R1W8eaH5u6c5E11
Okładka Źródło: domena publiczna.
domena publiczna

Eros i Tanatos, miłość i śmierć – to siły, które kształtują ludzką kondycję w sposób zasadniczy. Z perspektywy potocznej świadomości zdawać się mogą doświadczeniami biegunowo odmiennymi. W kulturze funkcjonują jednak w mocnym zespoleniu, które – nie tak widoczne może w codziennej praktyce życia – wyraźnie przedstawiane jest w sztuce i w literaturze.

Poprzednie lekcje, poświęcone poezji Bolesława Leśmiana, ujawniły niektóre z energii, jakie w poetyckiej rzeczywistości Leśmianowskich wierszy były uruchamiane w imię istnienia, a przeciw nicości. Kreująca energia słowa, rozbuchana energetyczność natury, wiążąca z istnieniem energia zmysłów, energia heroicznego czynu w pogoni za nieosiągalnym – to tylko niektóre z nich. Ważną rolę odgrywa tu również energia doświadczenia erotycznego.

Już wiesz

Odwołując się do tekstów kultury podejmujących ten problem, rozważ, w jaki sposób doświadczenia miłości i przemijalności związane są ze sobą w ludzkim doświadczaniu życia.

j0000007YFB3v20_0000000F
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Przed ciekawych wzrokiem...

RarkVZLSYkybY
Bolesław Leśmian, W malinowym chruśniaku, czyta Karolina Porcari Bolesław Leśmian, W malinowym chruśniaku, czyta Karolina Porcari Źródło: www.wolnelektury.pl, licencja: CC BY 3.0.
W malinowym chruśniakuBolesław Leśmian
Bolesław Leśmian W malinowym chruśniaku

W malinowym chruśniaku, przed ciekawych wzrokiem
Zapodziani po głowy, przez długie godziny
Zrywaliśmy przybyłe tej nocy maliny.
Palce miałaś na oślep skrwawione ich sokiem.

Bąk złośnik huczał basem, jakby straszył kwiaty,
Rdzawe guzy na słońcu wygrzewał liść chory,
Złachmaniałych pajęczyn skrzyły się wisiory,
I szedł tyłem na grzbiecie jakiś żuk kosmaty.

Duszno było od malin, któreś, szepcząc, rwała,
A szept nasz tylko wówczas nacichał w ich woni,
Gdym wargami wygarniał z podanej mi dłoni
Owoce, przepojone wonią twego ciała.

I stały się maliny narzędziem pieszczoty
Tej pierwszej, tej zdziwionej, która w całym niebie
Nie zna innych upojeń, oprócz samej siebie,
I chce się wciąż powtarzać dla własnej dziwoty.

I nie wiem, jak się stało, w którym okamgnieniu,
Żeś dotknęła mi wargą spoconego czoła,
Porwałem twoje dłonie — oddałaś w skupieniu,
A chruśniak malinowy trwał wciąż dookoła.

j0000007YFB3v20_00000_BIB_001Bolesław Leśmian, W malinowym chruśniaku, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Wrocław 1983, s. 88.

Przeczytaj uważnie wiersz W malinowym chruśniaku Bolesława Leśmiana, a następnie wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
1
Ćwiczenie 1
R1Wp2ifnrNIK01
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ćwiczenie 2.1

Określ osobę mówiącą oraz adresata wypowiedzi (wskaż odpowiadające tym kategoriom fragmenty tekstu). Następnie krótko scharakteryzuj sytuację przedstawioną w wierszu.

Ćwiczenie 2.2

Scharakteryzuj przestrzeń i scenografię właściwe sytuacji przedstawionej w utworze.

Ćwiczenie 2.3

Znajdź i wskaż w tekście jak najwięcej elementów o nacechowaniu witalistycznym.

Ćwiczenie 2.4

Znajdź i wskaż w tekście jak najwięcej elementów reprezentujących zmysłowy wymiar rzeczywistości przedstawionej.

Ćwiczenie 2.5

Ćwiczenie 2.6
R1A6SCRUHRR1P1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2.7

Przedstaw odczucia, jakie budzi w tobie wiersz W malinowym chruśniaku czytany w kontekście utworów Bolesława Leśmiana poznanych wcześniej.

j0000007YFB3v20_0000001K
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

W pewną noc lipcową

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RiMRWMmLTols211
pszczoły
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
PszczołyBolesław Leśmian
Bolesław Leśmian Pszczoły

W zakamarku podziemnym, w mieszkalnym pomroku,
Gdzie zmarły, zamiast dachu, ma nicość nad głową,
W pewną noc Wiekuistą, a dla nas — Lipcową
Coś zabrzękło… Śmierć słyszy i przynagla kroku…

A to — pszczoły, zmyliwszy istnienia ścieżynę,
Zboczyły do tych pustek, jak do złego ula!
Rój się iskrzy tak obco, tak brzęcząco hula,
Że strach w mroku tę jurną ujrzeć pozłocinę!...

A zmarli w zachwyceniu, źrenicę rozwiewną
Przesłaniając od blasku skruszałych rąk wiórem,
Tłoczą się cień do cienia i wołają chórem:
— «To — pszczoły! Pamiętacie? To — pszczoły na pewno!»

