Nowy podział sądów

Kant, szukając odpowiedzi na pytanie, jakie muszą zostać spełnione warunki, aby poznanie miało naukową wartość, zaczyna od badania struktury sądów, gdyż to sądy właśnie składają się na wypowiadane w ramach nauki twierdzenia. Efektem tego badania jest nowy podział sądów. Pamiętamy, że Hume podzielił sądy na dwa rodzaje: sądy o faktach i sądy o relacjach między ideami. Kant przyjął ten podział za podstawę swojej klasyfikacji, ale zmienił nazewnictwo. Sądy o faktach określił mianem sądów syntetycznychsąd syntetycznysądów syntetycznych a posteriorisąd a posterioria posteriori, zaś sądy o relacjach między ideami nazwał sądami analitycznymisąd analitycznysądami analitycznymi a priorisąd a prioria priori.

Zanim omówimy przykłady takich sądów, wyjaśnijmy znaczenie tych nowych nazw:

Ujmując językiem Kanta poglądy Hume’a w kwestii sądów, powiemy, że Hume uważał, iż każde zdanie syntetyczne musi być a posteriori, tzn. zdanie dodające coś nowego do naszej wiedzy musi być sformułowane na podstawie doświadczenia − nie ma innej możliwości. A priori mogą być tylko zdania analityczne, które jako czysto logiczne do doświadczenia odwoływać się nie muszą. Przy założeniu, że rozumowanie naukowe opiera się na wnioskowaniu – relacji przyczynowo‑skutkowej, a tej nie można stwierdzić w doświadczeniu – poglądy Hume’a prowadziły do sceptycznych wniosków w kwestii poznania: ludzka wiedza ogranicza się do matematyki (traktującej o pewnych relacjach między ideami), a w naukach empirycznych do sądów stwierdzających proste fakty typu „widzę zieleń”.

Język filozofii

RSqmb0aY7XsI0

Obraz przedstawia starą komnatę, pełną książek. Na jej środku stoi prostokątny stół przykryty obrusem. Siedzi przy nim czterech mężczyzn, którzy żywo dyskutują i gestykulują. Są ubrani w siedemnastowieczne stroje: kaftany, szerokie kołnierze - kryzy, spodnie. Nieopodal nich, przy regale z książkami stoi mężczyzna, odwrócony tyłem do widza. Wyciąga dużą księgę z regału. Na stole i wokół niego widać wiele porozrzucanych książek i map.

Twórczość Kanta sprawia dużą trudność adeptom filozofii. Jednak to nie sama koncepcja jest tak zawiła, lecz język, w którym została wyrażona. Formułując swój system, Kant dokonuje charakterystycznej zmiany nazewnictwa. Krok ten był podyktowany wymogiem precyzji − lepiej posłużyć się nowymi, dobrze zdefiniowanymi pojęciami niż ryzykować użyciem już funkcjonujących, ale wieloznacznych terminów. Lektura pism Kanta to więc do pewnego stopnia nauka nowego języka. Zrozumienie znaczenia głównych pojęć gwarantuje zrozumienie Kantowskiej filozofii. Od czasów myśliciela z Królewca filozofia, obrastając w nowe pojęcia, staje się coraz trudniejsza dla laików. W większości przypadków trudność pozostaje jednak na poziomie języka.

Słownik