Proces jednoczenia Niemiec przez Prusy w latach 1864–1871.

Podział Niemiec na liczne państwa i państewka trwał od średniowiecza, a kongres wiedeński w roku 1815 utrzymał ten stan rzeczy, ponieważ odpowiadało to zasadzie równowagi sił. Powołano jedynie Związek Niemiecki. Jednak Niemcy, podobnie jak Włosi, chcieli zjednoczyć swoje państwo. Dokonali tego dzięki trzem wygranym wojnom: wojnie o Szlezwik‑Holsztyn w roku 1864; wojnie austriacko‑pruskiej toczonej w roku 1866 oraz wojnie z Francją w latach 1870–1871.

Pierwszym krokiem było sprowokowanie konfliktu z Danią, do którego Prusy wciągnęły też Austrię, obiecując jej nabytki terytorialne. Prusy spierały się z Danią o tereny Szlezwiku i Holsztynu, zamieszkane w większości przez Niemców. Do wojny doszło w 1864 r., a wojska pruskie i austriackie łatwo pokonały Duńczyków. Oba państwa podzieliły między siebie sporne terytoria: Prusy okupowały Szlezwik, natomiast Austria – Holsztyn.

Kolejną częścią planu Bismarcka było wywołanie konfliktu z niedawnym sojusznikiem, Austrią. Pruskie manewry wojskowe na zdobytych wcześniej terenach i naruszanie przez pruskie wojska granicy z Austrią wywołały wojnę prusko‑austriacką w 1866 roku. Oba państwa walczyły w niej o hegemonię nad Związkiem Niemieckim.

Ważne znaczenie miała bitwa, do której doszło 3 lipca 1866 r. między wsią Sadowa a fortecą Königgrätz (dzisiejszy Hradec Králové). Zwycięskie dla Prus starcie odegrało nie tylko militarną, ale przede wszystkim polityczną rolę – Otto von Bismarck mógł objąć urząd kanclerza w zjednoczonych przez siebie Niemczech. Bezpośrednim skutkiem bitwy był traktat pokojowy zawarty w Pradze w tym samym roku. Jednym z jego postanowień było rozwiązanie Związku Niemieckiego, a w efekcie odsunięcie Austrii od ingerowania w przyszłość państw niemieckich.

W sierpniu 1870 r. wojska pruskie wdarły się do Francji. We wrześniu armia francuska poniosła porażkę pod Sedanem i Metzem.

Konsekwencją francuskiej przegranej było zajęcie przez Niemców Paryża, a następnie kapitulacja cesarza Napoleona III wraz z jego armią w roku 1871 oraz zwycięstwo Prus i ich sprzymierzeńców w wojnie.

Wojnę francusko‑pruską kończył pokój frankfurcki – traktat pokojowy zawarty 10 maja 1871 r. we Frankfurcie nad Menem. W wyniku jego postanowień Francja utraciła na rzecz zjednoczonych Niemiec Alzację i część Lotaryngii. Zgodnie ze stanowiskiem Bismarcka pozostawiono jej natomiast miasto Belfort. Na Francję nałożono kontrybucję w wysokości 5 miliardów franków w złocie, z obowiązkiem spłaty do 2 marca 1874 r.

Proces zjednoczenia Niemiec w XIX w. był dziełem wielu osób, ale największą rolę odgrywał właśnie Otto von Bismarck – niemiecki polityk i premier Prus, zwany Żelaznym Kanclerzem. Współpracowali z nim m.in. Albrecht von Roon – pruski feldmarszałek, w latach 1859–1873 pełniący funkcję pruskiego ministra wojny, a także Helmuth von Moltke Starszy. Ten ostatni przez 30 lat był szefem sztabu generalnego w okresie dążenia Prus do podporządkowania Niemiec.

Wraz ze zjednoczeniem Niemiec kanclerz Bismarck rozpoczął działania przeciwko katolickiej opozycji znane pod nazwą Kulturkampf, czyli walki o kulturę. Pod hasłem dbania o „czystość” kultury niemieckiej oraz ograniczenia wpływów papiestwa w Niemczech próbowano podporządkować Kościół katolicki państwu.