RxWCPOOs5m4U91

Obraz przedstawia stojącego, starszego mężczyznę w todze. O jego lewe ramię opiera się rosły, nagi, młody mężczyzna.

Główna oś podziału w rozumieniu tego, czym jest daimoniondaimoniondaimonion, biegnie, zwłaszcza współcześnie, między interpretacją religijną a psychologiczną. Pierwsza ujmuje daimoniona jako coś, co ma źródło zewnętrzne, i kojarzy go z bogiem, a przynajmniej z boskim głosem, druga tłumaczy go jako swoistą dyspozycję wewnętrzną, rodzaj przeczucia lub intuicji. Zdaniem niektórych komentatorów można też upatrywać w daimonionie początków koncepcji sumienia. Jednak relacje Platońskie nie ułatwiają rozstrzygnięcia w kwestii natury daimoniona, ponieważ w dialogach spotykamy różne określenia dotyczące go: głos wieszczący, dar wieszczy, znak, coś boskiego, coś duchowego itp. Interwencja daimoniona najczęściej ma wymiar moralny, ponieważ dzięki niej Sokrates unika zachowań moralnie nagannych, ale jej treści nie stanowią sądy etyczne. Według świadectwa Platona daimonion nigdy nie mówi Sokratesowi, co czynić, jedynie przestrzega przed tym, czego czynić nie powinien.

Poza tym głos daimoniona pojawia się w sposób nieprzewidywalny i Sokrates, aczkolwiek nasłuchuje go, to nie wie, czy i kiedy daimonion się odezwie. Trudno też orzec o naturze daimoniona, biorąc pod uwagę problemy, na które zwraca on uwagę Sokratesa. Daimonion zabiera głos w sprawach codziennych, na przykład w Eutydemie, gdzie odradził Sokratesowi opuszczenie pewnego miejsca, dzięki czemu Sokrates mógł odbyć debatę z przybyłymi tam ludźmi:

Inna sprawa opisana jest w Fajdrosie. Chodzi o mowę na cześć Erosa, którą Sokrates wygłosił i w której miał niewłaściwie przedstawić boga:

Niekiedy dla Sokratesa najbardziej wymowne jest milczenie daimoniona, jak w Obronie Sokratesa, gdzie chodzi o kwestie najistotniejsze - życie i śmierć:

Zauważyć należy, że w tym, co stanowi o istocie postawy Sokratesa, czyli poszukiwaniu filozoficznej odpowiedzi na pytanie: „Jak żyć cnotliwie?”, nie odwoływał się on do bogów. Daimonion nie występował więc w roli autorytetu uzupełniającego bądź korygującego Sokratejskie myślenie, które pozostawało autonomiczne. Formułowanie ogólnych sądów filozoficznych odbywało się na gruncie rozumu i to rozum był władzą, dzięki której człowiek mógł dążyć do poznawania i kierowania się najwyższymi wartościami. Takiego człowieka Platon nazwał w Uczcie kochankiem bogów, ponieważ kultywował on wartości absolutne, które były respektowane przez bogów, chociaż nie były przez nich stworzone. Nie można wykluczyć, że Sokrates widział w daimonionie wyraz opieki boskiej skierowanej właśnie na tych, którzy rozumnie podążają ku tym wartościom. Sugeruje to np. G. Reale:

RfHtbNgqf6jAa

Obraz przedstawia ilustrację ze średniowiecznej księgo. Ukazane są na niej postacie trzech mężczyzn siedzących na polu i rozmawiających. Nad nimi, w powietrzu unoszą się rozprawiające uosobienia trzech diabłów. Obok nich przyklęka Sokrates. Ponad nimi widać postać Boga w trzech postaciach: Boga Ojca i Syna, i Ducha Świętego.

Współcześnie często interpretuje się daimoniona jako świadectwo istnienia wewnętrznych, choć innych niż ściśle racjonalne czynników wpływających na nasze postępowanie. Być może, jak twierdzi Ryszard Legutko, Sokrates doświadczał rozmaitych odruchów, odczuć czy intuicji, które z jednej strony nie mieściły się w kanonie racjonalnego wywodu, z drugiej jednak domagały się nazwania i wytłumaczenia. Sokrates tłumaczenie to zakorzenił akurat religijnie, ponieważ tak dyktowała mu tradycja.

Słownik