Stosowanie podstaw ochrony środowiska w zawodzie technik ochrony środowiska.
CHM.05. Ocena stanu środowiska , planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska - Technik ochrony środowiska 325511
Przewodnik dla nauczyciela
Wprowadzenie
Drodzy Nauczyciele!
„Nowoczesne kształcenie stawia nauczyciela w roli mentora. Odejście nauczyciela od roli „dostarczyciela” wiedzy, który przy tablicy prowadzi wykład (a głównym zadaniem uczniów jest słuchanie i notowanie najważniejszych informacji) pozwala na rozbudzenie kreatywności uczących się i postawienie ich w roli poszukiwaczy wiedzy” (Koncepcja e‑materiałów do kształcenia zawodowego).
Celem Przewodnika dla nauczyciela jest przedstawienie e‑materiału „Stosowanie podstaw ochrony środowiska w zawodzie technik ochrony środowiska” dla kształcenia zawodowego zawartego na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej, z którego nauczyciel i uczeń mogą korzystać podczas zajęć kształcenia zawodowego, a także podczas pracy poza zajęciami (uczniowie mogą sięgać do e‑materiałów w ramach pracy domowej lub z własnej inicjatywy, np. przygotowując się do lekcji, do egzaminów).
Nauczycielu, mamy nadzieję, że e‑materiały pozwolą Ci zwiększyć efektywność nauczania. Przewodnik zbudowany jest z następujących elementów:
Spis treści:
1. Ogólna koncepcja e‑materiału1. Ogólna koncepcja e‑materiału
2. Cele ogólne e‑materiału2. Cele ogólne e‑materiału
3. Struktura e‑materiału3. Struktura e‑materiału
3.1 Materiały multimedialne3.1 Materiały multimedialne
3.2. Obudowa dydaktyczna3.2. Obudowa dydaktyczna
4. Opis zawartości merytorycznej e‑materiału i powiązania między elementami e‑materiału4. Opis zawartości merytorycznej e‑materiału i powiązania między elementami e‑materiału
5. Wskazówki do wykorzystania e‑materiałów w pracy dydaktycznej5. Wskazówki do wykorzystania e‑materiałów w pracy dydaktycznej
5.1. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej, w grupach i w zespole podczas zajęć5.1. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej, w grupach i w zespole podczas zajęć
5.2. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej i w grupach poza zajęciami5.2. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej i w grupach poza zajęciami
5.3. Indywidualizowania pracy z uczniem/uczniami podczas zajęć i poza nimi5.3. Indywidualizowania pracy z uczniem/uczniami podczas zajęć i poza nimi
5.4. Organizowania pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych5.4. Organizowania pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych
6. Opis materiałów sprawdzających6. Opis materiałów sprawdzających
7. Minimalne wymagania techniczne umożliwiające korzystanie z e‑materiału7. Minimalne wymagania techniczne umożliwiające korzystanie z e‑materiału
1. Ogólna koncepcja e‑materiału
E‑materiał „Stosowanie podstaw ochrony środowiska w zawodzie technik ochrony środowiska” wspiera osiąganie efektów kształcenia z wybranych jednostek efektów kształcenia, określonych dla kwalifikacji CHM.05 Ocena stanu środowiska, planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska wyodrębnionej w zawodzie Technik ochrony środowiska 325511.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2. Cele ogólne e‑materiału
E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych w zakresie kwalifikacji CHM.05 Ocena stanu środowiska, planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska:
- monitorowania poziomu zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb,
- oceny stanu powietrza, wód i gleb,
- planowania i prowadzenia gospodarki odpadami,
- planowania i realizacji działań na rzecz ochrony,
w zawodzie: technik ochrony środowiska 325511.
Celem e‑materiału jest przedstawienie w sposób obrazowy i zrozumiały pojęcia i elementy środowiska przyrodniczego oraz ich charakterystykę. Określenie rodzaju wód powierzchniowych i podziemnych, zapoznanie się z klasyfikacją gleb, warunkami klimatycznymi i zasadami powstawania fal akustycznych. E‑materiał ma stanowić pomoc w procesie nauczania/uczenia się w ww. zawodzie oraz wspierać osiąganie wybranych efektów kształcenia poprzez podnoszenie jakości procesu dydaktycznego, rozwój kompetencji komunikacyjno–cyfrowych, lepsze dostosowanie tempa i zakresu nauczania do indywidualnych potrzeb uczącego się, a tym samym przyczynić się do poprawy efektywności pracy dydaktyczno–wychowawczej. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
3. Struktura e‑materiału
3.1. Materiały multimedialne
Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy oraz nabycie kompetencji zawodowych. E‑materiał „Stosowanie podstaw ochrony środowiska w zawodzie technik ochrony środowiska” składa się z trzech elementów multimedialnych:
• Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych,
• Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze,
• Plansza interaktywnaPlansza interaktywna: Klasyfikacja gleb.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
3.2. Obudowa dydaktyczna
• Interaktywne materiały sprawdzająceInteraktywne materiały sprawdzające – pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności.
