Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{TKO.02.}$ Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym $3 1 1 4 0 7$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji TKO.02 Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym:

• montowania urządzeń sterowania ruchem kolejowym stacyjnych i liniowych;

• montowania urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• montowania urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym;

• diagnostyki i utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym;

• utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• utrzymywania i eksploatacji urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej

Efekty kształcenia

$\text{TKO.02.3.}$ Montaż urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym, montaż urządzeń sygnalizacji przejazdowej

Uczeń:

1) posługuje się planami i schematami urządzeń sterowania ruchem kolejowym,

4) montuje urządzenia sygnalizacji przejazdowej,

5) obsługuje urządzenia łączności przewodowej i bezprzewodowej,

6) wykonuje montaż połączeń elektrycznych urządzeń sterowania ruchem kolejowym,

7) konserwuje urządzenia zasilające na stacjach i liniach kolejowych,

8) analizuje pracę systemów informatycznych sterowania ruchem kolejowym,

9) wykonuje regulacje urządzeń sterowania ruchem kolejowym.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDVJvbm4d5Wprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   Ma pomóc zaznajomieniu się z procedurą montażem systemów sygnalizacji przejazdowych kolejowo‑drogowych. W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy, są to:

   Wizualizacja 3DDYLmkCePNWizualizacja 3D przedstawiająca pracę urządzeń i  wyjaśniająca rolę systemów sygnalizacji przejazdowej w zależności od kategorii (A, B, C, D, E, F)

   Atlas interaktywnyD135mx4lYAtlas interaktywny — przedstawiający strukturę elementów funkcjonalnych — sterowania oraz urządzeń i elementów wykonawczych na przejazdach, w zależności od kategorii

   Schemat interaktywnyDdZ05CCzdSchemat interaktywny, który ułatwia czytanie schematów urządzeń przejazdowych — schematu blokowego i ideowego, symboli i oznaczeń elementów stosowanych w dokumentacji.

   Grafika interaktywnaDIQAL4xEAGrafika interaktywna — prezentująca proces technologiczny postępowania podczas montażu i przebudowy urządzeń — montażu i demontażu liczników osi. Zaprezentowane są też narzędzia do wykonania połączeń i narzędzia pomiarowe.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceDXgSJgG0cInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuDOarkx3hWSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaD1E3aPa5CPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięD2Y85RteCPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaDA91FTcnXNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaDhez1PPGaInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom pokazanie kategorii przejazdów kolejowo‑drogowych (A, B, C, D, E, F), ich wyposażenia i wyjaśnienia działania podzespołów urządzeń przejazdowych w przypadku kategorii „A”, „B”, „C” oraz montażu urządzeń sygnalizacji przejazdowej (czujnika) zgodnie z projektem wykonawczym urządzeń sygnalizacji przejazdowej.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Wizualizacja 3D

• Nauczyciel dzieli klasę na $6$ grup i rozdaje przygotowane karty, na których w poziomie wydrukował obraz z wizualizacji (obrazek — skan jednej ze scen z wizualizacji, ma zajmować w wydruku połowę karty z lewej strony).

• Przydziela grupom zagadnienia dotyczące typów przejazdów kolejowych:

  • grupa $1$ — Kategoria A;

  • grupa $2$ — Kategoria B;

  • grupa $3$ — Kategoria C;

  • grupa $4$ — Kategoria D;

  • grupa $5$ — Kategoria E;

  • grupa $6$ — Kategoria F.

• Każda z grup ma przejrzeć wizualizację i dorysować na kartce kolejny obrazek, który będzie stanowił logiczną kontynuację wydrukowanego. Rysunek ma być wykonany w skali. Dodatkowo grupa opisuje sytuację, którą narysowała jako ciąg dalszy zasady działania przejazdu.

• Grupy wykonują obrazek i opisy.

• Teraz, na znak nauczyciela, następuje zmiana, grupa pierwsza przekazuje swoją kartę grupie drugiej, druga trzeciej i tak dalej.

• Zadanie się powtarza i teraz kolejna grupa tworzy następną sekwencję rysunkową.

• Finalnie karta wraca do pierwszej grupy, która ma ocenić rysunki, jakie zostały dorysowane do ich karty przez kolejne grupy.

• Grupy prezentują swoje karty i komentarze do nich.

• Nauczyciel podsumowuje zajęcia, wskazując na elementy, które zostały ujęte prawidłowo lub niewłaściwie przez grupy.

Atlas interaktywny

• Nauczyciel łączy uczniów w klasie w zespoły. Może to być podział:

  • grupa $1$ — Kategoria A;

  • grupa $2$ — Kategoria B;

  • grupa $3$ — Kategoria C;

  • grupa $4$ — Kategoria D;

  • grupa $5$ — Kategoria E;

  • grupa $6$ — Kategoria F.

