Dwie miłości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego jest przykładem liryki pokolenia Kolumbów, stanowi katastroficznekatastrofizmkatastroficzne ujęcie rzeczywistości wojennej. Wyraża emocje charakterystyczne dla tego pokolenia twórców.
R8JKRXHvAaYLg
Ilustracja przedstawia czarno‑białe zdjęcie młodego mężczyzny w marynarce i białej koszuli. Mężczyzna jest szczupły, ma pociągłą twarz i bujne, ciemne włosy. W tle, za jego plecami, znajdują się drzewa.
Krzysztof Kamil Baczyński, 1930
Źródło: domena publiczna.
Pojęcie pokolenia Kolumbów pochodzi od tytułu książki Romana Bratnego Kolumbowie, rocznik 20 i odnosi się ono do generacji, o której Zbigniew Jarosiński pisze następująco:
Zbigniew JarosińskiPrzemiany polskiej myśli literackiej lat 1945-1948
RAAdgiCZz5R9T1
Na zdjęciu znajduje się siedzący na krześle jasnowłosy chłopiec w białej koszuli i krótkich spodenkach. Na drugim planie w tle rozwieszona tkanina.
Roman Bratny (Mularczyk) w 1932 roku
Źródło: domena publiczna.
Młodzi pisarze, wywodzący się w większości z szeregów żołnierzy AK — określono ich potem metaforyczną nazwą „pokolenia Kolumbów” — podejmują próbę sformułowania własnych ideałów kulturalnych, które wyrastałyby z ich podstawowego doświadczenia historycznego: doświadczenia konspiracji, walki, obozów.
audiob Źródło: Zbigniew Jarosiński, Przemiany polskiej myśli literackiej lat 1945-1948, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1978, nr 69/2, s. 70–72.
Dwie miłości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego to monolog skierowany do adresata. Wiersz rozpoczyna się od spójnika „więc”, co sprawia wrażenie, że jest to część większej całości, może dialogu toczonego pomiędzy lirycznym „ja” i „ty”. W utworze został wykorzystany efekt „podwójności” (liryczne „ty” i „ja”, przeszłość i teraźniejszość, tytuł). Taki zabieg pomaga wyrazić dylematy pokolenia. Obraz rzeczywistości, historii i ludzi jest typowy dla liryki tego pokolenia; wyraża katastrofizm historiozoficznyhistoriozofiahistoriozoficzny i generacyjny. Ważną cechą emocjonalną pokolenia Kolumbów jest akceptacja losu pomimo przekonania o nieuchronnej śmierci. Wyrażeniu tego służą zastosowane zabiegi językowe.
Krzysztof Kamil BaczyńskiDwie miłości
Więc pokochałeś kruche, ciepłe ciało, które się w formach słowiczych ustało, jak mleko płynie w szklanym smukłym dzbanie, skrzypiec ma smutek i roślin śpiewanie. Więc pokochałeś je. Jak ruczaj sobie przed oczy stawiasz, aby twarze obie: i ta odbita, i twoja prawdziwa, były jak jeden ruch, co poukrywa ziemię jak pożar i niebo jak jaśmin, na które jedno serce jest małe i ciasne.
I pokochałeś jeszcze ziemię grozy z ognistym śladem wielkich kroków bożych, ziemię, gdzie bracia popieleją z tobą, gdzie śmierć i wielkość jak dwa gromy obok stoją u skroni i skrzydłami biją tym, co umarli, i tym, którzy żyją. Więc pokochałeś jej rzek bicz srebrzysty i białe pióra mazowieckiej Wisły, i góry ciężkie jak chmury na ziemi, i ludzi skutych – i tak żyjesz niemi.
I kiedy z szablą rozpaloną stoisz u huraganów ostatniego boju, i kiedy broń jak życie w dłoni ważysz, a nie masz łzy na sercu i na twarzy, gdy rzucasz ciało jak puchy świetliste, wiotkie jak śpiew, a z nim odbicie czyste, by mieć twarz jedną nie odbitą w ciszy, napiętnowaną śmierci czarnym krzyżem, myślisz, że z Boga musi być ta miłość, dla której młodość w grobie się prześniło.
(22 V 1943)
dwie Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Dwie miłości, Wrocław 1991.
Słownik
historiozofia
historiozofia
(gr. historía – badanie, informacja, opowiadanie + sophía – mądrość) – filozofia historii; ogólne rozważania nad sensem wydarzeń dziejowych, mechanizmami oraz prawami rządzącymi biegiem dziejów, miejscem i rolą jednostki w kształtowaniu historii, a także wzajemnymi relacjami pomiędzy kulturą a historią. Problematyka i ustalenia historiozofii zmieniają się w czasie pod wpływem aktualnych wydarzeń, osiągnięć nauki oraz przemian światopoglądowych
katastrofizm
katastrofizm
(gr. katastrophḗ — punkt zwrotny) – prąd artystyczny, szczególnie widoczny w poezji dwudziestolecia międzywojennego, wyrażający się przeczuciem nadchodzącej zagłady, historiozoficznym oraz metafizycznym niepokojem, nawiązaniami do języka symboliki biblijnej
