Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat hermeneutyki, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Hermeneutyka filozoficzna HeideggeraHermeneutyka filozoficzna Heideggera
Hermeneutyka jako metoda interpretacjiHermeneutyka jako metoda interpretacji
Hermeneutyka Paula RicoeuraHermeneutyka Paula Ricoeura
Hermeneutyka jako metodologia nauk humanistycznychHermeneutyka jako metodologia nauk humanistycznych
HermeneutykaHermeneutyka jest zjawiskiem współczesnym, stale powstają prace w tej dziedzinie. Trudno więc jeszcze ocenić zakres jej recepcji – zachodzi ona właśnie teraz. Na pewno można już powiedzieć, że jako zjawisko wpływowe hermeneutyka zaznaczyła wyraźnie swoją obecność we współczesnych debatach filozoficznych. Czołowi hermeneuci toczyli spory i dyskusje z wieloma współczesnymi filozofami. Można zauważyć na przykład, że teoria interpretacji i zanurzenia w historię odegrała następnie istotną rolę w kształtowaniu się filozofii postmodernistycznej, kwestionującej możliwość uchwycenia prawdy obiektywnej, oderwanej od kontekstu historycznego. Analizy hermeneutyczne pozwoliły także uwolnić się od tradycyjnego dualistycznego i sztywnego podziału na to, co obiektywne, i to, co subiektywne, tworząc w ten sposób nową perspektywę dociekań filozoficznych.
W sztuce i kulturze hermeneuci przyczynili się do zwrócenia większej uwagi na rolę symbolu, na wielość możliwych interpretacji, na strategie intertekstualne (porównywanie ze sobą tekstów z różnych epok i tradycji), na rozszerzenie pojęcia tekstu (wszystko jest tekstem) oraz na zakorzenienie autora w tradycji, historii i literaturze. Zainspirowali w ten sposób i wciąż inspirują szerokie rzesze twórców. Można więc na przykład prześledzić analogie (bez jednoznacznego wskazywania na kierunek inspiracji) między hermeneutyką a realizmem magicznym w literaturze iberoamerykańskiej (Gabriel García Márquez, Jorge Luis Borges), niemieckiej (Ernst Jünger) czy polskiej (Olga Tokarczuk) oraz między hermeneutyką a badaniem symboliki zła, jak w książkach: Wyznaję Jaume Cabré czy Łaskawe Jonathana Littella. Komentatorzy dopatrują się także wątków hermeneutycznych w twórczości Jarosława Marka Rymkiewicza i Czesława Miłosza.
Czy, w świetle hermeneutyki, można powiedzieć, że istnieją wypowiedzi całkowicie jednoznaczne i nienastręczające żadnych trudności interpretacyjnych?
Do hermeneutyki sceptycznie odnosiła się filozofia anglosaskafilozofia anglosaska, która zawsze kładła większy nacisk na analizę logiczną. Przedstawiciele tej tradycji często zarzucali hermeneutom mętność i relatywizm.
Mieszają porządek epistemologicznyepistemologiczny z porządkiem ontologicznymontologicznym (z analiz zasad interpretacji przechodzą w sposób nieuprawniony logicznie do wniosków ontologicznych na temat kondycji człowieka i jego miejsca w świecie).
Nie podają jednoznacznych zasad pozwalających odróżnić interpretację poprawną od niepoprawnej, co prowadzi do relatywizmu.
W swoich wywodach przemycają założenia metafizycznemetafizyczne, np. koncepcja życia u DiltheyaDiltheya, koncepcja procesualnego charakteru bytu u Heideggera czy koncepcja wymiaru sacrum obecnego w języku u RicoeuraRicoeura − nie podają przy tym na to żadnego porządnego uzasadnienia filozoficznego.
Przypisują tradycji rolę (w koncepcji zakorzenienia), zwłaszcza w koncepcjach HeideggeraHeideggera i GadameraGadamera, która nadaje jej autorytet, nie pozostawiając miejsca na twórczą krytykę, co prowadzi do konserwatywnej ideologizacji tradycji.