• Zadaniem każdej z grup jest odnalezienie w internecie zdjęcia takiego przejazdu i zamieszczenie go w notatce jako przykład.

• Uczniowie jako grupa mają również wygenerować do swojego przejazdu co najmniej $5$ opisów i $5$ pytań (wraz z odpowiedziami) dotyczących charakterystycznych do tego przejazdu pojęć.

• Po wykonanym zadaniu przekazują pytania bez odpowiedzi i rysunek znaleziony w internecie kolegom z grupy o numerze wyższym. Teraz grupy odpowiadają na pytania i wymyślają na podstawie rysunku swoje $5$ pytań z odpowiedziami.

• Nauczyciel zbiera pytania z odpowiedziami (może użyć ich jako powtórzenia wiadomości) oraz opisy haseł, tworząc z młodzieżą wspólny słownik do tematu „Kategorie przejazdów kolejowo‑drogowych).

Schemat interaktywny

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji schemat interaktywny. Schemat ten uczniowie będą mogli przeglądać, pracując w grupach, ale nie będą mogli podczas gry zaglądać do niego.

• Klasa zostaje podzielona na $4$ grupy.

• Prowadzący wprowadza uczniów w to, co będą musieli za chwilę (w pierwszym etapie) robić. Informuje ich, że będą tworzyli dla innych uczniów zagadki na podstawie informacji zawartych na schemacie. Ma być $10$ różnych zagadek dotyczących przydzielonych tematów. Uczniowie będą je zapisywali na arkuszach grupowych.

• Pierwsza i trzecia grupa przygotowuje zagadki związane z symbolami i oznaczeniami.

• Druga i czwarta grupa szykuje zgadywanki dotyczące pracy montera i wykorzystywanych przez niego narzędzi oraz uzupełnianej dokumentacji.

• Uczniowie na arkuszach zapisują tylko pytania, natomiast w swoich notatkach mają poprawne odpowiedzi.

• Następnie grupa pierwsza (i inne) przekazuje arkusz kolejnej grupie, która dopisuje na nim kolejne zagadki.

• Razem z arkuszem grupa pierwsza przekazuje do drugiej grupy temat zagadek (symbole i oznaczenia na schematach srk).

• Pierwszym krokiem po przejęciu arkusza i tematu jest rozwiązanie zagadek grupy przekazującej arkusz. Dopiero potem grupa zabiera się za generowanie pomysłów na swoje zagadki.

• Po określonym przez nauczyciela czasie następują jeszcze dwie zmiany tematów i arkuszy.

• Finalnie na każdym arkuszu po trzeciej zmianie powinno znajdować się po $40$ zagadek.

• Nauczyciel prosi uczniów o oddanie arkuszy, a sam rozpoczyna grę, w której wybiera losowo zagadkę z arkusza i prosi grupy o poprawne odpowiedzi. Odpowiada grupa, która najszybciej się zgłosi, jednak z każdej grupy może odpowiadać tylko ta osoba, która wcześniej jeszcze nie odpowiadała (chyba że już nie ma takiej).

• Nauczyciel koryguje odpowiedzi, wskazując prawidłowe rozwiązanie.

• Uczniowie korygują własną notatkę (w których odpowiadali na te pytania) lub dopisują pytanie i odpowiedź, której nie mieli.

• Rozgrywkę zadaniową wygrywa grupa, która pierwsza zdobędzie $20$ punktów.

• Nauczyciel, po analizie merytorycznej, posiada gotowy zestaw pytań lub zagadek dotyczących schematów urządzeń przejazdowych.

Grafika interaktywna

• Nauczyciel wyświetla uczniom na lekcji grafikę interaktywną.

• Zadaniem uczniów jest uważne obejrzenie i zapamiętywanie jak największej ilości informacji.

• Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na $2$ grupy (lub ich wielokrotność).

• Nauczyciel przydziela zagadnienia do grup: „budowa samoczynnej sygnalizacji przejazdowej” oraz „zasad działania system samoczynnej sygnalizacji przejazdowej”

• Zadaniem grup jest wypisanie w formie notatki cyfrowej lub na flipcharcie informacji z grafiki.

• Teraz grupy wymieniają się notatkami.

• W kolejnym zadaniu mają przeanalizować, które elementy budowy lub zasady działania są znaczące — swoje przemyślenia zapisują, uzasadniając je.

• Nauczyciel prosi o prezentacje efektów pracy zespołów.

• Nauczyciel, podsumowując zajęcia, wskazuje, że ważne jest nie tylko budowa, ale także działanie systemu.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Wizualizacja 3D

• Nauczyciel przydziela dostęp do wizualizacji.