• Słownik pojęć dla e‑materiałuSłownik pojęć dla e‑materiału – zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym e‑materiale.
• Przewodnik dla nauczycielaPrzewodnik dla nauczyciela – zawiera wskazówki dotyczące wykorzystania e‑materiału dla kształcenia zawodowego zawartego na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej. Przewodnik zawiera opis materiałów multimedialnych, które mają pomóc nauczycielowi w procesie kształcenia – czyli organizowania procesu nabywania przez uczniów wiedzy i umiejętności, ich sprawdzania jako elementu końcowego tego procesu lub diagnozującego – jaką wiedzę i umiejętności uczniowie już posiadają, aby potem indywidualizować proces kształcenia.
• Przewodnik dla uczącego sięPrzewodnik dla uczącego się – zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.
• Netografia i bibliografiaNetografia i bibliografia – stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
4. Opis zawartości merytorycznej e‑materiału i powiązania między jego elementami
W e‑materiale nauczyciel ma możliwość wykorzystania z następujących materiałów multimedialnych:
• Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych – prezentuje informacje dotyczące rodzajów wód powierzchniowych i podziemnych oraz ich cechy. Nauczyciel korzystający z danego materiału multimedialnego ma gotowy film do wykorzystania w swojej pracy dydaktycznej.
Efekty kształcenia oraz kryteria weryfikacji właściwe dla materiału multimedialnego:
-CHM.05.2. Podstawy ochrony środowiska,
-CHM.05.2.3 charakteryzuje rodzaje wód podziemnych i powierzchniowych,
-CHM.05.2.10 stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony i kształtowania środowiska.
Cele szczegółowe materiału multimedialnego:
-określenie nazwy zawodu oraz kompetencji,
-prezentacja rodzajów wód powierzchniowych i ich cechy.
• Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze – prezentuje informacje dotyczące warunków klimatycznych i ich charakterystyki oraz zjawisk i procesów zachodzących w atmosferze, a także klimatu akustycznego.
Nauczyciel korzystający z danego materiału multimedialnego ma gotowy film do wykorzystania w swojej pracy dydaktycznej.
Efekty kształcenia oraz kryteria weryfikacji właściwe dla materiału multimedialnego:
-CHM.05.2. Podstawy ochrony środowiska,
-CHM.05.5.charakteryzuje warunki klimatyczne,
-CHM.05.6. charakteryzuje klimat akustyczny.
Cele szczegółowe materiału multimedialnego:
-warstwy atmosfery ziemskiej,
-charakterystyka warstw atmosfery ziemskiej,
-skład powietrza atmosferycznego,
-procesy zachodzące w atmosferze,
-zjawiska zachodzące w atmosferze,
-charakterystyka procesów zachodzących w atmosferze,
-charakterystyka zjawisk zachodzących w atmosferze,
-zasady powstawania i emisji fal akustycznych,
-klimat akustyczny – jego cechy,
-źródła i rodzaje hałasu i drgań.
• Plansza interaktywnaPlansza interaktywna: Klasyfikacja gleb – przedstawia rodzaje i cechy charakterystyczne poszczególnych rodzajów gleb, ich właściwości, oraz klasyfikację gleboznawczą gruntów. Nauczyciel korzystający z danego materiału multimedialnego ma gotowy film do wykorzystania w swojej pracy dydaktycznej.
Efekty kształcenia oraz kryteria weryfikacji właściwe dla materiału multimedialnego:
-CHM.05.2. Podstawy ochrony środowiska,
-CHM.05.4. klasyfikuje gleby.
Cele szczegółowe materiału multimedialnego:
-klasyfikacja gleb,
-klasyfikacja zasobów glebowych świata (WRB‑ang. World Reference Base for Soil Resources),
-tabela klas gruntu.
Wskazane materiały multimedialne wraz z obudową dydaktyczną są powiązane ze względu na osiągnięcie ogólnego celu opracowanego e‑materiału. Jest to nowoczesna pomoc dydaktyczna wspomagająca proces uczenia się/nauczania. Przedstawione elementy składowe e‑materiału stanowią całość obrazującą ocene stanu środowiska oraz planowanie i realizacje zadań w ochronie środowiska.
