Spis treści

1. Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

2. Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

3. Wskazówki do wykorzystania e‑materiału w pracy dydaktycznej dla zawodów górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa podziemnego3Wskazówki do wykorzystania e‑materiału w pracy dydaktycznej dla zawodów górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa podziemnego

4. Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie – zgodnie z podstawą programową – celów kształcenia w zawodzie Technik górnictwa podziemnego oraz Górnik eksploatacji podziemnej. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieD10hDOMg6Wprowadzenie

Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiały multimedialne

Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy. Zasób Film edukacyjny Zasady postępowania po zauważeniu zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczymD13drWyuuFilm edukacyjny Zasady postępowania po zauważeniu zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym omawia zagrożenia metanowe w górnictwie podziemnym oraz sposoby postępowania w przypadku ich wystąpienia. Zasób Plansza interaktywna Zasady zaliczania wyrobisk w polach metanowych w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny do stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanuDmCjyi51WPlansza interaktywna Zasady zaliczania wyrobisk w polach metanowych w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny do stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu prezentuje trójstopniową klasyfikację zagrożenia metanowego. W zasobie Gra edukacyjna Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczymDvfmxqcEXGra edukacyjna Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym gracz musi określić właściwości metanu, a następnie na podstawie danych oraz dokonanych pomiarów odpowiednio skategoryzować kopalnie i wyrobiska.

3. Obudowa dydaktyczna

• Interaktywne materiały sprawdzająceDOEl27AiInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

• Słownik pojęć dla e‑materiałuD8SWmjTHoSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

• Przewodnik dla nauczycielaDIV82zpgZPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

• Przewodnik dla uczącego sięDTvtOrPKEPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

• Netografia i bibliografiaDMFBojDv6Netografia i bibliografia stanowią listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

• Instrukcja użytkowaniaDFB5g9xaFInstrukcja użytkowania objaśnia działanie materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodów górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa podziemnego

Praca uczniów podczas zajęć

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z zagrożeniem metanowym występującym w górnictwie podziemnym.

Praca na lekcji zakłada aktywną postawę zarówno nauczyciela, jak i uczniów.

Ważnym założeniem jest praca nad jednym materiałem na różne sposoby i za pomocą różnych technik, mająca na celu jak najlepsze zapamiętanie informacji.

Poniżej znajdują się propozycje wykorzystania poszczególnych elementów materiału w ramach lekcji, w samodzielnej pracy ucznia, pracy w grupach i pracy całego zespołu klasowego.

Praca uczniów w grupach i w zespole klasowym

Film edukacyjny Zasady postępowania po zauważeniu zagrożenia dla ludzi i zakładu górniczego

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji film instruktażowy przedstawiający różne rodzaje zagrożenia metanowego oraz sposoby postępowania w przypadku ich wystąpienia.

• Zadaniem uczniów podczas oglądania filmu jest sporządzanie notatek i zapamiętywanie jak największej liczby informacji.

• Po obejrzeniu e‑materiału prowadzący dzieli klasę na cztery grupy, którym przydziela do omówienia następujące zagadnienia: podział pól metanowych na stanowiska ze stopniem „a”, „b” i „c”; najczęściej występujące przyczyny zapłonu metanu; pomiary stężenia metanu; zasady postępowania w przypadku przekroczenia poszczególnych norm stężenia metanu.

• Każda grupa ma za zadanie szczegółowo opisać przydzielone zagadnienie.

• Nauczyciel monitoruje pracę grup i służy im pomocą w razie problemów z wykonaniem zadania.

• Po zapisaniu wszystkich informacji grupy wymieniają się kartkami z innymi grupami, a te mają za zadanie dopisać brakujące informacje.

• Grupy przestawiają na forum klasy wyniki swojej pracy.

• Nauczyciel komentuje poprawność wykonania zadania i nagradza ocenami grupę, która najlepiej się z niego wywiązała.

Plansza interaktywna Zasady zaliczania wyrobisk w polach metanowych w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny do stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu

• Nauczyciel prezentuje uczniom i omawia infografiki dotyczące wyrobisk ze stopniem „a”, „b” i „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu oraz czynników wpływających na stopień niebezpieczeństwa wybuchu metanu.