• Uczniowie samodzielnie analizują ją i wyszukują elementy przejazdów kolejowo‑drogowych.

• Zadaniem uczniów będzie opisanie przy każdym z elementów miejsca jego występowania (opis, gdzie można znaleźć ten element przejazdu). Miejsca opisywane muszą być różne od oznaczonych na wizualizacji.

• Po zakończonym zadaniu uczniowie przekazują koledze swoje opisy, aby na ich podstawie odnalazł on je w wizualizacji.

• Finalnie uczeń otrzymuje informacje zwrotne i na ich podstawie poprawia opisy.

• Nauczyciel zbiera je i wykorzystuje do generowania zagadek podczas innych zajęć (lub zajęć powtórzeniowych).

Atlas interaktywny

• Nauczyciel przydziela dostęp do atlasu interaktywnego.

• Zadaniem samodzielnym każdego ucznia będzie porównanie w postaci grafu kategorii przejazdów.

• Uczeń wskazuje elementy przejazdu i strzałkami łączy z kategorią (zielona strzałka — posiada ten element, czerwona z iksem w połowie — nie posiada). Przykładowo hasło „przejazd na drodze wewnętrznej” — zielona strzałka do Kategorii F, czerwone do wszystkich innych, „ruch kierowany przez uprawnionego pracownika” — zielona strzałka do Kategorii A i F, a do reszty czerwona.

• Uczniowie prezentują swoje grafy na forum, a nauczyciel sprawdza ich poprawność.

• Najlepsi uczniowie są nagradzani ocenami lub wyróżnieniem. Ich grafy przekazywane są reszcie klasy jako notatka.

Schemat interaktywny

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji funkcjonalność schematu interaktywnego i prosi, aby notowali ważne według nich informacje dotyczące oznaczeń na schematach i w dokumentacji urządzeń srk na przykładzie urządzeń ssp.

• Każdy uczeń samodzielnie ma utworzyć scenariusz możliwej przykładowej rozmowy (dialogu) młodego pracownika i osoby, która dobrze zna oznaczenia i mu je tłumaczy.

• Nauczyciel pozostawia dowolność tematów.

• Uczniowie mają możliwość przeglądania schematu w trakcie pracy nad dialogiem.

• Po zakończonej pracy prezentują swój dialog. Reszta klasy ma wypisać, o jakich oznaczeniach jest dany dialog.

• Nauczyciel weryfikuje ewentualne nieścisłości.

• W uczniowskich notatkach powstają historie „prawie z życia wzięte”.

Grafika interaktywna

• Nauczyciel wyświetla uczniom na lekcji grafikę interaktywną.

• Zadaniem samodzielnym uczniów jest uważne obejrzenie i zapamiętywanie jak największej ilości informacji.

• Nauczyciel prosi uczniów, aby przeanalizowali budowę i zasadę działania systemów sygnalizacji kolejowo‑drogowej.

• Zadaniem uczniów będzie przedstawienie/przypisanie w tabeli tych informacji. W tym celu zbudowana jest tabela w taki sposób, aby w pierwszej kolumnie zapisujemy elementy sygnalizacji przejazdowych, w drugiej przypisujemy im zadania, a w trzeciej kolumnie wskazujemy na współpracę tych elementów z innymi.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o zaprezentowanie swoich tabel.

Interaktywne materiały sprawdzające

Materiały te mogą posłużyć do pracy grupowej i pracy indywidualnej. Podczas pracy grupowej można zastosować metodę generowania dodatkowych pytań na bazie testu, który zawiera $28$ pytań.

Przykładowe działania w ramach lekcji:

• Grupy rozwiązują test wspólnie na czas. Nauczyciel prosi o podanie efektów wspólnej pracy (liczba punktów, pytania z błędną odpowiedzią).

• Po pierwszym rozwiązaniu testu utrudnieniem może być właśnie wygenerowanie dodatkowego pytania do każdego błędnie wykonanego przez grupę. Grupy zapisują pytania i wymyślają dobrą i złe odpowiedzi.

• Nauczyciel może poprosić o wpisanie tych pytań i odpowiedzi w formie elektronicznej np.: do formularza Forms. Dzięki temu powstanie drugi, alternatywny do zamieszczonego w materiałach, test do wykorzystania podczas działań sprawdzających.

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają sprawdzić wiedzę z danego zakresu samodzielnie przez ucznia

Przykładowe wykorzystanie indywidualnie przez ucznia:

• Uczeń zapoznaje się z wizualizacją 3D.

• W trakcie analizy schematu (lub po zapoznaniu się z jego elementami) rozpoczyna ćwiczenie, w którym ma „podpisać obrazek” — stara się odpowiedzieć na pytania, jaki element skrywa się na zatrzymanym obrazie z wizualizacji.

