Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik elektroenergetyk transportu szynowego. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\textbf{TKO.06.}$ Montaż i eksploatacja środków transportu szynowego w zawodzie technik elektroenergetyk transportu szynowego $3 1 1 3 0 2$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji $\textbf{TKO.06.}$ Montaż i eksploatacja środków transportu szynowego:

• montowania i uruchamiania maszyn i urządzeń środków transportu szynowego na podstawie dokumentacji technicznej,

• eksploatowania środków transportu szynowego.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Efekty kształcenia

$\textbf{TKO.06.3.}$ Montaż środków transportu szynowego

Uczeń:

5) rozpoznaje aparaty i urządzenia elektryczne stosowane w pojazdach szynowych.

$\textbf{TKO.06.5.}$ Przygotowanie do uzyskania licencji maszynisty

Uczeń:

10) klasyfikuje urządzenia bezpieczeństwa pracy pojazdów szynowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieD7ZviyeodWprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy jest to:

   Animacja Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnychDOR0suQk2Animacja Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych prezentuje budowę i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych takich jak samoczynne hamowanie pociągów, czuwak aktywny, sygnalizacja kabinowa, radiostop, prędkościomierz, urządzenia przeciwpoślizgowe, systemy lokalizacji pojazdów szynowych, system $\text{ETCS}$ (European Train Control System), urządzenia odgromowe.

   Atlas interaktywny Urządzenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnychD3EBtHlCvAtlas interaktywny Urządzenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych zawiera grafiki przedstawiające: urządzenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych: podzespoły urządzenia samoczynnego hamowania pociągów, czuwaka aktywnego, sygnalizacji kabinowej, radiostopu, prędkościomierza, urządzeń przeciwpoślizgowych, systemu lokalizacji pojazdów szynowych, systemu etcs (european train control system), urządzeń odgromowych.

   E‑book Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnychDWFk4M6eGE‑book Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych zawiera treści dotyczące budowy i działania urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych samoczynnego hamowania pociągów, czuwaka aktywnego, sygnalizacji kabinowej, radiostopu, prędkościomierza, urządzeń przeciwpoślizgowych, systemu lokalizacji pojazdów szynowych, systemu $\text{ETCS}$ (European Train Control System), urządzeń odgromowych.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceD13516lfFInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuD2ZvISf7QSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaDIUR1vfhZPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDlt4nUnHTPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaDCXOMWwTuNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaDgYTvbMheInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z budową i działaniem urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Animacja „Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel prezentuje uczniom animację i uprzedza, aby podczas oglądania zapamiętywali jak najwięcej informacji i notowali fakty dotyczące różnych urządzeń takich jak samoczynne hamowanie pociągów, czuwak aktywny, sygnalizacja kabinowa, radiostop, prędkościomierz, urządzenia przeciwpoślizgowe, systemy lokalizacji pojazdów szynowych, system $\text{ETCS}$ (European Train Control System), urządzenia odgromowe.

• Po zakończeniu oglądania uczniowie zostają podzieleni na kilka maksymalnie $4$-osobowych grup.

• Nauczyciel informuje grupy, że wezmą udział w konkursie — będzie on polegał na odpowiadaniu na pytania związane z obejrzanym materiałem.

• Grupy losują pytania i za każdą poprawnie udzieloną odpowiedź uzyskują punkty.

• Przykładowe pytania konkursowe mogłyby wyglądać następująco:

  • Jak rozszyfrujesz skrót $\text{ETSC}$?

  • Wymień urządzenia antypoślizgowe?

  • Do czego służy „piasecznica”?

  • Co zrobić, żeby podczas hamowania wdmuchiwany piasek był mokry (podchwytliwe — powinien być suchy)?

  • Na czym polega samoczynne hamowanie pociągu?

• Jeśli dana grupa nie umie odpowiedzieć na wylosowane pytanie, przechodzi ono na grupę następną.

• Nauczyciel udziela komentarza na nieprawidłowe odpowiedzi uczniów.

• Prowadzący może nagrodzić zwycięską grupę ocenami lub ustną pochwałą.

Atlas interaktywny „Urządzenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji atlas interaktywny.