Przytłumione snem bóle na nowo ich trawią!
Wdzięczni drobnym owadom za zbudzoną ranę,
Z wszystkich sił swej nicości patrzą w skry zbłąkane,
Co wzdłuż śmierci i w poprzek żywcem się złotawią…

Znali niegdyś te cudła złotego pomiotu,
A dzisiaj, zaniedbani w swych mgieł niedobrzysku,
Podziwiają skrzydlatą szaradę rozbłysku
I chyżą łamigłówkę brzęczącego lotu!

Ale, drogę powrotną zwęszywszy w odmęcie,
Pszczoły lśnią się gromadą już co chwila rzadszą,
Już — w świat się przedostając, gasną na zakręcie, —
Już ich — nie ma! — A oni wciąż patrzą i patrzą…

j0000007YFB3v20_00000_BIB_002Bolesław Leśmian, Pszczoły, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Wrocław 1983, s. 160–161.

Po przeczytaniu wiersza Pszczoły wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 3.1

Scharakteryzuj czasoprzestrzeń ustanowioną w ramach rzeczywistości przedstawionej wiersza. Znajdź i weź pod uwagę przejawy „usytuowania” zaświatów względem doczesnej rzeczywistości.

Ćwiczenie 3.2

Omów wizję zaświatów przedstawioną w wierszu. Zwróć uwagę na rekwizyty budujące zaświatową scenografię oraz na atrybuty, reprezentujące pośmiertny byt zmarłych. Na tej podstawie sformułuj wniosek na temat nacechowania wizji zaświatów kreowanej przez Leśmiana.

Ćwiczenie 3.3

Określ sens zastosowania motywu pszczół. Wskaż – cytując – atrybuty, które to znaczenie dopełniają.

Ćwiczenie 3.4

Przedstawienie pszczół w wierszu wykorzystuje – oprócz atrybutów „pszczelich” – także atrybuty związane z jednym z żywiołów. Wskaż te atrybuty, określ żywioł, jaki reprezentują, a następnie wyjaśnij funkcję tak zorientowanego obrazowania.

Ćwiczenie 3.5

Cytując odpowiednie fragmenty tekstu i stosownie je komentując, odpowiedz na pytania:

  • Jaką reakcję w zaświatach wywołuje pojawienie się pszczół?

  • Z czego ta reakcja wynika?

  • Czy pszczoły mogą zostać uznane za motyw witalistyczny? Dlaczego?

  • Poprzez jakie przypomniane doświadczenie zmarli „istnieją bardziej”, są „bliżej” życia?

  • Które bytowanie – doczesne czy zaświatowe – ma w tej wizji wartość pozytywną? Uzasadnij swoje wskazanie.

Ćwiczenie 3.6

Znajdź i wskaż w tekście te fragmenty, które wyrażają stopniowalność istnienia.

Ćwiczenie 3.7

Ćwiczenie 3.8
RGQtcwBoImaNO1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.9

Zastanów się nad sensem frazy „wzdłuż śmierci i w poprzek żywcem się złotawią”. Jakie znaczenie reprezentuje w tym fragmencie określenie „żywcem”?

Ćwiczenie 3.10

Przedstaw odczucia, jakie budzi w tobie Leśmianowska wizja zaświatów.

j0000007YFB3v20_000EX001
JPOL_E3_E4_Konteksty

Metafizyka codzienności Leśmiana

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Uwaga!

Poeta Marcin Sendecki o aktualności poezji Bolesława Leśmiana: Udramatyzowane i udynamicznione ballady romantyczne - to prawdziwa poezja Bolesława Leśmiana.

Ćwiczenie 4.1

Wysłuchaj uważnie wypowiedzi Marcina Sendeckiego, a następnie wyjaśnij, w jakich walorach poezji Bolesława Leśmiana Sendecki dostrzega argument na rzecz trwałej aktualności i atrakcyjności tej poezji dla odbiorców.

Ćwiczenie 4.2

Przedstaw i uzasadnij swoje zdanie: czy zgadzasz się ze sformułowaną przez Marcina Sendeckiego oceną poezji Bolesława Leśmiana?

j0000007YFB3v20_0000003J
JPOL_E3_E4_Preteksty

W ogrodzie rozkoszy

JPOL_E3_E4_Preteksty
R1EhfnDllGAFw1
Ogród rozkoszy ziemskich
Hieronim Bosch, Ogród rozkoszy ziemskich, ok. 1500, olej na desce, Prado, Madryt, domena publiczna
JPOL_E3_E4_Preteksty
Ćwiczenie 5.1

Pierwotny tytuł obrazu Hieronima Boscha brzmiał O próżnej sławie i ulotnym smaku truskawki. Oceń, który z tytułów nadanych dziełu uważasz za bardziej trafny. Uzasadnij swoje stanowisko.

Ćwiczenie 5.2

Wyjaśnij, jak można odczytać symbolikę owoców przedstawionych na obrazie Boscha. Sformułuj co najmniej trzy hipotezy interpretacyjne.

Ćwiczenie 5.3

Omów związek, jaki dostrzegasz między motywem kochanków a obrazem ogrodu i owoców.

j0000007YFB3v20_00000043
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 6

Rozważ w formie eseju następujący problem: „Doświadczenie zmysłowe – potęgowanie istnienia czy ucieczka od nicości?”

Ćwiczenie 7

Przygotuj pisemną wypowiedź na temat: „Różne oblicza miłości w literaturze”. Odwołaj się do wiersza W malinowym chruśniaku oraz innych tekstów literackich. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

RG6S7U9XgwlMJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.