Minerały to pierwiastki lub związki chemiczne posiadające strukturę krystaliczną. Powstały w wyniku naturalnych procesów zachodzących na Ziemi. Obecnie znanych jest ponad 5 tys. minerałów. Nieliczne z nich wchodzą w skład skorupy ziemskiej, dlatego nazywa się je minerałami skałotwórczymiminerały skałotwórczeminerałami skałotwórczymi. Ważną rolę odgrywają również minerały złożowe (np. galena, sfaleryt, malachit), które są źródłem wielu surowców wykorzystywanych w gospodarce.

Podstawą klasyfikacji minerałów jest ich skład chemiczny oraz struktura. Minerałami mogą być pierwiastki. Klasyfikacja minerałów polega na łączeniu ich w gromady, z których każda obejmuje inny typ związków chemicznych. Zgodnie z tymi kryteriami minerały podzielono na podstawowe grupy:

• pierwiastki rodzime,

• siarczki i siarkosole,

• halogenki,

• tlenki i wodorotlenki,

• azotany i węglany,

• borany,

• siarczany, chromiany,

• fosforany,

• krzemiany,

• związki organiczne.

Pierwiastki rodzime występują w przyrodzie w stanie wolnym. Dzielą się na: metale rodzime, metale kruche, metaloidy (niemetale). Metale rodzime odznaczają się najlepszym przewodnictwem elektrycznym i cieplnym. Większość metali rodzimych stanowi cenne surowce gospodarcze, np. srebro (Ag), złoto (Au), platyna (Pt), miedź (Cu). Metale kruche to m.in. arsen (As), bizmut (Bi), antymon (Sb). Metaloidy to głównie alotropowealotropiaalotropowe odmiany węgla - grafit i diament oraz siarka. Pierwiastki rodzime nie mają większego znaczenia skałotwórczego i glebotwórczego.

Siarczki są związkami metali z siarką. Najliczniej występują związki siarki z żelazem, a także cynkiem, ołowiem, miedzią i srebrem. Najpowszechniej występującymi przedstawicielami są piryt i markasyt, galenit, sfaleryt, chalkozyn i chalkopiryt.

Halogenkami nazywamy grupę minerałów obejmujących chlorki, fluorki, bromki i jodki, a więc sole kwasu fluorowodorowego, chlorowodorowego (solnego), bromowodorowego i jodowodorowego. Najpowszechniej występują fluoryt i fluorki glinu. W warunkach osadowych następuje wzmożona koncentracja chlorków (halit, sylwin i inne), które razem z siarczanami mogą tworzyć duże złoża. Aktualnie od 70 do 75% chloru i bromu, a także ponad 90% jodu skorupy ziemskiej odnajdujemy w wodzie morskiej.

REEv9tAdhxboa

Zdjęcie przedstawia halit. Jest w postaci kryształków soli kuchennej. Znajdują się one w drewnianym moździerzu.

Tlenki i wodorotlenki są ważnymi związkami tworzącymi główne minerały skałotwórcze. Są to przede wszystkim tlenki krzemu, tlenki żelaza i wodorotlenki żelaza. Dwutlenek krzemu, czyli krzemionka, tworzy niemal 60% litosfery. Najczęściej krzemionka występuje pod mineralną postacią kwarcu. Tlenki i wodorotlenki żelaza stanowią ważną grupę minerałów, zarówno z gospodarczego (rudy żelaza), jak i gleboznawczego (procesy oksydacyjno‑redukcyjne, procesy glebotwórcze) punktu widzenia. Do głównych przedstawicieli tej grupy zaliczamy: magnetyt, hematyt, limonit, getyt i lepidokrokit.

Sole kwasów tlenowych są bardzo liczną grupą, do której należą ok. ⅔ wszystkich znanych minerałów. Dzieli się ona na podgromady, będące solami określonych kwasów tlenowych.

Najważniejszymi są azotany, węglany, siarczany, fosforany oraz krzemiany i glinokrzemiany.

Związki organiczne – tę grupę tworzą minerały powstałe z naturalnych węglowodorów (np. ewenkit). Występują one w miejscach nagromadzenia się resztek organizmów żywych. Najbardziej znanymi minerałami z tej grupy są te zawarte w glebach, czyli minerały organiczno‑montmorillonitowe. Przykładami minerałów z tej grupy są: hartyt, kaldonit oraz mellit.

Słownik