• Po tym działaniu rozwiązuje test.

• W kolejnym działaniu sam generuje kilka pytań, wpisując pytania i odpowiedzi do testu cyfrowego (Forms, GoogleForms lub innego) i wymieniając się z innymi uczniami linkiem do jego wypełnienia.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych, rozszerzając ją i o zagadnieniach poruszanych na niej dyskutując na podstawie wstępnego przygotowania się uczniów do jej przeprowadzenia. Działaniem takim może być przygotowanie puzzli do pracy na zajęciach.

Przed lekcją

• Nauczyciel prosi uczniów o wybranie $3$ print screen'ów z wizualizacji 3D (dowolnie wybrana scena z różnych rodzajów systemów sygnalizacji przejazdowych kolejowo‑drogowych.

• Działaniem ucznia będzie przygotowanie w formacie A4 obrazka, który będzie zamieniony na puzzle.

• Kompozycja obrazka może być dowolna, jednak nauczyciel może przed lekcją przygotować przestrzenny wzorzec do wypełnienia obrazkami i wyjaśnieniami. Wzorzec może też mieć formułę komiksową (w sieci znajdują się odpowiednie programy do generowania komiksów)

• Po wykonaniu obrazka bazowego na podstawie wybranych aparatów z wizualizacji i jego wydrukowaniu uczniowie wykonują z niego puzzle, chowając je do koperty.

Podczas lekcji

• Nauczyciel zbiera pocięte w puzzle obrazki od każdego z uczniów i na zajęciach lekcyjnych rozdaje losowe obrazki do ułożenia jako fragment lekcji.

Puzzle mogą byś również wykonane w aplikacji internetowej. Dzięki temu uczniowie otrzymają link do ułożenia puzzli, a nie fizyczne elementy.

Praca z uczniami z SPE i indywidualizowanie pracy z uczniem

Przy pracy z uczniem ze SPE dobrze jest dopasować wykorzystanie e‑materiału i informować o sposobach jego wykorzystania (komunikować się) w sposób sprzyjający rozwojowi dziecka. Konstrukcję płaszczyzny porozumiewania się można oprzeć na przykładowych kilku działaniach:

1. W trakcie wykorzystywania e‑materiału warto starać się usamodzielniać dziecko, czyli tak konstruować instrukcje do wykorzystania e‑materiału, aby mogło ono podjąć własne decyzje i działania. Przykładem może być zastosowanie niepełnej instrukcji „Twoim zadaniem będzie wykonać legendę do schematu interaktywnego, na której zawrzesz symbole w nim występujące. Legenda ta ma mieć nie więcej niż stronę A4”

2. Nauczyciel po informacji zwrotnej „nie rozumiem” powinien dostosować sposób komunikowania się z uczniem SPE do możliwości psychofizycznych ucznia. „Nie rozumiem, jak mam wykonać polecenie utworzenia legendy do schematu interaktywnego” nie oznacza kolejne powtórzenie tego samego polecenia, ale dopasowanie się i dopytanie czego uczeń nie rozumie i innymi słowami próba wytłumaczenia (stosując zasadę usamodzielniania) pewnych kwestii.

3. Jeśli uczeń nie rozumie pewnego toku postępowania, ważne jest, aby w tym e‑materiale wyjaśnić i poinformować ucznia o sposobie własnego rozumowania (wytłumaczenie, dlaczego akurat w ten właśnie sposób to prezentuje nauczyciel).

4. Podczas przydzielania zadań związanych z pracą z e‑materiałem należy pamiętać o byciu konsekwentnym, ale jednocześnie pamiętać o możliwości „wyjścia z twarzą”. Jeśli uczeń nie chce czegoś wykonać (z jakiegoś sobie wiadomego powodu, który może wynikać ze specjalnych potrzeb) można z nim negocjować. Jeśli zarzeka się, że nie potrafi wykonać puzzli w postaci cyfrowej, można mu pomóc, drukując obrazek przez niego przygotowany i, wręczając nożyczki, zaproponować wykonanie tych puzzli ręcznie.

5. Wykonywanie kart memory czy puzzli lub wymyślanie pytań, haseł pozwala zachęcać uczniów do działań twórczych. Aby je zainicjować, należy samemu próbować je wymyślać i poprzez dawanie przykładu takiego działania inspirować. Pamiętać należy też o pełnej akceptacji pomysłów.

Praca z uczniami o SPE w dużej mierze zależy od grupy, która będzie nauczana i ich potrzeb. Stąd dobór sposobów pracy będzie od tego zależał. Podane powyżej ogólne działania można śmiało poszerzać i indywidualizować (dopasowywać np.: poprzez negocjowanie zakresu opracowań i działań z e‑materiałem).

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści