Autor: Miłosz Biedrzycki

Temat: Kontusz, karabela i kołtun. Kultura sarmacka w Polsce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• wskazuje najważniejsze cechy kultury sarmackiej;

• omawia refleksje na temat autostereotypów;

• zabiera głos w debacie;

• wymienia pozytywne i negatywne aspekty kultury sarmackiej oraz omówi ich konsekwencje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczeń przed lekcją przygotowuje refleksje na temat wyobrażeń społeczności na własny temat (autostereotypy). Jakie autostereotypy mogą być pożyteczne, a jakie – szkodliwe? Jakie zagrożenia mogą wiązać się ze zbyt dużą rozbieżnością autostereotypu i stanu faktycznego? Dyskusja zostanie przeprowadzona podczas zajęć.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Wymiana obserwacji i przemyśleń w formie dyskusji (na temat podany przed zajęciami).

2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

3. Uczniowie w parach przygotowują mapę myśli podsumowującą informacje z sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Audiobook” i indywidualnie wykonują polecenia 1 i 2. Następnie wybrani uczniowie odczytują odpowiedzi.

2. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel, o ile są możliwości techniczne, odtwarza nagranie piosenki Jacka Kaczmarskiego Elekcja.

3. Nauczyciel inicjuje debatę „za” i „przeciw” na temat: Czy dostosowana do współczesnych warunków wersja sarmatyzmu (szerzej – ideałów szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów) może być użyteczną i pozytywną podstawą tożsamości Polaków w XXI w.? Zadaniem uczniów jest zaprezentowanie argumentów „za” i „przeciw” oraz przekonanie innych do swoich poglądów. Uczniowie uzyskują od nauczyciela informacje, jak należy dyskutować, wyrażać swoje zdanie bez prowokacji i osobistych ataków. Każda grupa musi mieć taki sam czas na wypowiedź.
   Przebieg:
   - Podział uczniów na dwie grupy.
   - Wyznaczenie czasu na przygotowanie argumentów.
   - Prezentacja argumentów.
   - Podsumowanie wyników debaty oraz ocena jakości i siły argumentów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wraz z nauczycielem podsumowują wnioski z dyskusji kończącej fazę realizacyjną i próbują ustalić odpowiedź na pytanie: jeśli nie sarmatyzm, to co?

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i przeprowadza krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Wskaż dwa elementy kultury sarmackiej, które w twojej opinii warto kultywować współcześnie. Uzasadnij swoją odpowiedź.

2. Przeprowadź wywiad w swoim otoczeniu (rodzinnym lub towarzyskim) na temat stosunku do dziedzictwa kultury szlacheckiej jako formy polskiej tożsamości. Uzupełnij zebrane opinie własnymi przemyśleniami.

Materiały pomocnicze:

• Janusz Maciejewski, Sarmatyzm jako formacja kulturowa, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 4 (16).

• Juliusz A. Chrościcki, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, PWN, Warszawa, 1974.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.