Geograficzne granice rozmieszczenia populacjipopulacjapopulacji określają jej zasięg, czyli areałareał, zasięg, obszar występowaniaareał. W ramach areału populacji jej osobniki mogą być rozmieszczone na trzy sposoby (typy):

• skupiskowo,

• losowo,

• równomierne.

RW7HcTQO4teEK

Ilustracja przedstawia rozmieszczenie skupiskowe. Kolorowe kółka tworzą dziewięć ścisłych grup, które są oddalone od siebie.

R1PXn5m4SwCoy

Ilustracja przedstawia rozmieszczenie losowe. Kolorowe kółka znajdują się w różnych odległościach od siebie, niektóre tworzą małe grupy.

RYS0ShqLki6tV

Ilustracja przedstawia rozmieszczenie równomierne. Kolorowe kółka znajdują się w równych odległościach od siebie w pięciu rzędach.

Najczęściej spotykane jest rozmieszczenie skupiskowe: w grupach, stadach, koloniach na określonym obszarze. U zwierząt celem jest wtedy zapewnienie sobie bezpieczeństwa i łatwiejszego dostępu do pokarmu. Natomiast w świecie roślin – kiedy nasiona padają blisko siebie, umożliwia im to szybkie opanowanie danej powierzchni. Dobrym przykładem są żołędzie dębu, orzechy kasztanów czy owoce buków, które padając w dużej ilości na dany obszar prowadzą do rozwoju bardzo wielu siewek, z których tylko część dożyje sędziwego wieku dorosłych drzew, tworząc las bukowy czy dąbrowę.

R1ICfjKQi7WqC1

Zdjęcie prezentuje roślinę o twardych, mieczowatych liściach zakończonych ostrym kolcem i zebranych w gęste rozety. Liście są zielone. Wokół juk rosną inne, suche okazy roślin.

Rozmieszczenie skupiskowe jest charakterystyczne dla owadów społecznych, np. pszczół, mrówek, oraz dużych mobilnych zwierząt, np. antylop gnu i zebr w Afryce. Takie rozmieszczenie prezentują także pingwiny w kolonii lęgowej. Skupiska pingwinów rozmieszczone są w stosunkowo regularnych odstępach. W środowisku wodnym spotykamy duże ławice dorszy lub śledzi. Strukturze skupiskowej często sprzyja też sposób rozrodu. Spotykamy rosnące w skupieniach ciężkonasienne dęby, buki oraz rośliny rozmnażające się wegetatywnierozmnażanie wegetatywnewegetatywnie, np. poziomki czy truskawki.

Rozmieszczenie to jest również charakterystyczne dla zwierząt osiadłych, np. koralowców.

Rozmieszczenie skupiskowe sprzyja nadmiernemu powiększeniu populacji. Życie w grupie ułatwia osobnikom wielu gatunków wyszukiwanie i zdobywanie pokarmu, wspólną opiekę nad potomstwem. Mogą one wzajemnie ostrzegać się przed niebezpieczeństwem czy wspólnie chronić stado. Odpowiednie warunki siedliskowe skutkują zwiększeniem populacji. Wzrasta wtedy stresogenna konkurencja wewnątrzgatunkowa o czynniki środowiska, np. wodę, pokarm, światło. W dużych skupiskach łatwo rozprzestrzeniają się choroby i pasożyty.

Rozmieszczenie losowe polega na przypadkowym rozlokowaniu osobników. Wynika ono zwykle z dostępności do zasobów pokarmowych. Dotyczy głównie gatunków bytujących w jednorodnym środowisku, np. bezkręgowców glebowych, pająków, pasożytów, oraz gatunków roślin, których nasiona rozsiewane są przez wiatr – przykładami takich roślin są lipa, klon i mniszek lekarski.

Rozmieszczenie równomierne zachodzi wtedy, gdy poszczególne osobniki są od siebie mniej więcej jednakowo oddalone. W warunkach naturalnych taką strukturę przestrzennąstruktura przestrzennastrukturę przestrzenną spotykamy w siedliskach jednorodnych, gdzie napięcia konkurencyjne są bardzo nasilone, np. wśród drapieżców, którzy zasiedlają zbliżone wielkością terytoria i bronią ich przed innymi osobnikami tego samego gatunku. Równomiernie rozmieszczają się też ptaki śpiewające. Na terenach pustynnych możemy zaobserwować kaktusy rosnące w wyjątkowo regularnych odstępach. Wynika to z ostrej rywalizacji o wodę. Każdy osobnik wydziela do podłoża substancje utrudniające rozwój innych roślin.

Rozmieszczenie równomierne najczęściej jest skutkiem działalności człowieka. Klasycznym przykładem są drzewa rosnące w sadzie, las nasadzeniowy, rośliny na polu uprawnym czy młode drzewka w szkółce leśnej.

Słownik