Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑violet

Aldehydy

R1Q7s7Lg8otJd1
Wzór ogólny aldehydów, gdzie R to atom wodoru, grupa alkilowa lub arylowa.
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Aldehydy, domena publiczna.

Aldehydy to związki, zawierające grupę funkcyjnągrupa funkcyjnagrupę funkcyjną -CHO, zwaną grupą aldehydową. Składa się ona z grupy karbonylowej i atomu wodoru. Ogólny wzór aldehydów to R–CHO, gdzie R to atom wodoru, grupa alkilowa lub arylowa.

Sposób tworzenia wiązań w grupie aldehydowej przedstawia zamieszczony poniżej rysunek.

Zarówno orbitale walencyjne atomu tlenu, jak i atomu węgla w grupie aldehydowej są w stanie hybrydyzacjihybrydyzacjahybrydyzacji spIndeks górny 2. Pomiędzy atomem węgla i atomem tlenu powstaje wiązanie podwójne: wiązanie typu sigma, tworzone przez orbitale zhybrydyzowaneorbitale zhybrydyzowaneorbitale zhybrydyzowane spIndeks górny 2 atomu tlenu i atomu węgla, oraz wiązanie pi, tworzone przez orbitale atomowe 2pIndeks dolny z atomu węgla i atomu tlenu. W grupie karbonylowej, występujące wiązanie jest wiązaniem kowalencyjnym silnie spolaryzowanymwiązanie kowalencyjne spolaryzowanewiązaniem kowalencyjnym silnie spolaryzowanym ze względu na dużą różnicę elektroujemności atomu tlenu i atomu węgla. Ponadto atom tlenu dysponuje dwiema wolnymi parami elektronowymi.

RrQ2mvaMZVZm1
Tworzenie wiązań w grupie aldehydowej (-CHO)
Źródło: GroMar Sp. z o.o. na podstawie M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia : Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa - Bielsko-Biała 2010., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykładowy podział aldehydów

RRks6Ut9q5ePv
Przykładowy podział aldehydów
Źródło: GroMar Sp. z o.o. na podstawie M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia : Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko-Biała 2010., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑violet

Ketony

Ketony to związki, zawierające, jako grupę funkcyjną, grupę karbonylową >C=O, związaną z dwiema dowolnymi resztami węglowodorowymi (R).

Ogólny wzór ketonów:

RMnIAwjgdnwej
Schemat budowy grupy karbonylowej
Źródło: GroMar Sp. z o.o. na podstawie M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia. Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa - Bielsko-Biała 2010., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sposób tworzenia wiązań w grupie karbonylowej przedstawia poniższy rysunek.

Orbitale walencyjne atomu tlenu oraz atomu węgla są w stanie hybrydyzacjihybrydyzacjahybrydyzacji spIndeks górny 2. Pomiędzy atomem węgla a atomem tlenu istnieje wiązanie podwójne, na które składają się wiązanie sigma oraz wiązanie pi. Podobnie jak w przypadku aldehydów, wiązanie typu sigma, utworzone jest przez orbitale zhybrydyzowane spIndeks górny 2 atomu tlenu i atomu węgla, a wiązanie pi, utworzone jest przez orbitale atomowe 2pIndeks dolny z atomu węgla i atomu tlenu.

ReRweVu72AS34
Schemat tworzenia wiązań w grupie karbonylowej
Źródło: GroMar Sp. z o.o. na podstawie M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia : Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa - Bielsko-Biała 2010., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykładowy podział ketonów

R1bEIcPYRZPU2
Przykładowy podział ketonów
Źródło: GroMar Sp. z o.o. na podstawie M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia. Liceum – poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko-Biała 2010., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

grupa funkcyjna
grupa funkcyjna

ugrupowanie kilku atomów (lub pojedynczy atom), charakterystyczne dla danej grupy związków organicznych, np. grupa karboksylowa -COOH dla kwasów karboksylowych, grupa nitrowa -NO2 dla związków nitrowych

hybrydyzacja
hybrydyzacja

(łac. hibrida „mieszaniec”) zabieg matematyczny, umożliwiający przewidzenie kształtu danej cząsteczki poprzez mieszanie się orbitali atomowych atomów; efektem hybrydyzacji jest utworzenie zestawu równocennych energetycznie atomowych orbitali zhybrydyzowanych

orbitale zhybrydyzowane
orbitale zhybrydyzowane

powstają w przygotowaniu do tworzenia wiązania; są wynikiem mieszania się orbitali atomowych o różnych kształtach i energii

wiązanie kowalencyjne spolaryzowane
wiązanie kowalencyjne spolaryzowane

kowalencyjne wiązanie chemiczne między atomami różnych pierwiastków, w którym chmura elektronów, tworzących to wiązanie, ma większą gęstość w pobliżu jednego z atomów (atomu pierwiastka chemicznego o większej elektroujemności)

Bibliografia

Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Repetytorium chemia. Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.