E-materiały do kształcenia zawodowego

Kontrola procesów technologicznych podczas przetwarzania wytworów papierniczych

DRM.07. Przetwórstwo wytworów papierniczych - Technik papiernictwa 311601

bg‑green

Słownik pojęć

1
aparat Cobba
aparat Cobba

Urządzenie służące do pomiaru stopnia zaklejenia. Aparat zbudowany z cylindra, do którego wlewa się wodę i układu zamykającego mocującego próbkę z jednolitym dociskiem, redukującym wyciekanie wody. W skład zestawu do oznaczania stopnia zaklejenia wchodzi także metalowy wałek o masie 10 kilogramów, wykrojnik próbek. Do oznaczania potrzebny jest ponadto cylinder miarowy o pojemności 100 mililitrów i bibuła do odciśnięcia nadmiaru wody. Wynik pomiaru podajemy w gramach na metr kwadratowy.

aparat do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie z głowicą w trakcie ostrosłupa
aparat do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie z głowicą w trakcie ostrosłupa

Urządzenie zbudowane z głowicy w kształcie ostrosłupa, mechanizmu wyzwalającego i skali do odczytania wyniku. W trakcie badania mierzy się energię potrzebną do przebicia arkusza tektury głowicą w kształcie ostrosłupa. Wynik pomiaru podaje się dżulach [J].

aparat Elmendorfa do oznaczania oporu przedarcia
aparat Elmendorfa do oznaczania oporu przedarcia

Urządzenie zbudowane jest z wahadła, skali umieszczonej na wahadle, szczęk mocujących próbkę, nożyka nacinającego próbkę, wskazówki określającej wynik i mechanizmu zwalniającego wahadło. Przeliczony wynik pomiaru podaje się w mN*m²/g. 

aparat Mullena
aparat Mullena

Urządzenie służące do przeprowadzania testów wytrzymałościowych próbki na przepuklenie. Testowana próbka umieszczana jest pomiędzy zaciskami i poddawana działaniu zwiększającego się ciśnienia, aż do przebicia. Wyznacznikiem odporności na przepuklenie jest wartość ciśnienia potrzebnego do spowodowanie pęknięcia. Wynik pomiaru odporności na przepuklenie podaje się w paskalach [Pa], kilopaskalach [kPa] lub megapaskalach [MPa].

audyt
audyt

Niezależna ocena danego systemu, organizacji, projektu, procesu lub produktu. Przedmiot poddawany audytowi jest kontrolowany pod względem zgodności z przepisami prawa, normami, określonymi standardami, wzorcami, listami kontrolnymi, przepisami wewnętrznymi organizacji.

audyt certyfikacyjny
audyt certyfikacyjny

Rodzaj procedury weryfikujący, czy dany produkt bądź usługa spełnia określone wymagania jakościowe, technologiczne, użytkowe. W przypadku weryfikacji pozytywnej wystawiany jest certyfikat systemu, zapewniający o jakości świadczonych przez ten podmiot usług, wytwarzanych produktów itp.

audyt wewnętrzny
audyt wewnętrzny

Zgodnie z definicją Instytutu Audytorów Wewnętrznych (ang. Institute of Internal Auditors, IIA) to działania niezależne i obiektywne, których celem jest usprawnienie działalności operacyjnej organizacji oraz nadanie im dodatkowych wartości. Dzięki systematycznemu i uporządkowanemu sposobowi oceny procesów, m.in.: zarządzaniu ryzykiem, kontroli i ładu organizacyjnego, audyt wewnętrzny przyczynia się do poprawy działania organizacji.

badanie BCT
badanie BCT

Określa odporność opakowania na zgniatanie pionowe. Wyraża się poprzez wartość siły działającej bezpośrednio na pudło przy ściskaniu, jaka spowoduje jego uszkodzenie. Wartość BCT jest więc miarą stabilności opakowań. Wynik testu Box Compression Test (BCT) podaje w kiloniutonach siłę, jaką może wytrzymać opakowanie, zanim dojdzie do jego ugięcia. Wartość siły BCT ustalamy w maszynie do badań wytrzymałości na rozciąganie i ściskanie lub uniwersalnej maszynie do prób. Parametr BCT pozwala również na obliczenie liczby pudeł, które mogą być bezpiecznie ułożone w stos. Oznaczenie odporności na ściskanie może być wykonane na pustym pudle lub na pudle wypełnionym produktami.

