Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Schemat

Nauczysz się

Twoim zdaniem będzie skonstruowanie pracy na temat:

W oparciu o fragment Myśli Blaise’a Pascala i wiersz Daniela Naborowskiego Krótkość żywota określ istotę rozważań dotyczących kruchości ludzkiej egzystencji. Odwołaj się do kontekstów kulturowych baroku.

Zanim przystąpisz do pracy zapoznaj się z poniższym schematem oraz zrealizuj przedstawione etapy modelu analizy i interpretacji utworu lirycznego.

Metoda eksplikacji tekstu

Podstawowe kroki przed redagowaniem planu eksplikacji

  1. Przeczytaj uważnie wybrany utwór lub jego fragment i zredaguj listę trudności rzeczowych i językowych, które utrudniają zrozumienie utworu; wyjaśnij to, czego nie rozumiesz, korzystając z dostępnych ci źródeł tradycyjnych i online.

  2. Rozpoznaj myśl przewodnią tekstu, czyli jego temat i rodzaj działania, do którego temat nakłania (zastanów się, czy jest to np.: rozkaz, pytanie lub po prostu sformułuj cel intencji autora).

  3. Zbadaj układ tekstu, sprawdź, jakie motywy składowe rozwijają temat i jakie są między nimi granice.

  4. Rozpoznaj i nazwij tonację utworu, nastrój oraz postawę nadawcy (np.: ironizowanie, dystansowanie się, utożsamianie się).

  5. Wykorzystaj konteksty, czyli dodatkowe, zewnętrzne argumenty, które potwierdzają lub negują wstępne odczytanie utworu.
    W tym celu:

1. Zapoznaj się uważnie z wybranym utworem lub jego fragmentem i zredaguj listę trudności rzeczowych i językowych, które utrudniają zrozumienie utworu; wyjaśnij to, czego nie rozumiesz, korzystając z dostępnych ci źródeł tradycyjnych i online.

2. Rozpoznaj myśl przewodnią tekstu, czyli jego temat i rodzaj działania, do którego temat nakłania (zastanów się, czy jest to np.: rozkaz, pytanie lub po prostu sformułuj cel intencji autora).

3. Zbadaj układ tekstu, sprawdź, jakie motywy składowe rozwijają temat i jakie są między nimi granice.

4. Rozpoznaj i nazwij tonację utworu, nastrój oraz postawę nadawcy (np.: ironizowanie, dystansowanie się, utożsamianie się).

5. W tym celu: Wykorzystaj konteksty, czyli dodatkowe, zewnętrzne argumenty, które potwierdzają lub negują wstępny odbiór utworu.

  • przeanalizuj umiejscowienie fragmentu tekstu w całym dziele, z którego pochodzi (np.: zbiór wierszy, tom poetycki, całość dramatu lub utworu prozatorskiego).

  • Sprawdź, czy okoliczności powstania utworu mają związek z podjętym tematem, pomijaj to, co jest nieistotne dla zrozumienia tekstu.

  1. Zbadaj umiejscowienie tekstu w tradycji literackiej; jeśli to możliwe, wskaż stosunek tekstu do pierwowzoru, gatunku, stylu, prądu artystycznego.

  2. Analiza metodyczna tekstu, czyli ,,przyglądanie się tekstowi w szczegółach”:

6. Zbadaj umiejscowienie tekstu w tradycji literackiej; jeśli to możliwe, podaj stosunek tekstu do pierwowzoru, gatunku, stylu, prądu artystycznego.

7. Analiza metodyczna tekstu, czyli ,,przyglądanie się tekstowi w szczegółach”:

  • zwróć uwagę na graficzną organizację tekstu; układ wersów, wszelkie zjawiska struktury dźwiękowej;

  • przeanalizuj wszystko, co jest w tekście związane z leksyką, gramatyką i stylistyką np.: słownictwo abstrakcyjne i konkretne, słowa klucze, synonimy, antonimy, figury słowne, przenośne i dosłowne użycie wyrazów;

  • zwróć uwagę na zastosowane typy zdań, logiczną i stylistyczną strukturę, wskaźniki zespolenia między zdaniami;

  • poddaj analizie budowę tematyczną utworu, sformułuj temat i wskaż wszystkie elementy znaczeniowe, które temat stanowią;

  • opisz sytuację komunikacyjną, której składnikiem jest tekst, np.: sytuacja zewnętrzna (autor – publiczność), sytuacja wewnętrzna (podmiot i wirtualny adresat wypowiedzi);

  • przeanalizuj segmentację tekstu na różnych poziomach jego organizacji: dźwiękowym, składniowym, tematycznym oraz pragmatycznym, czyli na poziomie aktu mowy.

  1. Podsumowanie:

  • zweryfikuj wstępną tezę odczytania utworu, wybierz ze swoich ustaleń te cechy tekstu, które są najważniejsze w uzasadnieniu jego rozumienia, i te, które są mniej ważne, oraz te, które możesz pominąć.

  • przeprowadź selekcję materiału rzeczowego i zacznij redagować planu eksplikacji.

zweryfikuj wstępną tezę odbioru utworu, wybierz ze swoich ustaleń te cechy tekstu, które są najważniejsze w uzasadnieniu jego rozumienia, i te, które są mniej ważne, oraz te, które możesz pominąć.

przeprowadź selekcję materiału rzeczowego i zacznij redagować planu eksplikacji.

Autor: Bożena Święch, Małgorzata Kosińska‑Pułka. Opracowane na podstawie: Aleksander Wit Labuda, Władysław Dynak, Eksplikacje literackie cz. 2, Wrocław 1999.

Blaise Pascal Myśli (fragment)

Kiedy zważam krótkość mego życia, wchłoniętego w wieczność będącą przed nim i po nim, kiedy zważam małą przestrzeń, którą zajmuję, a nawet którą widzę, utopioną w nieskończonym ogromie przestrzeni, których nie znam i które mnie nie znają, przerażam się i dziwię, iż znajduję się raczej tu niż tam, nie ma bowiem racji, czemu raczej tu niż gdzie indziej, czemu raczej teraz niż wtedy... Kto mnie tu postawił? Na czyj rozkaz i z czyjej woli przeznaczono mi to miejsce i ten czas?...

pascal Źródło: Blaise Pascal, Myśli (fragment), tłum. T. Żeleński-Boy.
Daniel Naborowski Krótkość żywota

Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.
Krótka rozprawa: jutro – coś dziś jest, nie będziesz,
A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz;
Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie.
Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie,
Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi,
Z którego spadł niejeden, co na starość godzi.
Wtenczas, kiedy ty myślisz, jużeś był, nieboże;
Między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może
Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom była Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła.

nabor Źródło: Daniel Naborowski, Krótkość żywota.

Etap pierwszy: przyswojenie tekstu

Polecenie 1

Przeczytaj głośno każdy z tekstów, następnie zanotuj swoje pierwsze refleksje i zapisz wstępną hipotezę interpretacyjną.

Zapoznaj się z każdym z tekstów, następnie zanotuj swoje pierwsze refleksje i zapisz wstępną hipotezę interpretacyjną.

R14Fo4F4YFaYF
„Myśli" Blaise'a Pascala (Uzupełnij). „Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego (Uzupełnij).
Polecenie 2

Opracuj listę wyrazów, form fleksyjnych, składniowych oraz trudności rzeczowych, które mogą utrudniać twoje wstępne rozumienie tekstów, i wyjaśnij je, korzystając z dostępnych źródeł tradycyjnych i online.

R103e3sVSd8wG
„Myśli" Blaise'a Pascala (Uzupełnij). „Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego (Uzupełnij).

Etap drugi: zrozumienie treści

Polecenie 3

Przejdź do ustaleń bardziej szczegółowych, odpowiedz na pytania: Jak rozumiem te teksty? Jak one na mnie oddziałują?

R1SrzyiJAK74t
„Myśli" Blaise'a Pascala (Uzupełnij). „Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego (Uzupełnij).
Polecenie 4

Zaznacz te wersy, słowa, które wydają ci się ważne, kluczowe dla odczytania fragmentu Myśli Blaise'a Pascala.

Wypisz te wersy, słowa, które wydają ci się ważne, kluczowe dla odbioru fragmentu Myśli Blaise'a Pascala.

RuCZQ1Ep98C2e
(Uzupełnij).
1
Polecenie 5

Zredaguj krótką notatkę, w której zwrócisz uwagę na następujące elementy: myśl przewodnią wiersza Krótkość żywota, informacje o podmiocie lirycznym, czyli osobie mówiącej, układ i tonację tekstu; a także w której zawrzesz własne spostrzeżenia. Zapisz ją w formie mapy myśli.

Rocp2OhsshtJT
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: „Krótkość żywota"
      • Elementy należące do kategorii „Krótkość żywota"
    • Nazwa kategorii:
    • Nazwa kategorii:
    • Nazwa kategorii:
    • Nazwa kategorii:
    • Nazwa kategorii:
    • Nazwa kategorii:
      • Koniec elementów należących do kategorii „Krótkość żywota"

Zredaguj krótką notatkę, w której zwrócisz uwagę na następujące elementy: myśl przewodnią wiersza Krótkość żywota, informacje o podmiocie lirycznym, czyli osobie mówiącej, układ i tonację tekstu; a także w której zawrzesz własne spostrzeżenia. Zapisz ją w formie wypunktowanej listy hasłowej.