• Dokładnie pokazuje uczniom różne rodzaje urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych. Omawia ich cechy charakterystyczne, budowę oraz przeznaczenie.

• Przed odtworzeniem atlasu prosi o sporządzenie notatek na temat specyfiki różnych rodzajów urządzeń.

• Zadaniem uczniów jest oglądanie i zapamiętywanie jak największej ilości informacji.

• Po zakończeniu przeglądania atlasu uczniowie są dzieleni na $5$ grup. Każda z nich otrzymuje inny podtemat, czyli $2$ rodzaje urządzeń lub systemów bezpieczeństwa ruchu pojazdów.

• Grupy losują przydzielone im zagadnienia.

• Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie i omówienie wylosowanego podtematu pozostałym grupom w możliwie jak najbardziej szczegółowy i wyczerpujący sposób. Przy przygotowywaniu omówienia swoich zagadnień grupy mogą korzystać z informacji zawartych w Internecie oraz w słowniku pojęć dla e‑materiału.

• Nauczyciel informuje każdą z grup o tym, co będzie oceniał podczas prezentacji urządzenia oraz odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

• Nauczyciel zachęca grupy uczniów do jak najlepszego opisania urządzeń i systemów, sugerując, że podczas zajęć oceni ich wysiłki. Może to być ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika.

• Uczniowie prezentują swoje wypowiedzi podczas zajęć.

• Po zakończonej prezentacji nauczyciel prowadzi z uczniami otwartą dyskusję, poprzez zadawanie im pytań, która ma na celu uporządkowanie i utrwalenie wiedzy na temat rodzajów urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych. Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi uczniów.

• Nauczyciel może ocenić zaprezentowane prace poprzez ustne wyróżnienie grup, ocenę opisową dla każdej z osób lub ocenę za aktywność na lekcji.

E‑book „Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel prezentuje na tablicy interaktywnej elementy składowe e‑booka, z którym uczniowie mają się zapoznać. Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup. Ich zadaniem jest opracowanie grupowo notatki z e‑materiału.

• Nauczyciel przydziela zadania: zespół pierwszy będzie opracowywał fragment dotyczący urządzeń związanych z bezpieczeństwem ruchu pociągów, zespół drugi zajmie się urządzeniami związanymi z ogólną pracą pojazdów, zespół trzeci opracuje zagadnienia związane z urządzeniami zabezpieczającymi pracę innych urządzeń elektrycznych i zespołów mechanicznych pojazdu. Grupa czwarta opracuje temat „urządzenia odgromowe”, a grupa piąta sporządzi notatkę z treści dotyczących systemów lokalizacji pojazdów szynowych.

• Uczniowie przystępują do działania, które wykonują w pięciu krokach (realizują tylko dane działanie i nic więcej).

• Na znak nauczyciela w pierwszym kroku uczniowie w grupach pracują, tylko przeglądając zawartość dedykowanego fragmentu e‑booka. W pierwszej kolejności przeglądają spis treści i zapoznają się ze strukturą materiału. Zapisują w notatniku główne hasła dotyczące przydzielonych zagadnień, np. grupa druga zapisuje „Zabezpieczenia i urządzenia przeciwpoślizgowe” oraz „Piasecznice”, pozostawiając poniżej tych haseł $3-5$ linijek wolnej przestrzeni. Mają na to około $5$ minut. Nieznane pojęcia wyszukują w Internecie i objaśniają krótko, formułując definicje.

• Nauczyciel prosi o zakończenie tej części i wprowadza kolejny krok.

• Następnie uczniowie w swoich grupach pobieżne przeglądają tekst wybranych fragmentów e‑materiału (wg przydzielonych zagadnień) i zapisują na kartce wszystkie nagłówki, wyróżnienia w treści i wskazania (podkreślenia). Np. grupa piąta analizująca zagadnienia „system SMOK” wskazuje na hasła: „Wideorejestracja w lokomotywach”, „Tachograf elektroniczny z funkcją $\text{SHP}$” i inne. Zapisują to w obszarach, które w poprzednim kroku pozostawili. Mają na to około $5$ minut.

• Nauczyciel prosi o zakończenie tej części i wprowadza kolejny krok.