Wiedza i umiejętności nabyte podczas oglądania Filmów edukacyjnych oraz analizy planszy interaktywnej będą bardzo przydatne w zrozumieniu warunków klimatycznych, wód podziemnych i powierzchniowych oraz klasyfikacji gleb.
Uczący się po zapoznaniu się z danymi materiałami multimedialnymi ma możliwość wykonania ćwiczeń w formie Interaktywnych materiałów sprawdzających, w myśl metody dydaktycznej – utrwalanie nabytej wiedzy, a następnie dokonania samooceny i kontroli własnej wiedzy.
W Interaktywnych materiałach sprawdzających znajduje się test ćwiczeniowy stanowiący podsumowującą całość pracy z e‑materiałem oraz ćwiczenia powiązane z danymi materiałami.
Obudowa dydaktyczna w formie Słownika pojęć, Netografii i bibliografii warunkuje proces samokształcenia uczącego się.
E‑materiał pełni rolę pomocy dydaktycznej dla uczących się zawodu: technik ochrony środowiska. Służy nowoczesnemu kształceniu zawodowemu, by w zmieniającym się świecie informatyzacji i rozwoju przemysłu 4.0 w atrakcyjny sposób dostarczać uczącym się treści zgodne z aktualną wiedzą i rozwojem technologii przemysłowej.
E‑materiał jest odpowiedzią na potrzeby dzisiejszego uczącego się, nauczyciela, oraz pracodawców zainteresowanych przygotowaniem pracowników do pracy zawodowej, oraz pozyskaniem wykwalifikowanej, młodej kadry pracowniczej.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
5. Wskazówki do wykorzystania e‑materiału w pracy dydaktycznej
5.1. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej, w grupach i w zespole podczas zajęć
- praca indywidualna uczniów – przykładem pracy indywidualnej uczniów może być przygotowanie wyznaczonego przez nauczyciela tematu: „Opracowanie podziału wód na powierzchniowe i podziemne” na podstawie Filmu edukacyjnego. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z miejscem e‑materiałem, a następnie przygotują opis wyznaczony przez nauczyciela: Według jakich kategorii można podzielić wody? Czym charakteryzują się wody podziemne? Czym charakteryzują się wody powierzchniowe? Jakie wyróżniamy wody powierzchniowe, a jakie podziemne?
Uczniowie mogą sami wybierać sposób prezentacji zagadnienia, a następnie zapisać, wydrukować oraz oddać do sprawdzenia nauczycielowi.
- praca uczniów w grupach – nauczyciel na zajęciach dzieli uczniów na grupy. Poszczególne grupy zapoznają się z Filmem edukacyjnym, a następnie wykonują ćwiczenie dotyczące zaproponowanego zagadnienia:
Ćwiczenie: Zapoznajcie się z Filmem edukacyjnym „Procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze” i opracujcie plakat dla zagadnienia:
Grupa 1.
- Czym jest atmosfera? Z jakich części się składa? Jakie właściwości mają poszczególne warstwy atmosfery?
Grupa 2.
- Zjawiska atmosferyczne, przykłady zjawisk atmosferycznych wraz z ich opisem.
Każda z grup pracuje zgodnie z zasadami pracy grupowej, na koniec przedstawia na forum klasy efekty wykonanego ćwiczenia z poznanych urządzeń oraz zostaje oceniona. Nauczyciel może zaproponować, aby poszczególne grupy samodzielnie wybierały sposób prezentacji ćwiczenia, co będzie stanowić ciekawą alternatywę. Po prezentacji grup powinno nastąpić podsumowanie pracy grupowej dotyczące zdobytych wiadomości i umiejętności oraz prezentacji efektów pracy grupowej. Warto z uczniami omówić, jakie nowe doświadczenia zdobyli oraz jakie wyniki pracy otrzymali. Nauczyciel może zastosować również arkusz ewaluacji zajęć w formie krótkiej ankiety.
- praca z całym zespołem klasowym – nauczyciel na zajęciach z całym zespołem klasowym po obejrzeniu Filmu edukacyjnego określa tematykę zajęć – dzisiaj opanujesz wiedzę dotyczącą podziału wód na powierzchniowe i podziemne oraz ich roli. Formułuje cele lekcji, które chce osiągnąć: opanowanie istotnych informacji na temat podziału wód, aktywne przyswajanie wiedzy podczas lekcji, praktyczne zastosowanie zdobytych wiadomości. Ustala pytania prowadzące ucznia po danym obszarze wiedzy. Na wstępie przedstawia pytania do materiału multimedialnego, a każdy z uczniów dokonuje zapisu odpowiedzi na pytania w zeszycie przedmiotowym.
Etapy pracy:
Informacje – grupa lub uczeń powinien mieć jasno określoną drogę postępowania (właściwego zaplanowania wykonania zadania). Pytania prowadzące z Filmu edukacyjnego np.:
- Według jakich kryteriów można podzielić wody?
- Jakie są rodzaje wód powierzchniowych?
- Jakie są rodzaje wód podziemnych?
- Jakie są cechy charakterystyczne wód podziemnych?
Pytania skupiają uwagę uczniów na prezentowanych treściach i uczeń dodatkowo rozwija umiejętność wyszukiwania potrzebnych informacji. Wtedy bardziej skupiamy się na uczeniu niż na sprawdzaniu wiedzy. Nauczyciel w drugiej fazie sprawdza wraz z zespołem klasowym poprawność udzielonych odpowiedzi, jednocześnie dokonując już planowania i wykonania przydzielonych zadań grupowych.
Planowanie - pytania prowadzące po danym obszarze wiedzy kierują grupę lub ucznia do właściwego zaplanowania działania. W tym celu nauczyciel dzieli klasę na grupy, które wykonują przydzielone zadanie, np. Zadanie: Narysujcie schemat – elementy i skład atmosfery korzystając z Filmu edukacyjnego. Czas pracy ok. 30 min.
Analiza - to ostatni etap pracy grupy lub ucznia. Teraz warto się zastanowić czy zadanie zostało dobrze wykonane. Należy zasugerować, aby odpowiedzieć sobie na pytania:
- Czy po raz drugi rozwiązałbyś/libyście zadanie tak samo?
- Czy wprowadziłbyś/libyście jakieś zmiany?
- Czy miałeś/mieliście wystarczające wiadomości i umiejętności?
- Z jakiej literatury korzystałeś/liście?
- Kto udzielał dodatkowych wskazówek?
Sposoby oceny pracy ucznia – można to zrobić w następujący sposób:
- ocenić jakość efektu wykonania zadania – wytworu pracy ucznia (rozwiązanie problemu, czy właściwie zostało zaplanowane zadanie praktyczne),
- ocenić poszczególne etapy działalności ucznia (zbieranie informacji, zaplanowanie pracy, ustalenia końcowe, sprawdzenie poprawności zadania, analiza pracy). Nauczyciel wraz z zespołem klasowym dokonuje analizy końcowej. Uczniowie wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im trudności, np. co było dla mnie najtrudniejsze? Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone: opanowanie istotnych informacji, aktywne przyswajanie wiedzy podczas lekcji, praktyczne zastosowanie zdobytych wiadomości. Zwrócić uwagę, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość. Na koniec uczniowie mogą zapisać swoje prace np. na dysku w chmurze. Wskazana praca z całym zespołem klasowym może stanowić podsumowanie obejrzanego Filmu edukacyjnego. W fazie rekapitulacji proponuje się zadawanie uczącym się pytań w formie zdań niedokończonych: Przypomniałem sobie, że…; Łatwe było dla mnie…; Nauczyłam/łem się dzisiaj…; Trudność sprawiało mi… (na podstawie https://www.profesor.pl/publikacja,7814,Artykuly,Metoda-tekstu-przewodniego).
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
5.2. Organizowanie pracy uczniów indywidualnej i w grupach poza zajęciami (np. z wykorzystaniem metody lekcji odwróconej)
E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych metodą lekcji odwróconej (flipped classroom). Przykładem takiej pracy może być wykorzystanie Planszy interaktywnej. Istota lekcji odwróconej polega na zapoznaniu się przez uczniów z omawianym multimedium, np. przygotowanymi przez nauczyciela słowami kluczowymi i nagranymi materiałami, dodatkowo materiałami z Internetu – przed zajęciami. Natomiast podczas lekcji wiedzę tę powinni porządkować, poszerzać, wykorzystywać w praktyce do rozwiązywania problemów np. w pracy grupowej. Nauczyciel w sposób zaplanowany inicjuje proces nauki, wprowadzając temat i formułując cele. Następnie udostępnia uczącym się materiały i zadania do samodzielnego wykonania. Nauczyciel zmienia swój sposób działania, przenosząc nacisk na procesy poznawcze zachodzące u uczących się. Metodę odwróconej lekcji można stosować do pojedynczych zajęć dydaktycznych, jak i do większych partii materiału.
