Historie miłosne najczęściej kojarzą nam się z formą powieściową, ponieważ fabuła i narracja pozwalają łatwo przedstawić rozwój uczucia i związanych z nim zdarzeń. Epika fabularna jest także doskonałym środkiem do prezentacji bohaterów i relacji między nimi. Poezja liryczna natomiast w powszechnym odbiorze kojarzy się z formami drobnymi, z subiektywizmemsubiektywizmsubiektywizmem, i chociaż jest stworzona do wyrażania uczuć, to jej celem jest oddanie ulotności opisywanych emocji. Zbiór poetycki Francesca Petrarki (1304–1374) Il canzoniere (wł. ‘zbiór pieśni lirycznych’; czytaj: il kanconiere) to wzór nadania opowieści o dziejach miłości misternej formy.

1

R19vBjLSuWvPZ

Ilustracja przedstawia stronę tytułową rękopisu, która jest ozdobiona kwiecistym ornamentem. Tekst jest napisany w języku włoskim, a litery są złotego koloru.

R3NZfQPVDu7q8

Ilustracja przedstawia stronę rękopisu w języku włoskim.

Il canzoniere jest zbiorem 366 utworów lirycznych, z których najsłynniejsze są sonetysonetsonety (317), niemniej w tomie znalazły się również kanconykanconkancony, sestynysestynasestyny, madrygałymadrygałmadrygały i balladyballadaballady.

Il canzoniere wpisuje się w średniowieczną – obecną zwłaszcza w kulturze włoskiej i prowansalskiej – tradycję poezji miłosnej, której głównym tematem było nieodwzajemnione uczucie do nieosiągalnej (zamężnej lub należącej do wyższej sfery) kobiety. Zarazem jednak Petrarca dokonuje czegoś, co nie udało się żadnemu z wcześniejszych poetów – tworzy wzorzec opisu ukochanej i uczuć do niej, który z niewielkimi zmianami przetrwa praktycznie do przełomu XIX i XX wieku.

Wpływ Petrarki na renesansową twórczość

Historycy literatury opisują zjawisko petrarkizmu, tj. naśladowania stylu poezji lirycznej Petrarki (przede wszystkim zbioru Il canzoniere). Czym się to naśladowanie włoskiego poety wyróżnia?

R1TvOyuQSWCcN1

Zdjęcie przedstawia marmurowy pomnik mężczyzny. Mężczyzna spogląda w górę. Ma lekko uniesioną prawą rękę, a w lewej dłoni trzyma kawałek papieru.

Ukształtowany pod wpływem Petrarki typ poezji miłosnej, obok uniesień i namiętności wyraża spokój i łagodność, a jednocześnie odznacza się wielką wnikliwością, subtelnością i delikatnością opisu uczuć. Epoką, na którą szczególnie oddziaływała twórczość poety, był renesans. Petrarka zasłynął jako odkrywca bardzo ważnych dla rozwoju humanizmu pism Cycerona oraz autor listów, w których wyrażał swoje uwielbienie dla twórców antycznych (czynił ich nawet adresatami fikcyjnej, literackiej korespondencji). Kunszt włoskiego artysty sprawia, że widzi się w nim człowieka przełomu epok – stylem literackim przynależnego jeszcze do średniowiecza, zainteresowaniami i poglądami wybiegającego ku renesansowi, który niebawem miał się narodzić w Italii.

Francesco Petrarka był człowiekiem niezwykłym. Wszechstronnie wykształcony, pełnił rozliczne funkcje dyplomatyczne i podróżował wiele po Europie. Przyjaźnił się z wielkimi swojej epoki, na przykład z Boccacciem. Równocześnie miał opinię odludka, nazywany był czasem Samotnikiem z Wokluzy (fr. Vaucluse), gdyż sporą część życia spędził dobrowolnie w odosobnieniu, w miejscowości nieopodal Awinionu. W listach z tego okresu pisał nierzadko, iż od towarzystwa ludzi woli towarzystwo książek. Pragnął zostać najwybitniejszym poetą łacińskim Włoch. Jego ambicją było prześcignięcie sławą poetycką Dantego, którego Boskiej komedii zbytnio nie poważał. Dzieło Dantego stworzone zostało bowiem w języku toskańskim (jeden z dialektów włoskiego, z którego rozwinął się literacki język Włochów), a nie po łacinie. Jakby na ironię łacińskie dzieła Petrarki są dziś znane niemal wyłącznie specjalistom, podczas gdy nieśmiertelną sławę zapewnił mu pisany właśnie w języku toskańskim zbiór poetycki Il canzoniere, który on sam w listach określał mianem „nieistotnych drobiazgów”.

Słownik