bigowanie
bigowanie

Wykonywanie specjalnych nagnieceń na papierze lub kartonie, umożliwiających ich odpowiednie zgięcie.

chłonność wody
chłonność wody

Masa wody, która w określonym czasie i określonych warunkach jest absorbowana przez 1 mIndeks górny 2 papieru lub tektury. Wyznacza się ją w aparacie Cobba (Koba).

densytometr
densytometr

Urządzenie fotoelektryczne służące do pomiaru gęstości optycznej materiałów przezroczystych i nieprzezroczystych. Rozróżnia się: densytometry transmisyjne, dedykowane pomiarowi przepuszczalności światła przez badany materiał oraz densytometry refleksyjne, przeznaczone do pomiaru procentowej ilości światła odbitego w stosunku do światła padającego na materiał je odbijający.

R1NsIZqxSITV1
Densytometr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
diagram przyczynowo‑skutkowy (Ishikawy)
diagram przyczynowo‑skutkowy (Ishikawy)

Graficzna analiza przedstawiająca wpływ różnych czynników oraz ich powiązań (wraz ze skutkami), które wywołują określony problem jakościowy.

dokumentacja
dokumentacja

Zbiór dokumentów mających wartość informacyjną, dowodową, opisową.

działanie korygujące
działanie korygujące

Działanie, którego celem jest wyeliminowanie przyczyny wykrytej niezgodności.

działania zapobiegawcze
działania zapobiegawcze

Działania, których celem jest niedopuszczenie do wystąpienia niepożądanej sytuacji; w tym celu usuwa się przyczynę potencjalnej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji.

fluting
fluting

Typ papieru produkowany najczęściej z surowców wtórnych, niekiedy masy celulozowej bądź z masy półchemicznej, przeznaczony na warstwę pofalowaną.

grubościomierz mechaniczny do pomiaru grubości
grubościomierz mechaniczny do pomiaru grubości

Urządzenie zbudowane z układu pomiarowego, układu zerującego i czujnika zegarowego pokazującego wynik pomiaru. Wynik pomiaru grubości podaje się w milimetrach [mm] lub mikrometrach [µm]. 

higrometr
higrometr

Tester wilgotności z funkcją mierzenia temperatury materiału (w °C lub °F) oraz monitorowania klimatu drukarni i magazynów papieru. Wilgotność wytworu papierniczego nie powinna przekraczać 10%.

RwVWAYErdyVkR
Higrometr do papieru
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
informacja
informacja

Właściwość obiektów, relacja między elementami zbiorów obiektów, której istotą jest zmniejszanie niepewności (nieokreśloności).

jakość
jakość

Według normy ISO 9000 jakość to pewien stopień nierozerwalnych z danym wyrobem cech, spełniających wymagania określonej grupy odbiorców. Wymagania mogą dotyczyć nie tylko dóbr materialnych, ale również sposobu ich produkcji, oznaczeń, użytkowania, zarządzania organizacją.

kalander
kalander

Urządzenie o obrotowych walcach służące do nadawania połysku i wygładzania papieru, folii z tworzywa oraz tkanin lub też wytłaczania na nich wzorów.

R189UnxrbPk1t
Kalander
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
karta technologiczna
karta technologiczna

Dokument zawierający szczegółowe informacje na temat operacji, przyrządów, czasu trwania operacji przedmiotu.

karta kontroli Shewharta
karta kontroli Shewharta

Wykres wartości wybranej statystyki, przypisanej cesze jakościowej, kształtowanej w określonym procesie. Jest to narzędzie statystyczne stosowane najczęściej, gdy mamy do czynienia z produkcją seryjną. W karcie wpisuję się dane statystyczne z badań próbek pobieranych w regularnych odstępach czasu. Dane statystyczne wybranej cechy próbki to np. średnia arytmetyczna, rozstęp, mediana, rozstęp czy odchylenie standardowe. Karta pozwala sprawdzić czy wybrane parametry mieszczą się w granicach ustalonych dla badanej cechy.