Co, gdy uczeń nie zapozna się z materiałami? W takim przypadku zaleca się przesunąć odpowiedzialność na stronę ucznia, np. może usiąść z boku podczas zajęć i nadrobić zaległość – niestety, najprawdopodobniej w ten sposób straci element praktyczny. Proponuje się dać też czas, by za pomocą tutoringu rówieśniczego – uczniowie, którzy zapoznali się z materiałami przedstawili je (streścili) tym, którzy tego nie zrobili. Na początku lekcji dobrze jest wyjaśnić wszelkie wątpliwości, odpowiedzieć na pytania uczniów np. z czym mieli problem? – to także jest istotą flipped classroom. Podczas lekcji w klasie nauczyciel inicjuje pracę w parach, grupach. Uczący się tworzą daną charakterystykę w ciekawej formie interaktywnej zaproponowanej przez siebie lub uzgodnionej z nauczycielem, z wykorzystaniem np. tablicy multimedialnej. Trzeba pamiętać, że uczniowie muszą mieć cały czas możliwość korzystania z materiałów, z których się przygotowywali (a więc ważny jest stały dostęp do Internetu).
Praca uczniów w zespole powinna zostać podsumowana oraz oceniona. Uczniowie mają możliwość korzystania z tablicy interaktywnej do przeanalizowania rozwiązania. Po opracowaniu ćwiczeń nauczyciel zaprasza do dyskusji na temat charakterystyki wybranych urządzeń ceramicznych na podstawie przygotowanego materiału.
Uczniowie zadają sobie pytania nawzajem dotyczące przygotowanych prezentacji.
Na zakończenie nauczyciel z zespołem klasowym dokonuje podsumowania. Dobrą praktyką jest przygotowanie uczniom „wyciągu” z zajęć albo zestawu słów kluczowych, (z którymi mogą zapoznać się w domu lub na początku zajęć w zależności od decyzji nauczyciela) by na koniec mieli poczucie spójności i porządku. Można też zaproponować opracowanie listy słów kluczowych całym zespołem klasowym jako podsumowanie zajęć. Uczniowie mieli możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Problem nierozumienia materiału lekcyjnego spada do minimum, a uczący się przygotowani do zajęć zyskują pewność siebie niezbędną do aktywnego uczestnictwa w ćwiczeniach. Wykonana praca uczących się umożliwi im ugruntowanie umiejętności do rozwiązywania zadań testowych i praktycznych na egzaminie zawodowym. Warto skupić się zarówno na tym, co uczniowie oceniają pozytywnie, jak i tym, co w ich odczuciu było negatywne. Na takie podsumowanie nigdy nie powinno zabraknąć czasu.
Zadajemy uczniom pytania poprzez prezentację multimedialną:
- Co było dla mnie najtrudniejsze?
- Co pomagało w pracy?
- Co przeszkadzało w pracy?
- Czego się nauczyłam(łem) podczas tej metody?
- Czy prezentowanie przed grupą mojej koncepcji dało mi satysfakcję?
Można uczniom przydzielić punkty za pracę i zaangażowanie w lekcję.
Indeks górny (na podstawie https://www.wszpwn.com.pl/wydarzenie/metoda-odwroconej-klasy-nowy-sposob-na-lekcje,417.html). Indeks górny koniec(na podstawie https://www.wszpwn.com.pl/wydarzenie/metoda-odwroconej-klasy-nowy-sposob-na-lekcje,417.html).
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
5.3. Indywidualizowanie pracy z uczniem/uczniami podczas zajęć i poza nimi
Praca uczniów na lekcji, w trakcie zajęć powinna być tak zorganizowana przez nauczyciela, aby zapewnić każdemu uczniowi warunki sprzyjające maksymalnemu rozwojowi osobowości. Dlatego należy uwzględnić prowadzenie lekcji na tzw. kilku poziomach nauczania, m.in.:
- stosowanie metod polisensorycznego, czyli wielozmysłowego uczenia się z wykorzystaniem materiałów multimedialnych,
- pracę uczniów w grupach warunkowaną np. poprzez podział uczniów z różnymi uzdolnieniami, umiejętnościach i wiadomościami – tak, aby mogli oni wymienić się swoimi spostrzeżeniami, pomagać sobie, uczyć się od siebie, wymienić opinie czy uwagi na temat realizowanego ćwiczenia. Walorem takiej pracy jest wykorzystanie możliwości uczniów zdolniejszych do wyjaśniania niezrozumiałych zagadnień kolegom, którzy wymagają dodatkowych wyjaśnień. Na początku tak prowadzonych zajęć uczniowie słabi są bierni, często tylko przysłuchują się wypowiedziom swoich kolegów w zespole, stopniowo rozpoczynają własną aktywność i wykorzystują swój potencjał. Wszyscy uczniowie nabierają wiary we własne możliwości, często w ten sposób mogą uzupełnić brakujące wiadomości,
- pracę uczniów w swoim własnym rytmie i na odpowiednim dla siebie poziomie z określaniem limitu czasu na daną pracę, z zastosowaniem kart pracy (o różnym stopniu trudności, sposobach czy formach wykonania) do danej lekcji, które umożliwią każdemu uczniowi przerabianie kolejnych partii materiału,
- stosowanie wszelkich możliwych form kontroli wiedzy i umiejętności,
- ocenianie postępów ucznia z uwzględnieniem możliwości, wysiłku i wkładu pracy na zajęciach.
Indywidualizacja procesu dydaktycznego polega na przydzielaniu zróżnicowanych zadań/prac:
- innym uczniom, którzy mają trudności z opanowaniem materiału,
- innym uczniom, którzy szybko przyswoili materiał i mogą go poszerzać, wykorzystywać w praktyce, do rozwiązywania problemów. Można też wykorzystać metodę tutoringu rówieśniczego, który pozwala na naukę we własnym tempie, w komfortowych warunkach i bezpiecznych relacjach. Uczniowie mają możliwość dostosowania wielu elementów sytuacji edukacyjnej do siebie.
Proponuje się następujące zasady:
Określenie celów nauczania. Należy określić zamierzone cele nauczania, zarówno w odniesieniu do tutorów (uczniów), jak i tutee (podopiecznych uczniów).
Podział ról. Na podstawie informacji o uczniach oraz ich indywidualnych potrzebach należy ustalić dokładne zasady współpracy w grupie. Na potrzeby tego zadania uczniowie zostają podzieleni na dwie, 4 - osobowe grupy, w których będą wykonywać swoje ćwiczenia. Dobór uczniów pracujących w jednym zespole jest niezwykle ważny. W każdej z grup powinni znaleźć się uczniowie wykazujący zdolności do sprawnego przygotowania ćwiczenia/zadania, którzy mają większe doświadczenie, wiedzę i poziom kompetencji oraz tacy, którzy mogą doświadczać trudności w omawianym zakresie. Taka propozycja zapewni uczącym się zadowalające efekty i da możliwość wszystkim grupom na równą i sprawiedliwą rywalizację. Tutorzy będą pomagać tutee w przygotowaniu zadania oraz w utrwalaniu nabytej wiedzy i umiejętności. Uczniowie razem będą pochylać się nad celem swoich działań, nad materiałami, nad zadaniami – ci, którzy są bieglejsi, mogą tłumaczyć wykonanie zadania uczniom mniej biegłym. Ale wszyscy pracują razem nad zagadnieniem. Ta metoda zakłada równość, jedyna różnica dotyczy stopnia opanowania materiału. Warto zwracać również uwagę na interakcje pomiędzy uczniami – wzajemną akceptację szacunek, rozumienie siebie wzajemnie. Aby ta strategia działała – powinna towarzyszyć jej atmosfera bezpieczeństwa, współpracy, relacyjności. Każdy z członków danego zespołu powinien mieć przypisaną rolę uwzględniającą jego umiejętności. Tutor otrzymuje od nauczyciela odpowiedzi do zadań/pytań prowadzących. Kiedy zespół ukończy ich rozwiązywanie, tutor sprawdza efekty pracy. Taki podział ról z jednej strony umożliwia utrwalenie i doskonalenie materiału przez tutorów, z drugiej natomiast zachęca do zaangażowania i kreatywności w nauce tutee. Metoda tutoringu rówieśniczego sama z siebie nie kształtuje umiejętności współpracy – ona jedynie otwiera przestrzeń do kształtowania takich umiejętności, to znaczy, że np. podczas wspólnej pracy może dojść do konfliktów i zadrażnień – stąd niezwykle ważna jest rola uważnego nauczyciela, który takie konflikty powinien moderować.
Przejrzysta metoda. Grupy, wykonują przydzielone zadanie. Należy upewnić się, że ustalone zasady i procedury są przejrzyste i zrozumiałe zarówno dla tutora, jak i tutee. Wszystkie grupy oglądają Film edukacyjny i rozpoczynają zajęcia, opracowując plan pracy i przygotowując swoje zadania (prezentacja multimedialna) z pomocą pytań prowadzących. Tutorzy czuwają nad poprawnością wykonywanych zadań/pytań, które można tak zróżnicować, aby każdy z uczniów miał możliwość zmierzenia się z problemem bez niepotrzebnego stresu czy zniechęcenia. Nauczyciel nie ingeruje w wybory uczniów, przyjmuje rolę obserwatora wspierającego przebieg zajęć.
