Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat francuskiego oświecenia, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Francuskie oświecenieFrancuskie oświecenie
Oświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część pierwszaOświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część pierwsza
Oświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część drugaOświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część druga
Oświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część trzeciaOświecenie: Rozwiązania i stanowiska. Część trzecia
Recepcja
Recepcja filozofii francuskiego oświecenia jest niezwykle szeroka. Krytyka przesądów, zabobonów oraz tradycyjnych instytucji religijnych zainspirowała rzesze myślicieli na całym świecie, a wiara w postęp stała się motorem dynamicznego rozwoju technologicznego następnych dwu stuleci. Idąc szlakiem wytyczonym przez oświeceniowych filozofów, wielu myślicieli kolejnych epok (od pozytywistów przez Nietzschego po egzystencjalistów) zamiast obszernej syntezy, kładzie nacisk na szczegółową analizę. Szeroki oddźwięk w następnych dziesięcioleciach znajduje także postulat zastosowania metody naukowej w dyscyplinach humanistycznych: powstają na przykład socjologia i psychologia empirycznaempiryczna. Inspirację i zarazem wyzwanie dla spadkobierców wieku rozumu stanowi również oświeceniowy materializmmaterializm, deizm i ateizmateizm.
Deizm to pogląd filozoficzny uznający istnienie Boga wyłącznie jako stwórcy świata: Bóg nie ingeruje w życie człowieka i stworzoną przez siebie rzeczywistość. Według deistów o istnieniu duchowej siły sprawczej świadczy racjonalny porządek świata materialnego. Zazwyczaj odrzucają oni możliwości uchwycenia istoty Boga (agnostycyzm).
Rzeczą niezwykle ważną jest rola oświecenia w kształtowaniu się nowoczesnej myśli oraz rzeczywistości polityczno‑społecznej. Idea państwa realizującego hasła szczęścia, wolności i równości to stały wątek dyskursu politycznego następnych dwu stuleci, stanowi też fundament współczesnych społeczeństw demokratycznych. Podobnie rzecz się ma z ideą praw człowieka − jest ona jednym z głównych punktów odniesienia w całej późniejszej filozofii polityki, a także działalności organizacji jak Amnesty International, które interweniują tam, gdzie prawa te są łamane. Z idei tej wyrasta też Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948 r.
Trzeba też podkreślić, iż dzięki oświeceniu odwoływanie się do opinii publicznej jako do realnej siły politycznej stało się stałym elementem rzeczywistości społecznej, a także praktyki filozoficznej − filozofowie chcą za pomocą swoich pism zmienić rzeczywistość polityczną (Nietzsche i Marks to dwa najbardziej znane przykłady). Jednym z głównych motywów filozofii polityki XIX stulecia jest również koncepcja umowy społecznej Rousseau (obecna wcześniej także u Locke’a i Hobbesa). Jego teorie polityczne jeszcze w XVIII w. wywarły poważny wpływ na jakobinówjakobinów. Pisma Rousseau z powodu nobilitacji uczuć i pierwotnej natury stają się ponadto jedną z istotniejszych inspiracji dla sentymentalizmu, a następnie romantyzmu. Zwrócenie uwagi na uczucia spotkało się z szerokim echem także w filozofii (Max Scheller w pierwszej połowie XX w. rozwija koncepcję poznawczych walorów uczuć). Propozycje wychowawcze Rousseau wywarły silny wpływ na nowoczesną pedagogikę, a jego teoria woli powszechnej stanowiła inspirację dla Kantowskiej koncepcji imperatywu kategorycznegoimperatywu kategorycznego.
Słownik
(gr. a – bez, theos – bóg) przekonanie, że empirycznie nie istnieje (ani nie przejawia się w rzeczywistości empirycznej) żaden Bóg, żadne bóstwo ani żadne byty metafizyczne oraz że w rzeczywistości empirycznej nie występują żadne zjawiska nadprzyrodzone
(gr. empeiria – doświadczenie) kierunek filozoficzny głoszący, że źródłem wszelkiej wiedzy jest doświadczenie; przedstawiciele francuskiego oświecenia (m.in. Diderot, Wolter) postulowali koncepcję uporządkowanej i powszechnie dostępnej wiedzy opartej na obserwacji oraz akcentowali znaczenie nauk empirycznych w życiu społecznym
w etyce Kanta: nakaz moralny zobowiązujący do przyjęcia tylko takich zasad postępowania, jakie w każdej chwili mogłyby się stać normami powszechnymi
francuski klub i ugrupowanie polityczne okresu rewolucji francuskiej 1789–1799
(gr. kritikós – osądzający) nurt filozoficzny ograniczający naukowe roszczenia maksymalistyczne do stwierdzeń raczej minimalistycznych, lecz pewnych; zgodnie z doktryną Immanuela Kanta teoria poznawcza musi poprzedzać wszelkie inne dociekania
pogląd głoszący, że cała rzeczywistość ma charakter wyłącznie materialny
(łac. ratio – rozum) kierunek filozoficzny, którego najsłynniejszym przedstawicielem był Kartezjusz; niezależny i samowystarczalny rozum ludzki posiada główną rolę w procesie poznania; jest wyłącznym źródłem wiedzy o świecie