• Zadaniem uczniów jest zapamiętanie z nich jak największej ilości informacji, a następnie zanotowanie danych dotyczących trójstopniowej klasyfikacji zagrożenia metanowego oraz czynników wpływających na stopień niebezpieczeństwa wybuchu metanu.

• Nauczyciel dzieli uczniów na trzy kilkuosobowe zespoły.

• Każdy zespół ma za zadanie scharakteryzować wskazany przez nauczyciela stopień niebezpieczeństwa wybuchu metanu („a”, „b” lub „c”). Uczniowie mogą korzystać z własnych notatek.

• Po ustalonym czasie nauczyciel prosi grupy o zaprezentowanie wyników swoich działań.

• Pozostali uczniowie uzupełniają swoje notatki o brakujące treści.

• Podsumowując działanie, nauczyciel dopytuje uczniów o dokładność sporządzonych notatek.

• Na koniec nauczyciel zwraca uczniom uwagę na proces uzupełniania swojej wiedzy dzięki wymianie informacji w grupie.

Gra edukacyjna Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym

• Wykorzystanie gry edukacyjnej jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji powtórzeniowej.

• Uczniowie podczas lekcji logują się za pomocą telefonów komórkowych na platformie Microsoft Teams i zostają podzieleni przez nauczyciela na kilka zespołów.

• Każda z grup otrzymuje dostęp do gry Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym.

• Nauczyciel informuje grupy, że zadaniem każdej z nich będzie zagranie w grę polegającą na udzielaniu odpowiedzi na postawione pytania. Wygra ta grupa, która uzyska największą liczbę punktów. Czas grania to maksymalnie 15 minut.

• Po upływie 15 minut grupy chwalą się rezultatami swojej pracy.

• Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o tym, jakie pytania sprawiły im trudność.

• Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia i nagradza najlepszą grupę w dowolny sposób (ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika).

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla podczas zajęć interaktywne materiały sprawdzające (najlepiej pod koniec lekcji, gdyż materiały służą do utrwalenia zdobytej wiedzy) i zachęca uczniów do wspólnego rozwiązywania zadań.

• Nauczyciel daje szansę na udzielenie prawidłowej odpowiedzi każdemu uczniowi, wyznacza odpowiednią ilość czasu na podanie odpowiedzi.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań nauczyciel pomaga w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawne odpowiedzi.

• Po uzyskaniu prawidłowych odpowiedzi nauczyciel wyjaśnia każde zagadnienie, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy mieli z tym trudności.

Słownik pojęć dla e‑materiału

• Nauczyciel drukuje hasła wraz z ich omówieniem zawartym w słowniku pojęć dla e‑materiału, ale w taki sposób, aby oddzielić hasła od definicji.

• Uczniowie zostają podzieleni na lekcji na 5 grup, z których każda otrzymuje 6 haseł i 6 definicji.

• Zadaniem każdej grupy jest przyporządkowanie haseł do odpowiadających im definicji. Czas wykonania zadania to 5 minut.

• Ćwiczenie jest doskonałym uzupełnieniem pracy uczniów na lekcji i pozwala utrwalić zdobytą wiedzę.

Samodzielna praca uczniów podczas zajęć

Film edukacyjny Zasady postępowania po zauważeniu zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym

• Nauczyciel pokazuje uczniom na lekcji film instruktażowy przedstawiający rodzaje zagrożenia metanowego oraz sposoby postępowania w przypadku ich wystąpienia.

• Uczniowie podczas oglądania filmu sporządzają własne notatki.

• Po zakończeniu filmu nauczyciel rozmawia z uczniami na temat rodzajów zagrożeń występujących w zakładach górniczych.

• Uczniowie otrzymują też pytania na spostrzegawczość związane z obejrzanym filmem, np. Jakie są cechy charakterystyczne metanu?, Powyżej jakiego stężenia metan się pali?, Ile jest kategorii zagrożenia metanem?, Jakie są najczęstsze przyczyny zapłonu metanu?.

• Prowadzący zajęcia rozdaje każdemu uczniowi komplet małych karteczek przedstawiających podział pól metanowych na stanowiska ze stopniem a, b i c, a oddzielnie karteczki z cechami poszczególnych wyrobisk.