Wsparcie tutorów (uczniów) – może polegać na swoistej superwizji z nauczycielem przed zajęciami i po zajęciach – omówienie pracy, a potem podsumowanie działań lub podzielenie się z całym zespołem klasowym, omawiając wspólnie napotykane trudności oraz poszukując najbardziej efektywnych form oddziaływań. Uczniowscy tutorzy mogą mieć nieco więcej wiedzy przedmiotowej albo większą biegłość w wykonywaniu zadań z danego zagadnienia (na podstawie http://poradniapp-slupca.pl/tutoring-rowiesniczy/).
Podsumowanie lekcji – po ukończonej lekcji przeprowadzone zostaje podsumowanie wyznaczonych celów i efektów pracy (np. utrwalenie wiadomości o klasyfikacji wód, warunkach klimatycznych warunków klimatycznych i ich charakterystyki oraz zjawisk i procesów zachodzących w atmosferze). Nauczyciel może wyświetlić na tablicy interaktywnej pytania podane na początku lekcji. Uczniowie udzielają odpowiedzi poprzez przygotowane prezentacje multimedialne. Nauczyciel wspólnie z grupami analizuje ich refleksje na temat przeprowadzonych zajęć. Warto skupić się zarówno na tym, co uczniowie oceniają pozytywnie, jak i tym, co w ich odczuciu było negatywne. Na takie podsumowanie nigdy nie powinno zabraknąć czasu.
Można uczniom przydzielić punkty za pracę i zaangażowanie w lekcję.
Wskazówki dla nauczycieli dotyczące pracy z uczniami zaangażowanymi w proces tutoringu rówieśniczego:
- pozwól uczniom samodzielnie opracować plan pracy – umożliwi to wykształcenie poczucia sprawstwa i kompetencji wśród zaangażowanych w pracę uczniów,
- naucz swoich uczniów sygnalizowania trudności, zwracania się o pomoc, pracuj nad tym, by nie obawiali się zadawania pytań Tobie i kolegom,
- pamiętaj, by chwalić efekty pracy i w akceptowalny sposób informować o porażkach, np. „Doceniam to, jak bardzo się starasz, jednak to zadanie rozwiązałabym inaczej”,
- umożliwiaj uczniom w trakcie zajęć wymianę wiedzy i doświadczeń – dzięki temu wzbudzisz w nich ciekawość świata (uczniowie wiedzą bardzo dużo, często więcej, niż nam się wydaje),
- dyskretnie nadzoruj tutoring rówieśniczy, aby uczniowie w obu rolach (tutora i tutee) czuli się bezpiecznie, mieli poczucie autonomii i kompetencji,
- nie ingeruj przedwcześnie w kontakt tutorski między uczniami, aby tutor mógł sam znaleźć sposób na wsparcie rówieśnika,
- umożliwiaj wszystkim uczniom podejmowanie roli tutora, jak i tutee, aby mogli się przekonać, że w jakichś obszarach są fachowcami, czy nawet ekspertami,
- zachęcaj uczniów (zarówno tutora, jak i tutee) do gromadzenia swoich prac, co umożliwi późniejsze analizy i ocenę efektywności,
- staraj się motywować uczniów do korzystania z niekonwencjonalnych metod nauczania – sugeruj tworzenie fiszek, rysunków, korzystanie z aplikacji,
- zachęcaj uczniów do samodzielnej ewaluacji (np. poprzez stworzenie do tego specjalnych kart ewaluacyjnych) – tak, by w parze lub grupie podzielili się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami. (na podstawie http://poradniapp-slupca.pl/tutoring-rowiesniczy/).
Wskazówki dla uczących się na temat tutoringu rówieśniczego. Uczniów należy wprowadzić do tej metody, poświęcić czas na to, by omówić z nimi proponowaną tabelę, by mogli zrozumieć sens takiej formy pracy. I przede wszystkim – że jest to forma pracy na lekcji, a nie towarzyskiego przerywnika podczas zajęć.