kompleksowe zarządzanie jakością (kompleksowe zarządzanie jakością, ang. Total Quality Management)
kompleksowe zarządzanie jakością (kompleksowe zarządzanie jakością, ang. Total Quality Management)

Filozofia zarządzania jakością, opierająca się na nieustannym diagnozowaniu i doskonaleniu wszystkich elementów przedsiębiorstw.

kontrola
kontrola

Zespół czynności podjętych na polecenie uprawnionego organu; jego celem jest zbadanie i ocena zgodności kontrolowanego podmiotu z przepisami prawa.

kontrola bierna
kontrola bierna

Kontrola przeprowadzona po zakończeniu określonej operacji i przedstawiająca jedynie jej wynik.

kontrola czynna
kontrola czynna

Kontrola przeprowadzona w trakcie określonej operacji i mogąca mieć wpływ na jej wynik.

kontrola jakości
kontrola jakości

Działania zmierzające do sprawdzenia, mierzenia lub testowania jednej lub więcej charakterystyk produktu; wyniki są zestawiane z wymaganiami w celu potwierdzenia zgodności.

Lean Manufacturing
Lean Manufacturing

System zarządzania zakładający dostarczanie klientowi produktów najwyższej jakości przy jednoczesnym minimalizowaniu niepotrzebnych działań i eliminowaniu zbędnych operacji zachodzących podczas produkcji.

lepkościomierz wypływowy typu kubek Forda
lepkościomierz wypływowy typu kubek Forda

Naczynie służące do pomiaru lepkości cieczy, np. mieszanek powlekających, klejów i farb ciekłych oraz lakierów. Kształt, pojemność i średnica otworu dna jest skorelowana z rodzajem kubka i określona przez odpowiednią normę. 

lepkość
lepkość

Właściwość płynów i plastycznych ciał stałych charakteryzująca ich opór wewnętrzny przeciw płynięciu.

lepkościomierz wypływowy – kubek Stein‑Halla do oznaczania lepkości klejów
lepkościomierz wypływowy – kubek Stein‑Halla do oznaczania lepkości klejów

Lepkościomierze są przyrządami służącymi do pomiaru lepkości cieczy. Co prawda kubek Forda jest dość uniwersalnym przyrządem, jednak przy pomiarze lepkości cieczy, które mają ową lepkość wyższą, np. klejów, stosuje się niekiedy kubek Stein‑Halla. Lepkość cieczy mierzona przy pomocy kubków wyrażona jest w sekundach, określając czas potrzebny na wypłynięcie badanej cieczy przez otwór przyrządu.

naprężenie
naprężenie

Wielkość fizyczna określająca siły wewnętrzne w wybranym punkcie. Naprężenie w wybranym punkcie określa się, analizując przekrój ciała przez ten punkt i siły działające między częściami przekroju.

narzędzia zarządzania jakością
narzędzia zarządzania jakością

Narzędzia wykorzystywane do zbierania, przetwarzania informacji, wykrywania błędów, wad i nieprawidłowości w przebiegach procesów, produktach lub usługach.

norma
norma

Dokument (normatywny) stosowany na zasadzie dobrowolności, powszechnie dostępny i zaakceptowany przez uznaną jednostkę normalizacyjną.

normalizacja
normalizacja

Analizowanie wyrobów, usług i procesów w celu zapewnienia: funkcjonalności i użyteczności, zgodności i zamienności, bezpieczeństwa użytkowania oraz ograniczenia różnorodności. Wyniki analiz podawane są do publicznej wiadomości pod postacią norm lub przepisów technicznych.

odporność na przepuklenie
odporność na przepuklenie

Jedna z ważnych właściwości wytrzymałościowych papieru i tektury. Badanie tego parametru odbywa się na urządzeniu zwanym aparatem Mullena i określa maksymalną wytrzymałość wytworu papierniczego na równomiernie wzrastające ciśnienie działające prostopadle do powierzchni badanego arkusza, aż do jego pęknięcia. Wyniki badania podawane są w kilopascalach (kPa).

operacja
operacja

Działanie cechujące się stałością: stanowiska roboczego, obrabianego przedmiotu i pracowników wykonujących daną obróbkę.

parametr
parametr

Miara wartości służąca do rozróżnienia elementów pewnego zbioru; wielkość charakterystyczna danego materiału, produktu, towaru, procesu lub urządzenia. Parametr jest wielkością stałą w warunkach danego zjawiska lub zadania, ale przy przejściu do innego zjawiska lub zadania może ową wartość zmienić.

parametr ECT
parametr ECT

Jedna z najważniejszych właściwości tektury falistej. Badanie ECT (Edgewise Crush Test) określa wytrzymałość tektury falistej przy nacisku na jej krawędź. Badanie polega na przygotowaniu prostokątnej próbki o wymiarach 100 x 25 mm. Dłuższy wymiar (100 mm) w kierunku prostopadłym do fali, krótszy (25 mm) w kierunku równoległym do fali. Próbkę należy ustawić pionowo w taki sposób, aby kierunek nacisku odpowiadał faktycznemu kierunkowi obciążenia w gotowym opakowaniu. Próbka jest ściskana do momentu wystąpienia odkształceń powodujących utratę wytrzymałości. Parametr ECT wyrażany jest w kN/m. Zakres jego tolerancji parametru wynosi +/- 10%.

Poka‑Yoke
Poka‑Yoke

Metoda zapobiegania błędom wynikającym z chwilowego rozkojarzenia pracownika, utraty koncentracji podczas wykonywanie czynności. Główny punkt metody zawiera przekonanie, że za błędy odpowiedzialni są nie ludzie, a procesy.

polityka przedsiębiorstwa
polityka przedsiębiorstwa

Zbiór wskazówek, wytycznych i zasad regulujących kierunki i cele działania danego przedsiębiorstwa. Polityka ta powinna powstawać w oparciu o analizę wielu czynników wpływających na działanie organizacji, a także mieć na celu dobro jej pracowników. W zależności od celu, może odnosić się do metod funkcjonowania firmy, strategii i planów na przyszłość.

prasa laboratoryjna
prasa laboratoryjna

Urządzenie wykorzystywane przede wszystkim w laboratoriach oraz ośrodkach badawczych, służące głównie do przygotowywana próbek i realizacji niewielkich procesów produkcyjnych. Niezbędne podczas przeprowadzania kontroli jakości oraz badań nad rozwojem nowych materiałów.

RXOWED36DkWFk
Prasa laboratoryjna
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
procedura
procedura

Ustalony sposób (opis sposobu) przeprowadzenia działania lub procesu, który jest systematycznie przestrzegany przy wykonywaniu powtarzających się czynności procesowych, prowadzących do osiągnięcia zamierzonych celów w ramach przyjętego systemu zarządzania jakością.

proces
proces

Zbiór wzajemnie powiązanych ze sobą czynności, których realizacja jest niezbędna dla uzyskania określonego rezultatu.

proces technologiczny
proces technologiczny

Uporządkowany zbiór czynności zmieniających właściwości fizyczne lub chemiczne przedmiotów pracy. Proces technologiczny oraz czynności pomocnicze stanowi proces produkcyjny, w wyniku którego otrzymywany jest produkt.

produkcja jednostkowa
produkcja jednostkowa

Produkcja, podczas której wytwarzane są pojedyncze przedmioty lub ich niewielkie ilości. Produkcja taka nie ma charakteru powtarzalnego. Komponenty wykonywane są jednorazowo lub bardzo nieregularnie.

produkcja masowa
produkcja masowa

Produkcja, podczas której są wytwarzane bardzo duże ilości przedmiotów w trybie ciągłym, przez bardzo długi okres.

produkcja seryjna
produkcja seryjna

Produkcja wytwarzająca powtarzalne serie produkcyjne, w ramach których wykonywane są określone liczby komponentów.

Quality Control System
Quality Control System

Skoordynowane działania mające na celu kierowanie organizacją i sprawowanie nad nią kontroli w zakresie jakości.

schemat technologiczny
schemat technologiczny

Dokument określający przebieg procesu technologicznego za pomocą symboli graficznych i oznaczeń literowo‑cyfrowych, przedstawiający operacje lub środki technologiczne oraz ich powiązania.

reometr rotacyjny
reometr rotacyjny

Urządzenie umożliwiające pomiar lepkości dynamicznej próbek o niskiej lepkości lub próbek półstałych. Oprócz pomiarów punktowych możliwe jest ustalenie krzywej płynięcia oraz krzywych lepkości.

ROGYiyvr0IEU5
Reometr rotacyjny typu stożek
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
rozciągliwość
rozciągliwość

Parametr określający rozciągnięcie paska papieru w momencie jego zerwania. Rozciągliwość wyraża się w procentach.

samozerwalność
samozerwalność

Parametr określający długość paska papieru, zawieszonego pionowo na jednym z końców, która doprowadzi do jego zerwania pod własnym ciężarem, długość wyraża się w kilometrach.

stężenie
stężenie

Miara ilości substancji w mieszaninie. Pojęcie to stosowane jest najczęściej w przypadku roztworów.

system
system

Zespół wzajemnie powiązanych elementów, realizujących wspólne założone cele.

system 5S
system 5S

Narzędzie stosowane w lean management (szczupłym zarządzaniu), którego celem jest wykreowanie oraz utrzymanie dobrze zorganizowanego i bezpiecznego stanowiska pracy. Nazwa pochodzi od liter „S”, od których rozpoczynają się japońskie nazwy opisujące jego pięć elementów. Ze względu na angażowanie wszystkich pracowników, 5S jest zwykle jednym z pierwszych narzędzi szczupłego zarządzania wdrażanych w organizacji.

tektura falista
tektura falista

Rodzaj materiału, wykonanego z wytrzymałej pulpy papierowej.

Tektura falista składa się z kilku warstw papieru. Najczęściej stosowaną konstrukcją są trzy warstwy: dwie płaskie zewnętrzne i  środkowa - tekturowa fala.

tekturnica
tekturnica

Rozbudowany ciąg produkcyjny o długości najczęściej 100‑140 m, składający się z wielu skorelowanych podzespołów i instalacji.

układ/ciąg technologiczny
układ/ciąg technologiczny

Zespół urządzeń wykorzystywanych do przeprowadzenia procesu technologicznego.

waga laboratoryjna
waga laboratoryjna

Urządzenie służące do precyzyjnych pomiarów masy próbek.

wagosuszarka
wagosuszarka

Laboratoryjne urządzenie pomiarowym przeznaczonym do wyznaczania względnej wilgotności niewielkich próbek różnych materiałów. Wagosuszarka składa się z precyzyjnej wagi laboratoryjnej oraz połączonej z nią komory suszenia zapewniającej stabilną temperaturę suszenia podczas pomiaru. Istota działania wagosuszarki sprowadza się do precyzyjnego ważenia badanej próbki przed suszeniem oraz w trakcie procesu suszenia bez konieczności jej wyjmowania.

Ry9YigDuZHNe1
Wagosuszarka
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
wilgotność
wilgotność

Oznacza się jako stosunek ubytku masy badanej próbki po wysuszeniu do masy próbki w momencie pobrania, zwykle wyrażona w procentach.

wykres Gantta
wykres Gantta

Graficzny sposób planowania i kontroli działań wielopodmiotowych zarówno zespołowych, jak i grupowych. Wykresy te przedstawiają następstwo kolejnych zdarzeń, uwzględniając również zadania wykonywane równolegle.

wykres Pareto‑Lorenza
wykres Pareto‑Lorenza

Diagram oparty na założeniu, że w każdym systemie jest tylko mała liczba czynników, które mają największy wpływ na jego całość, a wpływ innych czynników jest marginalny.

wytrzymałość na zginanie
wytrzymałość na zginanie

Jest to stosunek przyłożonego momentu zginającego do odkształcenia w zakresie sprężystym dla standardowej próbki tektury. Znajomość wytrzymałości na zginanie materiału pozwala na określenie wytrzymałości opakowań przy układaniu w stos. Parametr ten zależy od grubości tektury oraz wytrzymałości liniowej na rozciąganie użytego do jej produkcji surowca.