Są niewolnikami metafizycznej tradycji ciągnącej się od Platona, w myśl której na gruncie dyskursudyskursu filozoficznego ujawniają się jakieś mniej lub bardziej obiektywne prawdy i sensy, podczas gdy, zdaniem na przykład postmodernisty, prawdy te są przez człowieka konstruowane, a nie odkrywane.
Operują w swych analizach terminami, które nie są dostatecznie zdefiniowane, co czyni wywody hermeneutów niejasnymi.
Słownik
(łac. discursus – rozmowa, rozprawa, rozumowanie) w ujęciu szerszym: proces dowolnej interakcji między ludźmi; w ujęciu ściślejszym: dyskurs werbalny, czyli proces tworzenia tekstu mówionego lub pisanego; także postać myślenia wyrażalna językowo, polegająca na dążeniu do prawdy w sposób pośredni dzięki aktom intelektualnego poznania
(gr. episteme – wiedza, umiejętność, zrozumienie) dziedzina filozofii zajmująca się poznaniem i jego granicami
tu: określenie kierunku filozoficznej myśli współczesnej tworzonej w ośrodkach naukowych w Wielkiej Brytanii w XX w. (Oxford, Cambridge), głównie przedstawicieli Koła Wiedeńskiego, którzy działali lub wyemigrowali do Anglii w latach 30. i 40. XX w. Do przedstawicieli filozofii anglosaskiej w takim znaczeniu można zaliczyć m.in. Alfreda J. Ayera, Ludwiga Wittgensteina, Friedricha Waismanna i Ottona Neuratha
(gr. hermeneutikos — dotyczący objaśniania) sztuka interpretacji tekstów lub faktów kulturowych; zróżnicowany kierunek współczesnej filozofii, którego przedstawiciele (m.in. W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur), posługując się tzw. metodami hermeneutycznymi, traktują badane fenomeny jako symbole ukrywające głębszy sens. Rozumienie (nigdy ostateczne) tych symboli jest uzależnione od tzw. przedrozumienia, wyznaczanego m.in. przez sytuację (kontekst) egzystencjalną i kulturową interpretatora
(gr. ta meta physika – to, co jest po fizyce) dział filozofii zajmujący się bytem jako takim – jego podstawowymi własnościami, leżącymi u podstaw świata, który jest nam dostępny poprzez doświadczenie zmysłowe
(gr. on, ontos — byt + logos — słowo, nauka) dział filozofii zajmujący się bytem, czyli tym, co jest
(łac. post- – po, franc. moderne – nowoczesny) filozofia postmodernizmu wyrosła z negacji modernizmu. Jej początki sięgają schyłku XIX (F. Nietzsche) i początków XX w. (M. Heidegger, E. Levinas). Zakwestionowano wówczas podstawowe przekonania filozofii nowożytnej. Jedno z nich dotyczyło poznawczej relacji między podmiotem i przedmiotem, uznanej za myślową „pułapkę”. Dlatego zaczęto poszukiwać „trzeciej realności”, przekraczającej zarówno byt, jak i podmiot, oraz kwestionować wiarę w autonomię podmiotu i przekonanie o bezpośredniej dostępności świata przedmiotowego, a wraz z tym, wiarę w istnienie nieuwarunkowanego, obiektywnego rozumu, stanowiącego podstawę i źródło myślenia. Wraz z upadkiem wiary w rozum pojawiła się świadomość cząstkowości i nieciągłości wiedzy; zakwestionowano istnienie jednego, uniwersalnego dyskursu. Uznano, że wyczerpały się „wielkie narracje” historii, a świat ludzkiej wiedzy okazał się być światem stałych konfliktów, ścierania się różnych, cząstkowych, niepełnych dyskursów, uwikłanych we własne, osobiste i polityczne uwarunkowania