• Przykładowy zestaw napisów umieszczonych na karteczkach mógłby wyglądać następująco: stanowisko ze stopniem a, stanowisko ze stopniem b, stanowisko ze stopniem c; niezagrożone wybuchem metanu (nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5% w powietrzu jest wykluczone), zagrożone wybuchem metanu (jeśli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu powyżej 1% jest wykluczone), zagrożone wybuchem metanu (jeśli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu może przekroczyć nawet 1%).

• Zadaniem uczniów jest odpowiednie przyporządkowanie do siebie karteczek z podanymi treściami w ciągu 10 minut.

• Uczniowie pracują samodzielnie i bez pomocy nauczyciela.

• Gdy kończą zadanie, ochotnicy odczytują napisy z karteczek ułożone według właściwego według nich podziału.

• Kiedy wszyscy chętni przedstawią swoje propozycje, nauczyciel koryguje ewentualne błędy uczniów i przedstawia właściwą klasyfikację wyrobisk w polach metanowych.

• Pod koniec zajęć prowadzący odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

Plansza interaktywna Zasady zaliczania wyrobisk w polach metanowych w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny do stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu

• Nauczyciel korzysta z infografiki jako pomocy naukowej podczas prowadzenia lekcji.

• Każdy z uczniów otrzymuje do opracowania hasło dotyczącą wyrobisk ze stopniem a, b i c niebezpieczeństwa wybuchu metanu (to samo hasło może otrzymać więcej niż jedna osoba, ale opracowuje je sama) i podczas prezentacji infografiki przez nauczyciela skupia się na wynotowaniu informacji związanych z tym hasłem.

• Każdy uczeń w dowolny sposób notuje zdobyte informacje.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie swoich notatek.

• Nauczyciel odpowiada na ewentualne pytania uczniów i pomaga im lepiej zrozumieć dany temat.

• Uczniowie uzupełniają własne notatki i notują informacje przekazywane przez kolegów prezentujących inne hasła.

Gra edukacyjna Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym

• Wykorzystanie gry edukacyjnej jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji powtórzeniowej.

• Na początku zajęć nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z zagrożeniami metanowymi w podziemnych zakładach górniczych.

• Po omówieniu zagadnień nauczyciel prosi uczniów o rozwiązanie gry edukacyjnej poświęconej zagrożeniom metanowym.

• Uczniowie podczas lekcji logują się za pomocą telefonów komórkowych na platformie Microsoft Teams i uzyskują dostęp do gry Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie górniczym.

• Uczniowie mają 15 minut na zagranie w grę. Po tym czasie uczniowie chwalą się rezultatami swojej pracy.

• Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o tym, co sprawiło im trudność podczas odpowiadania na pytania.

• Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia.

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla podczas zajęć interaktywne materiały sprawdzające.

• Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania.

• Nauczyciel daje szansę na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu  uczniowi, wyznacza odpowiednią ilość czasu na podanie odpowiedzi.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań nauczyciel pomaga w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań nauczyciel wyjaśnia każde zagadnienie, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy mieli z tym trudności.

• Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela na przykład na tablicy interaktywnej.

Słownik pojęć dla e‑materiału

• Nauczyciel wyświetla uczniom słownik pojęć dla e‑materiału, zwracając uwagę na strukturę opracowanych w nim haseł.

• Uczniowie mają za zadanie stworzenie 4 dowolnych haseł encyklopedycznych dotyczących zagrożeń metanowych w zakładach górniczych. Wybrane przez nich hasła nie mogą pokrywać się z już zawartymi w słowniku pojęć.

• Tworzenie haseł odbywa się w OneNote, przy użyciu smartfonów lub komputerów, co umożliwia uczniom dołączanie do tekstu materiałów multimedialnych, np. zdjęć lub filmów.

• Każdy uczeń ma 20 minut na stworzenie swoich haseł słownikowych.

• W trakcie wykonywania zadania nauczyciel kontroluje pracę uczniów i udziela im wskazówek w razie ewentualnych problemów.

• Końcowym etapem lekcji jest wyświetlenie klasie efektów pracy poszczególnych osób i ich omówienie pod kątem poprawności merytorycznej.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych metodą lekcji odwróconej (flipped classroom). Wskazane jest, aby uczniowie przyswoili sobie informacje z infografiki, filmu instruktażowego, gry edukacyjnej i słownika pojęć. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych uczniom łatwiej będzie posługiwać się specjalistycznym słownictwem.

