Prezentacja multimedialna
Szlachta ogłosiła Annę Jagiellonkę królem Polski pod koniec 1575 r. W kolejnym roku w katedrze na Wawelu odbyły się jej zaślubiny z księciem Siedmiogrodu Stefanem Batorym oraz ich koronacja. Kariera kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego osiągnęła swój szczyt w okresie panowania Anny i Stefana. Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj polecenia.
Anna Jagiellonka, córka Bony Sforzy i Zygmunta Starego, przyszła na świat 18 października 1523 r. w Krakowie. Wychowała się na dworze i otrzymała staranne wykształcenie, jednak rodzice faworyzowali swoje najstarsze dzieci: Zygmunta Augusta i Izabelę. Anna pozostawała niezamężna aż do 1576 r. Częściowo była to wina rodziców, którzy nie wykazali się wystarczającą determinacją w poszukiwaniach odpowiedniego kandydata na zięcia. Do staropanieństwa Jagiellonki przyczyniła się też przylepiona jej przez ówczesnych etykietka nudnej i brzydkiej.
Po śmierci Zygmunta Starego Anna i jej matka opowiedziały się przeciwko małżeństwu Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną. W 1548 r. opuściły Kraków i udały się na Mazowsze. Sytuacja materialna Anny stała się szczególnie trudna po tym, jak w 1556 r. Bona wyjechała z Polski. Stosunki królewny z dworem systematycznie się pogarszały. Zygmunt August opierał wówczas swoje rządy na współpracy z ludźmi, którym przewodniczyli bracia Mniszchowie i biskup Piotr Myszkowski. Wśród zwolenników władcy znajdował się również Jan Zamoyski, od 1565 r. królewski sekretarz.
Gdy latem 1572 r. zmarł Zygmunt August, prawie pięćdziesięcioletnia Anna, jako jedyna dziedziczka rodu, nie tylko miała przejąć pokaźny majątek, ale też zyskała na znaczeniu w życiu publicznym. Szlachta określała ją mianem infantki (córki królewskiej).
Podczas pierwszej wolnej elekcji w 1573 r. Anna popierała początkowo syna cesarza Maksymiliana II, Ernesta. Po pewnym czasie Jan Zamoyski zaproponował jej małżeństwo z innym kandydatem, młodym i przystojnym Henrykiem Walezym. Anna obdarzyła poparciem Francuza i ostatecznie to on został wybrany na króla Rzeczypospolitej. Nie miał jednak zamiaru wiązać się z dużo starszą od siebie kobietą i unikał Anny. Dodatkowo, najprawdopodobniej nieświadomie, zezwolił Zamoyskiemu przejąć będące w dyspozycji królewny starostwo knyszyńskie. Walezjusz nie cofnął swojej decyzji, a po kilku miesiącach rządów opuścił Polskę, aby objąć władzę we Francji.
Pod koniec 1575 r. senatorowie wybrali na króla cesarza Maksymiliana II, jednak szlachta, z inicjatywy Jana Zamoyskiego, dokonała drugiej elekcji i ogłosiła królem Polski Annę. Zaproponowała jej małżeństwo ze Stefanem Batorym, księciem Siedmiogrodu. Jagiellonka chętnie przystała na tę propozycję. Maksymilian II nie podjął walki o władzę i 1 maja 1576 r. Anna i Stefan wzięli ślub w katedrze na Wawelu, a następnie zostali koronowani na władców Rzeczypospolitej.
Anna Jagiellonka i Stefan Batory nie tworzyli udanego małżeństwa. Król był młodszy od królowej o 10 lat, a na dodatek para porozumiewała się przez tłumacza. Ponadto Batory większość czasu spędzał na prowadzeniu wojen i na polowaniach. Anna i Stefan szybko przestali dzielić małżeńskie łoże.
W teorii Anna współrządziła, jednak w praktyce nie miała wpływu na decyzje państwowe. Królowa współpracowała z wrogami Batorego i jego najbliższego doradcy Jana Zamoyskiego, od 1578 r. kanclerza wielkiego koronnego i od 1581 r. hetmana wielkiego koronnego.
Odsunięta od najważniejszych spraw, Anna zajęła się przebudową rezydencji w Ujazdowie, Łobzowie i Warszawie oraz zainicjowała budowę mostu w Warszawie. Odzyskała też należne procenty (bez kapitału) od sum pożyczonych przez Bonę władcy Hiszpanii Filipowi II. Była zagorzałą przeciwniczką reformacji na Mazowszu i popierała jezuitów. W tej kwestii zgadzała się z mężem, który w Kościele katolickim upatrywał podpory swojego panowania. Anna utrzymywała kontakt z ks. Piotrem Skargą, pierwszym rektorem Akademii Wileńskiej, którą ufundował Batory. W 1579 r. Skarga zadedykował królowej swoje Żywoty świętych.
Kiedy w 1586 r. zmarł Stefan Batory, Anna usunęła się w cień, zrzekła się tytułu królewskiego i poparła kandydaturę swojego siostrzeńca, Zygmunta Wazy. Nie szczędziła obietnic i pieniędzy, aby zdobyć poparcie szlachty dla szwedzkiej kandydatury. Z pomocą Zygmuntowi przyszedł także Jan Zamoyski, który w 1588 r. w bitwie pod Byczyną pokonał siły popierające kandydata Habsburgów, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga.
Anna Jagiellonka nie nawiązała bliższej relacji z Zygmuntem III Wazą, chociaż początkowo liczyła, że będzie miała wpływ na podejmowane przez niego decyzje. Ostatnie lata życia spędziła głównie w Warszawie i Ujazdowie. Zmarła 9 września 1596 r.
Chociaż Jan Zamoyski początkowo popierał Zygmunta III, po jego koronacji przeszedł do opozycji. Walczył z absolutystycznymi zapędami króla oraz jego dążeniami do zawiązania współpracy z Habsburgami w celu odzyskania tronu szwedzkiego. Zamoyski miał za złe władcy, że kieruje się on w swojej polityce własnymi interesami dynastycznymi, a nie dobrem Rzeczypospolitej. Nigdy nie przeszedł na stronę Zygmunta III. Zmarł w 1605 r.
Opisz rolę, jaką odegrała Anna Jagiellonka w życiu politycznym Rzeczpospolitej. Scharakteryzuj jej relacje z Janem Zamoyskim.
Podaj, którą z kolei kobietą z tytułem króla Polski została Anna Jagiellonka. Jak myślisz, dlaczego szlachta zdecydowała się nadać jej ten tytuł?