E-materiały do kształcenia zawodowego

Pomiary, przygotowanie i dobór materiałów związanych z budową nawierzchni kolejowej

Wykonywanie i utrzymywanie nawierzchni kolejowej i podtorza — Monter nawierzchni kolejowej

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

droga szynowa
droga szynowa

budowla wraz z gruntem, na którym jest usytuowana, składająca się z toru (elementu jezdnego) o konstrukcji szynowej, dostosowaną do ruchu pojazdów szynowych takich jak tramwaje czy pojazdy kolejowe.

klawiszowanie płyt przejazdowych
klawiszowanie płyt przejazdowych

ruchy nawierzchni płytowej na przejazdach kolejowo‑drogowych wywoływane przez przejazd pojazdów drogowych. Ruchy polegają na podnoszeniu i nakładaniu się na siebie płyt, przesuwaniu, a także odkształcaniu podbudowy nawierzchni. To negatywne zjawisko związane ze sposobem montażu i trwałością konstrukcji przejazdowej takich jak płyty układane na podbudowie z kruszywa

kolejowa osnowa geodezyjna
kolejowa osnowa geodezyjna

usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych, dla których określono matematycznie ich wzajemne położenie i dokładność usytuowania; punkty kolejowej osnowy geodezyjnej stanowią nawiązanie dla wszystkich prac geodezyjnych na obszarach kolejowych w Polsce

kolejowa osnowa specjalna
kolejowa osnowa specjalna

zbiór punktów (w ich skład wchodzą znaki regulacji osi toru zastabilizowane na słupach trakcyjnych), dla których matematycznie określono współrzędne płaskie i wysokościowe w przyjętym układzie współrzędnych. KOS należy do kolejowej osnowy geodezyjnej

mapa do celów projektowych
mapa do celów projektowych

uszczegółowiony element mapy zasadnicznej, który jest podstawą do wykonania prac projektowych i uzyskania pozwolenia na budowę na terenie Polski. Jest to formalna mapa geodezyjna. Powinna zawierać projekt zagospodarowania działki i przylegającego do niej terenu. Przykładowa kolejowa mapa projektowa zawiera informacje o położeniu torów, rozjazdów, peronów, ukształtowaniu terenu, sieciach teletechnicznych, granicach działek, kilometracji linii, lokalizacji semaforów i niektórych urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Sporządzana jest w skali 1:500 lub 1:1000

nawierzchnia bezpodsypkowa
nawierzchnia bezpodsypkowa

nawierzchnia kolejowa, która pozbawiona jest podsypki, a zastąpiona materiałami takimi jak beton lub asfalt. Ma to na celu wyeliminowanie najbardziej słabego elementu konstrukcji podsypkowej, który z trudnością może być stosowany na liniach oraz w trudnych warunkach terenowych. W związku z tym nawierzchnia bezpodsypkowa rekomendowana jest do zabudowy na liniach wysokich prędkości, w tunelach, na mostach oraz w stacjach

nawierzchnia kolejowa
nawierzchnia kolejowa

składa się z toru kolejowego: szyn, podkładów, złączek, podkładek oraz podsypki. Jest konstrukcją, która przenosi obciążenia statyczne i dynamiczne od konstrukcji toru i pojazdów szynowych na podłoże gruntowe.

nawierzchnia monolityczna
nawierzchnia monolityczna

nawierzchnia kolejowa wykorzystująca element, łączący funkcje nawierzchni kolejowej i drogowej, uzyskiwane poprzez np. wykonanie wspólnej płyty żelbetowej, w którą zabudowuje się szyny i drobne elementy towarzyszące. Może być podzielona na mniejsze elementy, ze względu na konieczność zmniejszenia ciężaru i ułatwienia prowadzenia prac, jak również ruchy termiczne płyt

pochylnie poprzeczne szyn w torze
pochylnie poprzeczne szyn w torze

stosowane jest w celu zapewnienia należytego prowadzenia się koła pojazdu szynowego, poprzez odpowiednie ustawienie szyny i dostosowanie do kształtu koła. Najczęściej wykonywane jest za pomocą podkładu kolejowego, którego konstrukcja nadaje od razu odpowiednie pochylenie. Wartości pochyleń determinują Standardy Techniczne PKP PLK S.A. Stosuje się różne wartości pochyleń dla podkładów betonowych i drewnianych, a także profilu szyny 49E1 lub 60E1. Przykładowa wartość to

prefabrykowana płyta
prefabrykowana płyta

gotowe konstrukcje przywożone od producenta i przeznaczone do natychmiastowego zabudowania. Cały proces związany z betonowaniem i zbrojeniem płyty wykonywany jest wcześniej w firmie produkującej wyrób, przez co czas konieczny na zabudowanie na budowie skraca się do minimum. Dodatkowo materiał wykonany jest precyzyjniej oraz z wykorzystaniem wysokospecjalistycznego sprzętu, przez co wzrasta klasa jakości materiału

przechyłka
przechyłka

zjawisko występujące w torze na łuku poziomym. Jest to różnica wysokości toków szynowych mierzona na powierzchni główki szyn w jej osi. Jej obecność zapobiega wykolejeniu pociągu, na który na łuku działa siła odśrodkowa. Siła odśrodkowa jest zwalczana więc przez siłę dośrodkową. Wykonywanie przechyłki na łuku ma również na celu ograniczenie nadmiernego bocznego zużywania się szyn

przejazd kolejowo‑drogowy
przejazd kolejowo‑drogowy

miejsce skrzyżowania się linii kolejowej z drogą przeznaczoną do poruszania się pojazdów samochodowych, rowerów czy pieszych. Jest specjalnie zabezpieczone i osygnalizowane. Zabezpieczenie obejmuje zarówno użytkowników drogi jak linii kolejowych.

rozjazd kolejowy
rozjazd kolejowy

specjalna konstrukcja wielotorowa wykonana z szyn kolejowych, kształtowników szynowych i innych elementów, która pozwala przejazd pojazdów szynowych z jednego toru na drugi. W zależności od typu rozjazdu i kierunku jazdy, przejazd odbywa się z określoną prędkością.

skaning laserowy
skaning laserowy

nowoczesna technologia pomiarowa wykorzystywana w branży budownictwa m.in. kolejowego. Za pomocą skanera laserowego wysyłającego wiązkę lasera i powrotu wiązki od odbitego obiektu określana jest odległość do obiektu. Wiązki wysyłane są w bardzo dużej częstotliwości oraz w perspektywie do , przez co możliwe jest stworzenie trójwymiarowej chmury punktów określającej obiekty znajdujące się w analizowanym miejscu. Technologia może być pomocna przy weryfikacji obiektów mogących być przeszkodą podczas prowadzenia prac budowlanych jak i weryfikacji skrajni

spokojność jazdy
spokojność jazdy

jazda pociągu po torze kolejowym, którego parametry geometryczne (związane są ze stanem toru), określone dla danej prędkości nie powodują drgań na skutek przyspieszeń wpływających niekorzystnie na pasażera

tor bezstykowy
tor bezstykowy

konstrukcja, która zastąpiła tor klasyczny poprzez trwałe łączenie szyn. Zamiast złącz szynowych wykonywane jest spawanie termitowe bądź zgrzewanie elektoroporowe. Brak złącz klasycznych powoduje, że jakość geometrii toru jest zdecydowanie wyższa, a równocześnie wolniej tworzą się deformacje. Dzięki temu uzyskuje się większą żywotność toru przy mniejszych kosztach utrzymania. Wykorzystuje się szyny długie, np.  czy . W szynach występują naprężenia termiczne wywołane brakiem przerw dylatacyjnych. Długość toru bezstykowego może być nieskończenie długa, w praktyce może to być np. długość szlaku kolejowego. Za tor bezstykowy uważa się odcinki dłuższe niż , a przytwierdzanie szyn do podkładów powinno być wykonywane wyłącznie w temperaturze szyny z zakresu od do .

tor klasyczny
tor klasyczny

najstarsza konstrukcja toru kolejowego. Zakłada łącznie szyn poprzez złącza torowe. Długość jednej szyny wynosi . Tor mocowany jest na podkładach kolejowych betonowych lub drewnianych. Szyny łączone są poprzez łubkowane złącza szynowe. W Polsce do najpopularniejszych należą złącza podparte. W torze klasycznym możliwe jest swobodne zmienianie się długości szyn, które wywołane jest zmianą temperatury

toromierz
toromierz
RmyuMiujl0f5B
Toromierz
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

podstawowe narzędzie pomiarowe służące do sprawdzenia stanu toru kolejowego w zakresie parametrów takich jak: szerokość, przechyłka, nierówności pionowe, nierówności poziome, a także przeliczenie z nich wartości gradientu, wichrowatości toru czy nierówności na cięciwie do . Wyróżnia się toromierze ręczne oraz wózkowe, a także analogowe i cyfrowe

zbrojony beton C50/60
zbrojony beton C50/60

jest to beton o parametrach C50/60, w którym zostało wmontowane zbrojenie elementami konstrukcyjnymi, takimi jak pręty, siatki stalowe. Można w tym celu użyć także włókien polimerowych, polipropylenowych czy szklanych. Najczęściej w drogach kolejowych stosuje się materiały zbrojone stalą, ze względu na wytrzymałość i stabilność zbrojenia, które sprawdza się w trudnych warunkach eksploatacyjnych. Funkcją zbrojenia betonu jest zmniejszenie znaczenia występowania pęknięć i naprężeń w eksploatowanym betonie. Określenie betonu C50/60 wskazuje na zastosowanie ciężkiego betonu o parametrach wytrzymałości przy ściskaniu próbki walcowej o średnicy i wysokości , określonej po dniach oraz wytrzymałości charakterystycznej na ściskanie próbki sześciennej określonej po dniach.