Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat Johna Locke’a, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Empiryzm brytyjski: problemy i wyzwaniaEmpiryzm brytyjski: problemy i wyzwania
John Locke: tabula rasa, podział ideiJohn Locke: tabula rasa, podział idei
John Locke: ograniczenia poznawcze człowieka, pojęcie substancji i przyczynowościJohn Locke: ograniczenia poznawcze człowieka, pojęcie substancji i przyczynowości
Filozofia a religiaFilozofia a religia
Tolerancja i liberalizmliberalizm
SceptycyzmSceptycyzm co do zasięgu wiedzy pewnej przełożył się na poglądy religijne Locke’a. Teologia, jako że nie podlega doświadczeniu, jest kwestią wiary, a nie nauki. Nie możemy mieć pewności, jakie systemy religijne są tymi najwłaściwszymi, trzeba więc dać ludziom swobodę wyboru, który jest osobistą sprawą człowieka i żadne wyznanie nie powinno być dyskryminowane. Locke stał się rzecznikiem tolerancji religijnejtolerancji religijnej, a jej przestrzeganie uznał za jedną z powinności władzy. Państwo powinno zapobiegać przemocy i wojnom na tle wyznaniowym, gdyż jego podstawowym celem jest ochrona dóbr doczesnych obywateli (tj. życia, wolności, nietykalności ciała i własności). Jednocześnie sam starał się z empirycznychempirycznych przesłanek wywieść naturalną moralność i religię. Opierała się ona na prawie do własności, wolności i życia. Jej podstawową przesłanką empiryczną było przekonanie, że człowiek dąży w życiu przede wszystkim do przyjemności i korzyści. Locke dowodził przy tym, że w „stanie natury” człowiek był świadomy podstawowych praw moralnych i że zostały mu one wpojone przez Boga. Na podstawie tych rozważań sformułował też na wskroś nowoczesną koncepcję państwa.
Z czego miały wynikać moralność i religia według Locke'a?
Bernard de Mandeville i Bajka o pszczołach
Jednym z bardziej oryginalnych przedstawicieli brytyjskiego oświecenia był Bernard de Mandeville (1670–1733) – lekarz, filozof, ekonomista, myśliciel polityczny i satyryk. Krytykował tradycyjną moralność, dowodząc, że każdy człowiek jest z natury egoistą. Najsłynniejsze jego dzieło to Bajka o pszczołach, czyli wady prywatne zyskiem publicznym (1714), będąca satyrą na ówczesną purytańską Anglię. Mandeville opisuje w niej społeczność pszczół, które porzucają naturalną pożądliwość rzeczy materialnych i oddają się kultywowaniu cnoty. W efekcie pszczoły tracą swój dom. Tu i w innych pracach filozof dowodzi, że potępiane przez tradycyjną moralność wady służą w ostatecznym rozrachunku dobru ogółu. Poglądy Mandeville’a stały się inspiracją dla Davida Hume’a, Adama Smitha oraz utylitarystów.
Słownik
(gr. empeiría – doświadczenie) pogląd, według którego zasadniczą rolę w poznaniu odgrywa doświadczenie
(łac. liberalis — dotyczący wolności) koncepcja teoretyczna i postawa światopoglądowa oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, głosząca, że wolność i nieskrępowana przymusem politycznym działalność jednostek mają wartość nadrzędną i są najpewniejszym źródłem postępu we wszystkich sferach życia zbiorowego
(gr. sképtomai – obserwuję) pogląd, według którego wszelka ludzka wiedza jest wątpliwa
uznawanie prawa innych do wyznawania religii odmiennej od religii przez siebie wyznawanej bądź do światopoglądu bezreliginego