Przed lekcją

• Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć prosi uczniów o zapoznanie się z e‑materiałami. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych łatwiej będzie im posługiwać się słownictwem specjalistycznym

• Nauczyciel przekazuje uczniom zestaw pytań. Odpowiedzi na te pytania uczniowie znajdą w udostępnionych materiałach. Pytania obejmują kwestie poruszane w zadaniach zawartych w interaktywnych materiałach sprawdzających. Nauczyciel musi tylko przeformułować te zadania na pytania dla uczniów.

• Uczeń przesyła nauczycielowi (np. e‑mailem) odpowiedzi na pytania i przychodzi na lekcję przygotowany do dalszych działań (zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce).

Podczas lekcji

• Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

• Teraz uczeń zabiera się za realizację zadania praktycznego.

• Nauczyciel daje mu zadanie: W wyrobisku stężenie metanu przekroczyło 2%. Co mogło do tego doprowadzić? Co należy w tej sytuacji zrobić?.

• Uczeń opisuje przyczyny, które mogły doprowadzić do tej sytuacji, a następnie wymienia działania, które należy podjąć.

• Uczeń przedstawia nauczycielowi swoje pomysły.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci udzielania odpowiedzi na pytani, np. „Co sprawiło Ci trudność?”; „Co nie sprawiło Ci żadnego problemu?”; „Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?”.

Praca w grupach

Przed lekcją

• Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i każdej z nich przydziela określony temat: wyrobiska niezagrożone wybuchem metanu (stopień a niebezpieczeństwa wybuchu metanu), wyrobiska ze stopniem b niebezpieczeństwa wybuchu metanu, wyrobiska ze stopniem c niebezpieczeństwa wybuchu metanu.

• Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem informacji zawartych w e‑materiałach oraz w innych źródłach informacji, a także przesłanie go nauczycielowi.

• Nauczyciel przed lekcją sprawdza przesłane materiały i zwraca je z komentarzami lub zezwala na wykonanie dalszych działań na lekcji.

Podczas lekcji

• Grupy uczniów przedstawiają i omawiają  swoje prezentacje.

• Nauczyciel uzupełnia informacje, tłumaczy i wspiera uczniów.

• W przypadku pytań nauczyciel udziela odpowiedzi i pomaga lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

• Na podstawie wykonanych prac grupy są odpowiednio oceniane.

• Uczniowie notują pozyskane informacje.

• Ostatnim etapem jest analiza zadania w postaci udzielania odpowiedzi na pytania, np. Co sprawiło grupie trudność?; Co grupy wykonały bez problemu?; Na co zwrócilibyście uwagę, przygotowując prezentację następnym razem?; Czy jesteście zadowoleni z efektów swojej pracy?.

Indywidualizacja pracy z uczniami

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielnie dokonany przez ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e‑materiału do możliwości percepcyjnych ucznia.

Podczas zajęć można wykorzystać relacje rówieśnicze funkcjonujące między uczniami, którym ze względu na zbliżony wiek, podobne zainteresowania, tok rozumowania i postrzegania otaczającego ich świata łatwiej jest się porozumieć niż z nauczycielem. Dzięki relacji rówieśniczej uczniowie mogą skutecznie do siebie dotrzeć i wiele się od siebie nauczyć.

Słabsi uczniowie skorzystają ze wsparcia uczniów zdolnych, co pomoże im w nauce, a z kolei uczniowie zdolni w trakcie przekazywania kolegom informacji będą powtarzali i utrwalali zdobytą wiedzę, próbując objaśnić w przystępny sposób dany materiał.

Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał w dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu tematu daje nauczycielowi wiele możliwości, ponieważ ten sam zakres materiału można ująć na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów. Realizując pracę w grupach, nauczyciel prowadzi proces grupowy, który pozwala nie tylko na pogłębianie wiedzy uczniów, ale też sprzyja temu, aby uczniowie uczyli się od siebie nawzajem (w grupie i samodzielnie) oraz odgrywali różne role grupowe (czasem nawet takie, w których czują lekki dyskomfort). Wszystko to sprzyja budowaniu umiejętności społecznych. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości. Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uczniowie nawzajem sobie pomagają i się od siebie uczą, co wspiera naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej dotyczącej  materiału koniecznego do powtórzenia, a jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3\mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2\mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420\mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści