Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Cyprian Norwid Monolog

Modlitwy idą i wracają – nie ma nie wysłuchanej.
Dlatego wszystkie wysłuchane, że każda zwraca się na powrót.
A dlatego powraca każda z modlitw, że wszystkie są z Miłości.
Kto pracował na Miłość, ten z miłością pracować potem będzie.
To jest szczęściem prawdziwym. – Tutaj innego szczęścia nie masz.
Wszelka rozkosz przyjaźni tym jest.
Wszelkie zadowolenie i pełność siebie tym jest.
I wszelki spokój tym jest.

A kto pracował tak na Miłość – jako Ty, gdy raczyłeś stać się człowiekiem dla tej pracy?
Co byłeś smutny aż do śmierci, a miłujący zawsze?

monolog Źródło: Cyprian Norwid, Monolog, [w:] tegoż, „Nie są nasze – pieśni nasze”. Wiersze religijne, oprac. S. Sawicki, wybór S. Sawicki, Kielce 2021, s. 49.
R11bxXlZWWnjq
Thomas Cole, Zamyślenie, 1845
Źródło: domena publiczna.

Modlitwa

ModlitwamodlitwaModlitwa jest jedną z form kultu religijnego, dzięki której według wierzeń człowiek lub grupa ludzi nawiązuje kontakt z bóstwem (Bogiem). Polega na rozmyślaniu o bóstwie (Bogu), jego naturze i stosunku do ludzi. Akty modlitewne, które są charakterystyczne dla różnych religii i kultur, łączą w sobie cechy wypowiedzi zróżnicowanych między innymi pod względem intencji.

RE2ljK8x6vsSX
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rb6Ztkei9Orn11
Albrecht Dürer, Ręce złożone do modlitwy, ok. 1508
Źródło: domena publiczna.

Modlitwa jest formą liryki religijnej, a typowe dla niej elementy mogą występować w różnorodnych gatunkach lirycznych: hymniehymnhymnie, elegiielegiaelegii, lamencielamentlamencie, trenietrentrenie, psalmie, litaniilitanialitanii czy pieśnipieśńpieśni. Modlitwy poetyckie powstawały w wielu epokach historycznoliterackich, jednak szczególną formę przybierały w okresie romantyzmu.

Joanna Kułakowska Formy modlitewne w twórczości Słowackiego

Romantyzm przez swój zwrot ku sferom irracjonalnym, przez poszukiwanie kontaktu z rzeczywistością nadzmysłową, przy szczególnym udziale uczucia i wyobraźni, stworzył wyjątkowo korzystną atmosferę dla rozwoju liryki religijnej, a tym samym gatunku modlitewnego. Dowodem tego jest bogactwo utworów modlitewnych o zróżnicowanych formach i tematyce, które można odnaleźć w literaturze polskiej.

1 Źródło: Joanna Kułakowska, Formy modlitewne w twórczości Słowackiego, Kraków 1996, s. 91.

Modlitwy poetyckie pisali główni przedstawiciele polskiego romantyzmu, między innymi: Adam Mickiewicz (Rozmowa wieczorna, Modlitwa pielgrzyma), Juliusz Słowacki (Hymn [Bogarodzico! Dziewico…], Hymn [Smutno mi, Boże…]), Zygmunt Krasiński (Ułamek naśladowany z glosy św. Teresy, Hymn [Królowo Polski! Królowo Aniołów!]) oraz Cyprian Norwid (Modlitwa, Modlitwa Mojżesza, Do najświętszej Maryi Panny – Litania).

W poezji Norwida widoczne jest przekonanie, że „Nie tylko rzeczywistość mówi o Bogu, również Bóg przemawia przez rzeczywistość, przez człowiekacyt1Nie tylko rzeczywistość mówi o Bogu, również Bóg przemawia przez rzeczywistość, przez człowieka”. Według Stefana Sawickiego poeta interpretuje wszystkie elementy opisywanego świata przez pryzmat wiary:

cyt1
Stefan Sawicki Wstęp

Rzeczywistość poezji Norwida to rzeczywistość chrześcijańskiego kosmosu. Motywy chrześcijańskiego sacrumsacrumsacrum współtworzą świat jego poezji, występując na różnych poziomach tekstu. Wiara – głęboka, dojrzała, choć nie bez kryzysów i wątpliwości, „niepokorna”, dramatycznie przeżywana, rzadko tylko „uśmiechnięta” – była głównym źródłem inspiracji dla poetyckiej interpretacji wszystkiego, co jest, co się zdarza. Wiarę tę wspierała znajomość Biblii, wyjątkowa intuicja teologiczna i szczególna wrażliwość na problematykę Krzyża.

sawicki1 Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] C. Norwid, „Nie są nasze – pieśni nasze”. Wiersze religijne, wybór S. Sawicki, Kielce 2021, s. 37–38.
sacrum
1
antynomia

Słownik

elegia
elegia

(gr. elegeía < élegos – pieśń żałobna) – utwór o poważnej, refleksyjnej treści, wywodzący się z liryki żałobnej, często dotyczący problemów egzystencjalnych, związanych ze śmiercią i przemijaniem. Najczęściej elegie były pisane w formie liryki bezpośredniej, utrzymanej w tonie smutnego rozpamiętywania, rozważania lub skargi

hymn
hymn

(gr. hýmnos – pieśń pochwalna) – uroczysta, podniosła pieśń o apostroficznym charakterze wypowiedzi. Adresatem jest najczęściej personifkowane pojęcie (np. ojczyzna, wolność) lub ważna osoba

lament
lament

(łac. lamentatio – płacz, jęk) – skarga, narzekanie, płacz; także utwór poetycki wyrażający rozpacz, nieszczęście, żałobę

litania
litania

(gr. litaneía – proszenie, błaganie) – w liturgii kościołów chrześcijańskich jedna z form modlitwy wyrażająca błaganie lub prośbę o pomoc; może być odmawiana lub śpiewana

mistycyzm
mistycyzm

(gr. mystikos – tajemny) – pogląd zakładający możliwość ponadzmysłowego kontaktu z bóstwem, zwłaszcza za pomocą intuicji, objawienia

modlitwa
modlitwa

liryczna lub epicka wypowiedź kierowana do Boga. Może mieć różny charakter – błagalny, dziękczynny, pochwalny. Zwykle przybiera postać rozmyślań i kontemplacji na temat Boga i Jego relacji z człowiekiem

panteizm
panteizm

(gr. pán – wszystko + theós – Bóg) – doktryna filozoficzna, zgodnie z którą Bóg jest tożsamy ze światem, istnieje wewnątrz niego, a nie ponad nim lub obok niego; popularna w epoce romantyzmu

pieśń
pieśń

gatunek poezji wywodzący się z antyku, związany genetycznie z muzyką; charakteryzuje się podziałem na strofy i wyraźnym rytmem; pieśni to utwory różnorodne tematycznie, zależne od okoliczności, którym towarzyszą (np. pieśni obrzędowe, religijne, patriotyczne, wojenne, miłosne, biesiadne)

tren
tren

(gr. thrēnos – żal) – pieśń żałobna, także utwór liryczny o charakterze żałobnym elegijnym, wyrażający żal po śmierci bliskiej, zawiera pochwałę jej zalet i zasług