• W trzecim kroku pracy z e‑bookiem „Budowa i działanie ...” uczniowie w swoich grupach zastanawiają się, czego mogą dowiedzieć się z przydzielonego dla ich grupy przez nauczyciela e‑materiału.

• Uczniowie w swojej grupie dzielą się fragmentem materiału i czytają dokładnie swoją cześć. Ich zdaniem jest zapisanie pytań dotyczących dedykowanego dla nich fragmentu, na które znajdą w nim odpowiedzi. Mają zapisać co najmniej trzy pytania do swojej części.

• W kroku czwartym uczniowie w grupie streszczają swoją część. Tu mogą skorzystać z informacji znalezionych w Internecie, które rozszerzają zakres e‑booka. Po każdym zapisanym streszczeniu czytają swoje streszczenie jeszcze raz, zastanawiając się, czy odpowiada ono na pytanie, które wcześniej sobie zadali.

• Nauczyciel za każdym razem zamyka kolejny krok i wprowadza następny.

• W kroku piątym prezentują swoje części grupie i wspólnie układają wspólną, grupową notatkę (streszczenie) wraz z pytaniami dotyczącymi jej treści.

• Nauczyciel prosi grupy o zaprezentowanie treści pytań i notatki, która na nie odpowiada, wskazując na najważniejsze informacje zawarte w tekście.

• Nauczyciel ocenia notatki grup i uzupełnia podczas prezentacji opisy.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Animacja „Budowa i działanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel korzysta z animacji jako pomocy naukowej podczas prowadzenia lekcji.

• Każdy z uczniów otrzymuje hasło związane z budową i działaniem urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych (to samo hasło może otrzymać więcej niż jedna osoba, ale opracowuje je sama) i podczas prezentacji animacji przez nauczyciela skupia się na wynotowaniu informacji związanych z tym hasłem. Może to być np.: „samoczynne hamowanie pociągów”, „sygnalizacja kabinowa”, „urządzenia przeciwpoślizgowe” czy „systemy lokalizacji pojazdów szynowych”.

• Każdy uczeń w dowolny sposób notuje zdobyte informacje.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie swoich notatek.

• Nauczyciel odpowiada na ewentualne pytania uczniów i pomaga im bardziej zrozumieć dany temat.

• Uczniowie uzupełniają własne notatki i notują informacje przekazywane przez kolegów prezentujących inne hasła.

Atlas interaktywny „Urządzenia bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel przedstawia uczniom atlas prezentujący różne rodzaje urządzeń bezpieczeństwa ruchu pojazdów trakcyjnych. Zaznacza przy tym, że wiedza wyniesiona z atlasu posłuży uczniom jako punkt wyjścia do wykonania zadania.

• Przy prezentacji pojęć ujętych w materiale prowadzący pozwala uczniom zadawać pytania i udziela na nie odpowiedzi.

• Po przejrzeniu i omówieniu zagadnień z atlasu nauczyciel przedstawia zadanie do wykonania: „Każdy uczeń otrzyma $5$ zdjęć umieszczonych w zagadnieniach w atlasie i będzie musiał rozpoznać, o urządzenie chodzi oraz opisać je, zwracając uwagę na jego funkcję i zastosowanie.

• Uczniowie mają $20$ minut na wykonanie zadania.

• Po zakończeniu pracy wybrani uczniowie prezentują wyniki swojej pracy na forum klasowym, a nauczyciel uzupełnia ewentualne brakujące części ich wypowiedzi.

• Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi uczniów.

• Nauczyciel może ocenić pracę uczniów poprzez ustne wyróżnienie uczniów, ocenę opisową dla każdej z osób lub ocenę za aktywność na lekcji.

Interaktywne materiały sprawdzające

Materiały te pozwalają działać z grupą bazując na rywalizacji. Poniższy przykład pozwala zaktywizować całą klasę wprowadzając kilka dodatkowych zasad do ćwiczeń sprawdzających

Przykładowe działania w ramach lekcji:

• Uczniowie podczas lekcji logują się za pomocą telefonów komórkowych na platformie Microsoft Teams.