Ro4LP6NccJ6kn
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Wybierz z wiersza Krótkość żywota Daniela Naborowskiego i opisz środki artystycznego wyrazu i określ ich związek z myślą przewodnią/tezą lub hipotezą.

RBfwLz3rySlrq
(Uzupełnij).

Etap trzeci i czwarty: analiza i interpretacja tekstu

Polecenie 7

Zastanów się, dlaczego każdy z tekstów został napisany właśnie w taki sposób? Zapisz swoje przemyślenia.

RocK9fjQOp5y4
„Myśli" Blaise'a Pascala (Uzupełnij). „Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego (Uzupełnij).
Polecenie 8

Wypisz argumenty potwierdzające wstępne odczytanie wiersza Naborowskiego w jego kontekstach; (zastanów się nad umiejscowieniem utworu poetyckiego w zbiorze, z którego pochodzi, przeanalizuj okoliczności powstania wiersza, wskaż związek utworu z tradycja literacką; weź pod uwagę np.: gatunek, styl poetycki, kierunek artystyczny). Pamiętaj, że najważniejsze są te argumenty, które wynikają z treści analizowanego wiersza, a pozostałe pomagają w interpretacji, wzbogacają ją, potwierdzają.

Wypisz argumenty potwierdzające wstępny odbiór wiersza Naborowskiego w jego kontekstach; (zastanów się nad umiejscowieniem utworu poetyckiego w zbiorze, z którego pochodzi, przeanalizuj okoliczności powstania wiersza, podaj związek utworu z tradycja literacką; weź pod uwagę np.: gatunek, styl poetycki, kierunek artystyczny). Pamiętaj, że najważniejsze są te argumenty, które wynikają z treści analizowanego wiersza, a pozostałe pomagają w interpretacji, wzbogacają ją, potwierdzają.

RZZWKxmjappVc
(Uzupełnij).
1
Polecenie 9

Przeanalizuj poniższy schemat. Zapoznaj się ze wskazówkami interpretacyjnymi, które są w nich zawarte. Następnie napisz krótką interpretację wiersza Daniela Naborowskiego Krótkość żywota.

RLB5DX3NVs1y1
Daniel Naborowski. Krótkość żywota. Godzina za godziną niepojęcie chodzi: Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Krótka rozprawa: jutro — coś dziś jest, nie będziesz, A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz; Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt, żywot ludzki słynie. Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie, Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi, Z którego spadł niejeden, co na starość godzi. Wtenczas, kiedy ty myślisz, jużeś był, nieboże; Między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom była Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła. Przedstawienie „krótkości” życia poprzez: Fragment tekstu: Godzina za godziną niepojęcie chodzi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ukazanie „niepojętego” czasu warunkującego życie. Fragment tekstu: Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Krótka rozprawa: jutro — coś dziś jest, nie będziesz. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. „Przodek” i „potomek” to „krótka rozprawa”, tak szybko mijają pokolenia. Fragment tekstu: A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Każdy musi odejść, „nabędzie imienia nieboszczyka”. Fragment tekstu: Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt, żywot ludzki słynie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Żywot ludzki to ulotna chwila: „dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie”. Fragment tekstu: Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. W świecie natury, to co przeszło, więcej się nie powtórzy: „słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie”. Fragment tekstu: Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi, Z którego spadł niejeden, co na starość godzi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. „Lotny” czas, „niepohamowane koło” czasu, z nich spada człowiek. Fragment tekstu: Byt nasz ledwie może Nazwan być czwartą częścią mgnienia. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Barokowe antynomie: przodek – potomek, jutro – dziś, śmierć – rodzenie, kolebka – grób, jako podkreślenie krótkości ludzkiego życia. Fragment tekstu: Wielom była Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 8. Życie to: „czwarta część mgnienia”. Fragment tekstu: Przodek. Potomek. Jutro. Dziś. Śmiercią. Rodzeniem. Kolebka. Grobem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 9. „Wielom” „kolebka grobem”, „wielom matka ich mogiła” – życie ludzkie czasem kończy się u początku.
RpCdhAaOZTnNZ
„Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego (Uzupełnij).
Praca domowa

Wykorzystując zebrane dotychczas informacje napisz pracę na temat:

W oparciu o fragment Myśli Blaise’a Pascala i wiersz Daniela Naborowskiego Krótkość żywota określ istotę rozważań dotyczących kruchości ludzkiej egzystencji. Odwołaj się do kontekstów kulturowych baroku.

Rn1fyU7PmS5BG
(Uzupełnij).
Ilustracja interaktywna
Dla nauczyciela