko o szczególnej wartości przyrodniczej, kulturowej, naukowej
obszar o powierzchni zwykle mniejszej od parku narodowego, w którym ochronie podlegają cała przyroda lub określone gatunki roślin, zwierząt i grzybów
Zadania
Wskaż te elementy przyrody, które mogą być chronione na terenie rezerwatów przyrody.
- lasy
- zabytkowe miasta
- zabytkowe wsie
- zwierzęta
- rośliny
- hałdy poddane rekultywacji
- skały
Wskaż, jaką minimalną powierzchnię mają parki narodowe.
- 100 ha
- 10 ha
- 1000 ha
- 100 000 ha
Ile parków narodowych znajduje się w Polsce?
- 24
- 23
- 25
- 21
Rozwiąż krzyżówkę.
- Forma przyrody nieożywionej często chroniona jako pomnik przyrody.
- Najstarsze drzewo w Polsce; rośnie w Henrykowie Lubańskim.
- Wartości, dla których tworzy się parki krajobrazowe obok przyrodniczych, krajobrazowych, religijnych i kulturowych.
- Sędziwe rośliny, często chronione jako pomniki przyrody.
- Tak należy się poruszać po terenie parku narodowego i rezerwatu ścisłego.
- Zróżnicowanie organizmów żywych na całej kuli ziemskiej.
- Obszar chroniony, na którym przyroda objęta jest ochroną ścisłą lub częściową.
| 1 | |||||||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||||||
| 7 |
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń i zaznacz P (prawda) lub F (fałsz).
| Prawda | Fałsz | |
| Z winy człowieka wyginęły tysiące gatunków organizmów. | □ | □ |
| Aby zachować różnorodność biologiczną, wystarczy chronić pojedyncze gatunki roślin, zwierząt lub grzybów. | □ | □ |
| Na terenie parku narodowego chroniona jest cała przyroda ożywiona i nieożywiona. | □ | □ |
| Rezerwaty przyrody są zwykle większe od parków narodowych. | □ | □ |
| Parki krajobrazowe są nie tylko miejscem ochrony przyrody, służą także turystyce i odpoczynkowi. | □ | □ |