• Nauczyciel używając funkcji automatycznego przydziału do pokoi dzieli uczniów na grupy $4$-osobowe (podział jest losowy). W grupie znajduje się $3$ osoby aktywne i jeden sędzia, który będzie obserwował grupę i notował poprawne oraz niepoprawne odpowiedzi w zadaniach.

• Zadaniem grup jest nie poruszając się z miejsc w klasie i nie mówiąc ani słowa (można pisać na czacie) w swoich grupach wykonywać zadania z ćwiczenia $1$ (test) i ćwiczenia $3$ (prawda‑fałsz)

• Każda z grup otrzymuje dostęp do pytań znajdujących się w interaktywnych materiałach sprawdzających.

• Prowadzący zajęcia uprzedza, że za każde poprawne wykonanie zadania naliczane będą punkty dodatnie, a za złe wykonanie — punkty ujemne. Wygra ta grupa uczniów, która uzyska największą ilość punktów. Czas wykonania zadania to maksymalnie $35$ minut.

• Po upływie $35$ minut grupy kończą połączenie na Teams i chwalą się rezultatami swojej pracy na forum klasy. Najpierw opowiadają uczniowie w grupie, a potem sędzia opowiada o wynikach grupy i sytuacjach, które się pojawiły (trudności, ciekawe pomysły).

• Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

• Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia i nagradza najlepszą grupę w dowolny sposób (ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika).

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają także sprawdzić wiedzę pozyskaną z e‑materiału samodzielnie przez ucznia. Przydzielenie ćwiczeń lub ich odpowiednie dopasowanie do multimediów pozwalają zdynamizować proces uczenia się.

Praca z uczniami z $\textbf{SPE}$ i indywidualizacja pracy z uczniem

Warto pracę z uczniem ze $\text{SPE}$ przy tym materiale oprzeć o kilka zasad związanych z odpowiednią komunikacją:

1. Dzięki zastosowanym elementom e‑materiału mamy możliwość pobudzania wyobraźni ucznia. Dla przykładu animacja pozwala „prawie być” w kokpicie pojazdu i obserwować przestrzeń, o której mówi lektor.

2. Podczas pracy w grupach i rozmowach z uczniami warto skorzystać z podążania za rozumowaniem ucznia. Jeśli nauczyciel pokaże swój tok myślenia i empatycznie zrozumie tok myślenia ucznia, łatwiej będzie przy użyciu atlasu interaktywnego wskazać płaszczyznę komunikacji'

3. E‑materiał pozwala wspólnie z uczniem ćwiczyć przyswajanie materiału po jego prezentacji i wyjaśnieniu. Stosują różne metody pracy lub wykorzystanie ćwiczeń interaktywnych możemy realizować nauczanie wspólnie z uczniem lub tylko wspierając go przy pracy samodzielnej,

4. Jeśli w tym e‑materiale napotkamy element trudny do zrozumienia przez ucznia (blokada percepcyjna), możemy użyć innego fragmentu tego e‑materiału do wytłumaczenia niejasności. Przykładem może być wyjaśnienie skrótu $\text{ETCS}$. W animacji mamy wyjaśnienie ogólne tego skrótu, a w atlasie interaktywnym wyjaśnienie szczegółowe tych oznaczeń. Wskazane jest, aby nauczyciel przez zastosowaniem tego materiału uważnie go przeanalizował i dostosował do potrzeb własnej klasy.

E‑materiał przy indywidualizacji pozwala korzystać z innego spojrzenia na to samo zagadnienie (animacja, atlas) i pogłębienie wiedzy przez skorzystanie z innego źródła (e‑book).

Daje też możliwość skorzystania tylko z fragmentów materiałów. Jest to szczególnie ważne w sytuacji zmniejszenia zainteresowania tematem, przy dłuższych zagadnieniach.

Praca z e‑materiałem przerywana icebreakerami pomoże utrzymać uwagę i zainteresowanie. Dokładnie ten sam efekt osiągniemy, jeśli omawiając budowę urządzeń posługując się animację, „zagadniemy” uczniów stwierdzeniem „zobaczy co o tym zagadnieniu dowiemy się z atlasu interaktywnego lub e‑booku”

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści