Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑red

Lipidy

Lipidy, zwane także tłuszczowcami, to liczna grupa związków organicznych o różnorodnym składzie i budowie. Ich cząsteczki są niepolarne, co nadaje im wspólną właściwość: złą rozpuszczalność w wodzie, a dobrą w rozpuszczalnikach organicznych. Pełnią rozmaite funkcje w organizmach roślin, zwierząt i drobnoustrojów.

R1DmcL2x0MMai1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Lipidy
    • Elementy należące do kategorii Lipidy
    • Nazwa kategorii: Tłuszcze proste
      • Elementy należące do kategorii Tłuszcze proste
      • Nazwa kategorii: Tłuszcze właściwe (triglicerydy)
      • Nazwa kategorii: Woski
      • Koniec elementów należących do kategorii Tłuszcze proste
    • Nazwa kategorii: Tłuszcze złożone
      • Elementy należące do kategorii Tłuszcze złożone
      • Nazwa kategorii: Fosfolipidy
      • Nazwa kategorii: Glikolipidy
      • Nazwa kategorii: Sfingolipidy
      • Koniec elementów należących do kategorii Tłuszcze złożone
    • Nazwa kategorii: Związki tłuszczopodobne
      • Elementy należące do kategorii Związki tłuszczopodobne
      • Nazwa kategorii: Karotenoidy
      • Nazwa kategorii: Steroidy
      • Koniec elementów należących do kategorii Związki tłuszczopodobne
      Koniec elementów należących do kategorii Lipidy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rozróżnia się tłuszcze proste i tłuszcze złożone. Do tłuszczów prostych należą tłuszcze właściwe, nazywane inaczej triglicerydami, oraz woski. Tłuszcze właściwe to estry glicerolu z kwasami tłuszczowymi, które stanowią główne materiały zapasowe (surowce energetyczne) organizmu, a u zwierząt także podściółkę i warstwę ochronną różnych narządów. Woski natomiast są estrami alkoholi jednowodorotlenowych z kwasami tłuszczowymi i tworzą warstwy chroniące przed nadmiernym parowaniem wody oraz namakaniem. Tłuszcze złożone zawierają w cząsteczce oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholi (glicerolu lub sfingozyny) m.in. kwas fosforowy, cholinę, etanoloaminę, sacharydy (np. galaktozę). Należą do nich fosfolipidyfosfolipidyfosfolipidy oraz glikolipidyglikolipidyglikolipidy wchodzące w skład elementów strukturalnych komórek (błon i ziarnistości), a u zwierząt występujące w szczególnie dużej ilości w tkance nerwowej w mózgu i we włóknach nerwowych. Do lipidów są także zaliczane karotenoidysteroidy — związki odmienne pod względem chemicznym od pozostałych lipidów, które jednak są do nich zaliczane z powodu podobnego zachowania w procesie przemiany materii oraz podobnej rozpuszczalności.

Ciekawostka

Aby nierozpuszczalne w wodzie lipidy mogły być transportowane w osoczu krwi, muszą tworzyć kompleksy z białkami – lipoproteinylipoproteinylipoproteiny. Cząsteczka lipoproteiny jest zbudowana z triglicerydów, cholesterolu, fosfolipidów i białek. Może mieć ona postać lipoproteiny niskiej gęstości (LDL), która potocznie nazywana jest ,,złym cholesterolem”, gdyż powoduje odkładanie cholesterolu w ścianie naczyń krwionośnych. Występuje też lipoproteina wysokiej gęstości (HDL), tak zwany ,,dobry cholesterol”, który prawdopodobnie zmniejsza złogi cholesterolu.

bg‑red

Jak wykryć lipidy w komórkach?

R1aY7K8BTPzgl1
Sudan III zawiera dwie grupy azowe, które łączą pierścienie benzenowe i naftalenowe.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

W celu wykrycia lipidów w komórkach należy użyć Sudanu III.

Jest to czerwony barwnik azowybarwniki azowebarwnik azowy, rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych – benzenie, acetonie oraz etanolu.

Barwnik bardzo dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, dlatego gdy Sudan III łączy się z lipidami, przybierają one czerwony kolor.

bg‑red

Film przedstawiający wykrywanie lipidów w komórkach przy użyciu Sudanu III

R5IeIK3Lyya3M
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

barwniki azowe
barwniki azowe

najliczniejsza i technicznie najważniejsza grupa barwników syntetycznych; charakterystyczną cechą budowy cząsteczki barwnika jest obecność co najmniej 1 grupy azowej (–N=N–) łączącej jednakowe lub różne grupy aromatyczne

fosfolipidy
fosfolipidy

tłuszcze złożone z glicerolu lub sfingozyny oraz kwasów tłuszczowych, kwasu fosforowego i grupy funkcyjnej nadającej im charakterystyczne właściwości; w środowisku wodnym tworzą uporządkowane struktury (micele, lamele i warstwy podwójne w błonach komórkowych)

glikolipidy
glikolipidy

grupa tłuszczów złożonych, zbudowanych z glicerolu, kwasów tłuszczowych oraz łańcucha cukrowego zawierającego cząsteczki glukozy lub galaktozy; występują często w błonach biologicznych

lipoproteiny
lipoproteiny

kompleksy białek (apoprotein) z lipidami (triglicerydami, zwanymi także triacyloglicerolami, cholesterolem wolnym i jego estrami oraz fosfolipidami)