Tolerancja i liberalizmliberalizmliberalizm

R19RRyOvpu66d1

Ilustracja przedstawia kobietę w długiej sukni z hełmem na głowie i rozłożonymi rękami. Wokół niej bije blask. Pod kobietą znajduje się grupa ludzi, wśród nich jest duchowny z krzyżem.

SceptycyzmsceptycyzmSceptycyzm co do zasięgu wiedzy pewnej przełożył się na poglądy religijne Locke’a. Teologia, jako że nie podlega doświadczeniu, jest kwestią wiary, a nie nauki. Nie możemy mieć pewności, jakie systemy religijne są tymi najwłaściwszymi, trzeba więc dać ludziom swobodę wyboru, który jest osobistą sprawą człowieka i żadne wyznanie nie powinno być dyskryminowane. Locke stał się rzecznikiem tolerancji religijnejtolerancja religijnatolerancji religijnej, a jej przestrzeganie uznał za jedną z powinności władzy. Państwo powinno zapobiegać przemocy i wojnom na tle wyznaniowym, gdyż jego podstawowym celem jest ochrona dóbr doczesnych obywateli (tj. życia, wolności, nietykalności ciała i własności). Jednocześnie sam starał się z empirycznychempiryzmempirycznych przesłanek wywieść naturalną moralność i religię. Opierała się ona na prawie do własności, wolności i życia. Jej podstawową przesłanką empiryczną było przekonanie, że człowiek dąży w życiu przede wszystkim do przyjemności i korzyści. Locke dowodził przy tym, że w „stanie natury” człowiek był świadomy podstawowych praw moralnych i że zostały mu one wpojone przez Boga. Na podstawie tych rozważań sformułował też na wskroś nowoczesną koncepcję państwa.

RXPEHv9mOcg6i

Obraz przedstawia grupę ludzi nad brzegiem. Jeden z mężczyzn stoi z uniesionymi rękami, trzyma książkę. Pozostałe osoby klęczą w modlitwie. W tle znajduje się statek.

Jednym z bardziej oryginalnych przedstawicieli brytyjskiego oświecenia był Bernard de Mandeville (1670–1733) – lekarz, filozof, ekonomista, myśliciel polityczny i satyryk. Krytykował tradycyjną moralność, dowodząc, że każdy człowiek jest z natury egoistą. Najsłynniejsze jego dzieło to Bajka o pszczołach, czyli wady prywatne zyskiem publicznym (1714), będąca satyrą na ówczesną purytańską Anglię. Mandeville opisuje w niej społeczność pszczół, które porzucają naturalną pożądliwość rzeczy materialnych i oddają się kultywowaniu cnoty. W efekcie pszczoły tracą swój dom. Tu i w innych pracach filozof dowodzi, że potępiane przez tradycyjną moralność wady służą w ostatecznym rozrachunku dobru ogółu. Poglądy Mandeville’a stały się inspiracją dla Davida Hume’a, Adama Smitha oraz utylitarystów.

Słownik