Indeks górny (na podstawie: https://szkoladobrejrelacji.pl/tutoring-to-za-malo-czyli-do-czego-zainspirowala-nas-tutoringowa-rewolucja/) Indeks górny koniec(na podstawie: https://szkoladobrejrelacji.pl/tutoring-to-za-malo-czyli-do-czego-zainspirowala-nas-tutoringowa-rewolucja/)
Praca uczących się poza zajęciami, z wykorzystaniem materiałów multimedialnych daje możliwość utrwalania i poszerzania wiadomości poprzez przydzielenie zróżnicowanych ćwiczeń: obowiązkowych, dodatkowych dla chętnych oraz ćwiczeń zaproponowanych przez samych uczących się. Ćwiczenia proponowane przez nauczyciela z wykorzystaniem materiałów multimedialnych powinny mieć zróżnicowaną formę pod względem stopnia trudności, sposobu i formy wykonania np. podanie przez nauczyciela dodatkowej instrukcji (wskazówek merytorycznych, technicznych) do wykonania danego ćwiczenia.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
5.4. Organizowanie pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Dbając o indywidualizację procesu nauczania, należy pamiętać o konieczności dostosowania wymagań dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wszystkich uczniów obowiązują treści podstawy programowej, dlatego też proces indywidualizacji może odbywać się tylko na poziomach: doboru metod nauczania i oceniania. Nauczyciel pracując z młodzieżą o SPE może opracować wskazówki do pracy wynikające z trudności w uczeniu się, które będą odnosiły się do:
- pracy na zajęciach, np. dostosowanie wymagania do możliwości ucznia, stosowanie wyjaśnień do ćwiczeń i zadań, prowadzenie zajęć z wykorzystaniem różnych technik i metod pracy, dostosowanie tempa pracy ucznia, stosowanie częstych pochwał i zachęt, stwarzanie warunków do wielokrotnego powtarzania i utrwalania materiału oraz oceniania. Nie omawiać na forum klasy błędów popełnionych przez ucznia, przy ustalaniu oceny należy brać pod uwagę różne czynniki, stosować korzystną dla ucznia ocenę opisową, pokazującą mocne i słabe strony jego pracy. Indywidualizacja pracy z uczniem o SPE wymaga od nauczyciela dostosowania: warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb i możliwości ucznia.
Nauczyciel może zapisywać swoje własne propozycje ćwiczeń po realizacji określonych materiałów multimedialnych.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
6. Opis materiałów sprawdzających
W e‑materiale nauczyciel ma możliwość skorzystania z ćwiczeń powiązanych z danym materiałem, stanowiących rodzaj materiałów sprawdzających dla ucznia:
- Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych – zawiera treści pomagające rozwiązać jedno ćwiczenie, którego celem jest utrwalenie wiadomości z właściwości o klasyfikacji wód.
- Film edukacyjnyFilm edukacyjny: Procesy i zjawiska zachodzące w atmosferze – zawiera treści pomagające rozwiązać osiem ćwiczeń, których celem jest utrwalenie wiadomości warunków klimatycznych i ich charakterystyki oraz zjawisk i procesów zachodzących w atmosferze, a także klimatu akustycznego.
- Plansza interaktywnaPlansza interaktywna: Klasyfikacja gleb – zawiera treści pomagające rozwiązać jedno ćwiczenie, rodzaju gleb i ich nazw.
- Interaktywne materiały sprawdzająceInteraktywne materiały sprawdzające – stanowią test ćwiczeniowy składający się z 20 zadań zamkniętych. Test utrwalający wiedzę uczniów w zakresie zagadnień e‑materiału przygotowuje do rozwiązywania zadań na pisemnym/teoretycznym egzaminie zawodowym. Dodatkowo w Interaktywnych materiałach sprawdzających zostały zawarte ćwiczenia systematyzujące oraz weryfikujące poznaną wiedzę dla uczącego się.
Materiały sprawdzające e‑materiału wspierają osiąganie wybranych efektów kształcenia oraz spełniają kryteria weryfikacji właściwe dla omawianych multimediów.
7. Minimalne wymagania techniczne umożliwiające korzystanie z przewodnika
Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.
System operacyjny:
Windows 7 lub nowszy
OS X 10.11.6 lub nowszy
GNU/Linux z jądrem w wersji 4.0 lub nowszej 3GB RAM
Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:
Chrome w wersji 69.0.3497.100
Firefox w wersji 62.0.2
Safari w wersji 11.1
Opera w wersji 55.0.2994.44
Microsoft Edge w wersji 42.17134.1.0
Internet Explorer w wersji 11.0.9600.18124
Urządzenia mobilne:
2GB RAM iPhone/iPad z systemem iOS 11 lub nowszym
Tablet/Smartphone z systemem Android 4.1 (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium 69 (lub nowszym) np. Chrome 69, Samsung Browser 10.1, szerokość co najmniej 420 px
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści