E-materiały do kształcenia zawodowego

Urządzenia do obróbki wstępnej surowców

HGT.02 Przygotowanie i wydawanie dań - Kucharz 512001, Technik żywienia usług gastronomicznych 343404

Słownik pojęć

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑zasobie.

1
dociskacz
dociskacz

Inaczej popychacz. Element służący do wciskania surowca w elementy robocze, tak aby ułatwić ich obróbkę. Popychacz ma różne formy, w zależności od rodzaju maszyny. Np. w wilkuwilkwilku jest to specjalna tuba z zaokrągloną częścią na wierzchołku, która stanowi uchwyt, zaś w krajalnicykrajalnica do wędlin, sera oraz pieczywakrajalnicy dociskacz wraz z nożami tarczowymi jest przymocowany do wózka podającego surowiec.

dzieża
dzieża

Specjalna misa, pojemnik, który ustawia się w maszynie mieszającej składniki na ciasto, np. miesiarcemiesiarkamiesiarce.

element roboczy miesiarki
element roboczy miesiarki

Element stały miesiarkimiesiarkamiesiarki, zakończony wymiennym mieszadłem, który zanurzony w dzieżydzieżadzieży wykonuje ruch planetarny, to znaczy zarówno wokół misy, jak i wokół własnej osi. Prędkość ruchów elementu roboczego regulujemy specjalnym przełącznikiem. Do elementu roboczego dołączamy różne końcówki, w zależności od rodzaju wyrabianego ciasta czy ubijanej masy. Do ciast ciężkich, typu ciasto drożdżowe, stosuje się tzw. końcówkę typu hakhakhak, zaś do ciast lekkich, takich jak biszkoptowe lub bezy – ubijak.

hak
hak

Element roboczy miesiarkimiesiarkamiesiarki. Przy użyciu haka sporządza się tzw. ciasta ciężkie typu drożdżowego.

RYJUfd7fJAAx8
Hak – element roboczy miesiarki
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
krajalnica do wędlin, sera oraz pieczywa
krajalnica do wędlin, sera oraz pieczywa

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Służy przede wszystkim do krojenia wędlin i serów, w tym głównie twardych, oraz do krojenia pieczywa. Jest używana w zakładach gastronomicznych oraz sklepach spożywczych i mięsnych. Krajalnica ma funkcję automatycznego krojenia oraz pracy według ustawień ręcznych. Grubość krojonych plastrów można regulować specjalnym pokrętłem.

R1AokU39eZOjO
Krajalnica
Źródło: Akdemia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
lej załadowczy
lej załadowczy

Element urządzenia, np. do rozdrabniania warzywurządzenie do rozdrabniania warzywrozdrabniania warzyw, zamocowany na obudowie maszyny, który służy do umieszczania w nim surowca przeznaczonego do cięcia. Surowiec może być wkładany wyłącznie do leja załadowczego i dociskany tylko popychaczemdociskaczpopychaczem.

mieszadło
mieszadło

Część będąca zakończeniem elementu roboczegoelement roboczy miesiarkielementu roboczego miesiarkimiesiarkamiesiarki, która służy do odpowiednego miesienia ciasta.

masa karborundowa
masa karborundowa

Węglik krzemu wykorzystany jako masa ścierna, czyli materiał o dużej twardości i niskiej ścieralności, który jest dodatkowo odporny na wysokie temperatury powstające podczas tarcia. Przykładowo w obieraczce jednokomorowejobieraczka jednokomorowaobieraczce jednokomorowej zbiornik na obierane warzywa oraz tarcza roboczatarcza cierna/talerz ściernytarcza robocza są wyłożone masą ścierną, zwaną karborundem.

miesiarka
miesiarka

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Służy do mieszania składników na ciasto i ubijania masy. Miesiarki stosuje się w małych, średnich i dużych zakładach gastronomicznych oraz ciastkarniach czy cukierniach hotelowych. Miesiarka jest wyposażona w różne rodzaje końcówek roboczych (np. typu hakhakhak, typu liść, ubijak). Miesiarka składa się z kilku części: obudowy wykonanej ze stali nierdzewnej; silnika elektrycznego; elementów roboczych, czyli wyjmowanej dzieżydzieżadzieży, inaczej misy, w której miesi się ciasto lub inną masę oraz elementów roboczych, które można instalować osobno.

Ru5CbwQMnw8gk
Miesiarka spiralna
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
RXAmPvO7DIP2D
Element roboczy miesiarki - liść
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
nakrętka dociskowa
nakrętka dociskowa

Elementy mocowany na gardzieli wilka, który służy do przytrzymywania sitka i regulacji docisku.

RoRh9XJBNEf8z
Nakrętka dociskowa
Źródło: https://pl.wikipedia.org, domena publiczna.
nóż tarczowy
nóż tarczowy

Element roboczy maszyny w postaci tarczy o właściwościach tnących lub ścierających. Najczęściej występuje w maszynie rozdrabniającej warzywaurządzenie do rozdrabniania warzywmaszynie rozdrabniającej warzywa i ma kształt tarczy.

RX52aIs1Bq2sN
Różne rodzaje noży tarczowych
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
obieraczka jednokomorowa
obieraczka jednokomorowa

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Służy do wykonania wstępnej, brudnej obróbki twardych warzywwarzywa (rośliny) okopowewarzyw, a w szczególności korzeniowych (np. pietruszki, buraka, marchwi, selera) oraz ziemniaków. Obieraczki jednokomorowe stanowią wyposażenie średnich i dużych zakładów gastronomicznych. Urządzenie jest napędzane silnikiem, który uruchamia talerz obrotowy tak, aby obierane warzywawarzywa (rośliny) okopowewarzywa pozostawały w ciągłym ruchu, ocierając się o powierzchnię ścierną tarczytarcza cierna/talerz ściernytarczy oraz ścian komory. W ten sposób skórka z warzywwarzywa (rośliny) okopowewarzyw jest usuwana mechanicznie. Następnie obrane surowce są opłukiwane wodą, którą, za pomocą instalacji, odprowadza się do ścieków, natomiast wszystkie odpady pozostają w szufladzieosadnikszufladzie przeznaczonej na obierki.

RE4kuKC54d430
Obieraczka jednokomorowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
osadnik
osadnik

Pojemnik znajdujący się w obieraczce jednokomorowejobieraczka jednokomorowaobieraczce jednokomorowej, na którym osadzają się odpady po obieraniu surowca.

podajnik ślimakowy
podajnik ślimakowy

Inaczej ślimak. Podajnik wykorzystywany w wilkuwilkwilku, czyli maszynie do rozdrabniania mięsa. Służy do wtłaczania surowca przez gardziel do zespołu tnącegozespół nożyzespołu tnącego urządzenia.

RtIDoAf1gCQxX
Podajnik ślimakowy (ślimak)
Źródło: https://commons.wikimedia.org, Rainer Zenz, licencja: CC BY-SA 3.0.
rózga
rózga

Element roboczy miesiarkimiesiarkamiesiarki. Wykorzystuje się ją najczęściej do ubijania piany z białek lub bitej śmietany.

R1HBlhWEmjc2o
Rózga
Źródło: https://www.freepik.com, domena publiczna.
spulchnianie mięsa
spulchnianie mięsa

Proces, w którym kawałki porcjowe mięsa zostają rozbite, czyli spulchnione poprzez nacinanie powierzchni.

szarpak – rozkrawacz
szarpak – rozkrawacz

Tarcza nożowa – siatka (zwana często sitkiem) o specjalnej konstrukcji z trzema dużymi otworami. Szarpak służy do wstępnej zmiany struktury surowca. Jest zakładana w urządzeniu wilkwilkwilk, tuż za podajnikiem ślimakowympodajnik ślimakowypodajnikiem ślimakowym.

RObbJxTS17squ
Szarpak
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
śruba mocująca
śruba mocująca

Element maszyny, którego zadaniem jest prawidłowe utrzymanie podczas pracy części urządzenia we właściwym miejscu.

tarcza cierna/talerz ścierny
tarcza cierna/talerz ścierny

Element maszyny (np. obieraczki jednokomorowejobieraczka jednokomorowaobieraczki jednokomorowej) w postaci specjalnej tarczy, odpowiadający za obróbkę surowca.

R9Odgq6CaxTxw
Tarcza cierna/talerz ścierny
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
tarcze tnące
tarcze tnące

Sitka o różnych wymiarach. Np. 3 mm – do mielenia drobnego, 5 mm – do mielenia normalnego (standardowego); 20 mm – do mielenia bardzo grubego.

tuleja
tuleja

Element urządzenia (np. urządzenia uniwersalnego wieloczynnościowegourządzenie uniwersalne wieloczynnościoweurządzenia uniwersalnego wieloczynnościowego). Najczęściej o kształcie wydłużonego walca, pierścienia lub cylindra. W maszynach gastronomicznych stanowi element, w którym umieszcza się poszczególne elementy robocze maszyny.

urządzenie do rozdrabniania warzyw
urządzenie do rozdrabniania warzyw

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Jest wyposażone w wymienne tarczetarcza cierna/talerz ściernytarcze służące do rozdrabniania różnych warzyw poprzez ich tarcie (przecieranie) oraz krojenie na plastry, belki, wiórki czy kostki. Element roboczy stanowią wymienne tarczetarcza cierna/talerz ściernytarcze zaopatrzone w ostrza rozdrabniające i tnące warzywa. Noże mają różne rodzaje ostrzy, które tną surowiec, nadając mu pożądane kształty. Na obudowie maszyny znajduje się tzw. lejlej załadowczylej, który służy do umieszczania surowca przeznaczonego do cięcia. Do maszyny jest dołączony także popychaczdociskaczpopychacz wykorzystywany do dociskania surowca do wirujących tarcztarcza cierna/talerz ściernytarcz. Ostatni, kluczowy element to tzw. zsyp odbiorczyzsyp odbiorczyzsyp odbiorczy, do którego trafia rozdrobniony surowiec.

RAtINPbye6PJi
urządzenie do rozdrabniania warzyw
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
urządzenie uniwersalne wieloczynnościowe
urządzenie uniwersalne wieloczynnościowe

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Stworzone do wykonywania wielu czynności, które są związane z obróbką wstępną żywności. Urządzenie jest wyposażone w wymienne przystawki, dzięki czemu może zastąpić kilka maszyn jednoczynnościowych. Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej, stosowanie maszyny wieloczynnościowej jest stopniowo ograniczane, głównie ze względu na fakt, że przenoszenie jej między różnymi stanowiskami roboczymi zwiększa ryzyko transportu zanieczyszczeń mikrobiologicznych.

warzywa (rośliny) okopowe
warzywa (rośliny) okopowe

Rośliny, których częścią jadalną jest korzeń. Dzieli się je na bulwiaste, do których zaliczamy ziemniaki, oraz korzeniowe, np. marchew, seler, korzeń pietruszki.

wilk
wilk

Urządzenie do obróbki wstępnej surowców. Urządzenie do rozdrabniania mięsa jest potocznie nazywane „wilkiem”. Służy do mielenia mięsa – zarówno surowego, jak i po obróbce cieplnej, a także ryb, drobiu oraz niektórych warzyw. Urządzenie jest najczęściej wykorzystywane w średnich i dużych zakładach gastronomicznych. Jest napędzane elektrycznie i wyposażone w misę załadowczą, popychaczdociskaczpopychacz oraz elementy robocze (podajnik ślimakowy, noże, tarcze tnące, pierścienie dystansowe).

zespół noży
zespół noży

Mechanizm tnący, składający się z kilku lub kilkunastu ułożonych równolegle względem siebie noży tak, aby ułożony produkt został pocięty w całości podczas jednego cyklu cięcia.

zsyp odbiorczy
zsyp odbiorczy

Część urządzenia do rozdrabniania warzywurządzenie do rozdrabniania warzywurządzenia do rozdrabniania warzyw, która służy do rozładowania z surowca.