Henryk Podbielski Wstęp

Na zakończenie powyższego przeglądu warto odnotować jeszcze jedną interesującą i  nowatorską próbę wyjaśnienia problemu kátharsis. Jej autorem jest belgijski uczony P. Somville. Na uwagę zasługuje fakt, że udało mu się połączyć i znaleźć wspólną płaszczyznę estetyczną użycia tego terminu przez Arystotelesa w definicji tragedii oraz w Polityce. W obu przypadkach katartyczne działanie jest ściśle związane z procesem mimetycznym. […] Somville z całą siłą podkreśla, […] że „sensu i znaczenia procesu katartycznego nie da się zrozumieć i wyjaśnić bez odwołania się do procesu mimetycznego, który w ujęciu Arystotelesa jest podstawa określającą każdy przedmiot estetyczny”. „Mimesis tragiczna – czytamy nieco wyżej – kreująca akty życia i gwałtowności losu ludzkiego daje tragedii tę moc wywoływania wstrząsu uczuciowego, który nazywa Arystoteles mianem kátharsis i który może się dokonać jedynie za pośrednictwem fikcji tworzącej w nas dystans do przedstawionych zdarzeń i zarazem integrującej nas z tymi zdarzeniami”. Interpretacja ta, jak widzimy, zasługuje na uwagę z wielu względów. Jest ona przede wszystkim pierwszą udaną próbą połączenia obydwu tekstów, w których Arystoteles mówi o katartycznym działaniu sztuki. Jak pamiętamy, wszystkie interpretacje tradycyjne szukały wyjaśnienia pojęcia kátharsis poza kontekstem Poetyki i przenosiły w sposób sztuczny inny wymiar tego pojęcia na teorię poezji. Z drugiej strony […] ignorowały świadectwa zewnętrzne, jeśli nawet pochodziły one od samego Arystotelesa. Somville znalazł wyjście kompromisowe. Rozpatruje on dzięki temu […] kátharsis we właściwym dla niej wymiarze – uczuciowym. […] Za najbardziej interesującą i godną uwagi należy niewątpliwie uznać jego koncepcję dystansu odbiorcy do świata zdarzeń przedstawionych w formie artystycznej, dystansu, który rodzi „wyzwolenie” uczuć […]. Można mieć jednak pretensje do autora, że nie sprecyzował dokładnie, jakie znaczenie wiąże on z pojęciem kátharsis (w przekładzie pozostawia to słowo w brzmieniu oryginalnym). Określa je raz jako „wstrząs” uczuciowy, innym razem „jako wymiar uczuciowy mimesis”, innym jeszcze – jako „wyzwolenie uczuć”. Nie jest też zupełnie jasne, czy kátharsis jest funkcją mimesis, czy jej celem, oczyszczeniem uczuć, czy wyzwoleniem się od nich. Jego propozycja, jak sam zaznacza, nie ma ambicji dania ostatecznego i definitywnego rozwiązania tego problemu […].

3 Źródło: Henryk Podbielski, Wstęp, [w:] Arystoteles, Poetyka, oprac. Henryk Podbielski, tłum. Henryk Podbielski, Wrocław 1989, s. 80–82.