Zbigniew Wiktor Marksizm i socjalizm w XXI wieku

Jeszcze ważniejszym elementem tego procesu był przyspieszony po II wojnie światowej rozwój sił wytwórczych nazwanych w latach sześćdziesiątych rewolucją naukowo‑techniczną, która przyspieszyła rozwój ekonomiczno‑technologiczny czołowych państw kapitalistycznych, co miało również negatywne następstwa na utrzymanie zdolności obronnej ZSRR i wspólnoty państw socjalistycznych. Realny socjalizm zaczął przegrywać ze światem kapitalizmu nie tylko ekonomicznie, też militarnie, co dokumentowała konfrontacja wojskowa w Afganistanie, poczynając od końca 1979 roku. Procesy te przyspieszyły wchodzenie większości nowych państw postkolonialnych w orbitę wpływów dawnych metropolii i USA. Wbrew oficjalnie głoszonej przez przywódców ZSRR optymistycznej perspektywie rewolucji światowej realnie się ona oddalała, a przewagę zdobywały siły reakcyjne.

krytyka Źródło: Zbigniew Wiktor, Marksizm i socjalizm w XXI wieku, „Nowa Krytyka” 2015, nr 34, s. 183–184.

Krzysztof Wroczyński Wpływ ideologii socjalizmu na życie osobowe człowieka

Wymieńmy najpierw podstawowe przesłania ideologii socjalistycznej, tak jak ukształtowały się w XIX wieku, aby później lepiej zrozumieć jej wpływ na życie osobowe człowieka:
– idea i miraż kolektywizmu, czyli dobrowolnego zrzeszania się ludzi w kolektywy, spółdzielnie samorządowe itd. na różnych poziomach działalności gospodarczej; jest to postulat antyindywidualistyczny w dziedzinie produkcji i pracy;
– idea powszechności pracy, która powinna obejmować wszystkich mogących podjąć pracę; praca nie jest rozumiana jako „dopust Boży” i smutna konieczność (koncepcja starożytna), ale jako życie twórcze, doskonalące człowieka;
– uczynienie z pracy podstawowej metody doskonalenia siebie i osiągania dobrobytu społecznego, przy czym rozumienie pracy było dość chwiejne i często zawężane do wytwórczości ekonomicznej czy jakiejś innej dającej korzyść doraźną;
– idea samoograniczenia się przez tych, którzy mają środki materialne w nadmiarze; czyli ofiarność społeczna;
– preferencja dla moralnej strony życia przed pogonią za bogactwem; chodziło głównie o ideę sprawiedliwości w różnych dziedzinach życia, zwłaszcza w sferze ekonomicznej. 

Te pierwsze idee, w zasadzie dość szlachetne, były stopniowo radykalizowane i pomnażane o postulaty, budzące już niekiedy wątpliwości, a więc na przykład:
– ograniczenie, a później wręcz zniesienie własności prywatnej jako pochodzącej z kradzieży (zakaz własności środków produkcji);
– poddanie gospodarki kontroli państwa w zakresie produkcji i dystrybucji, co groziło centralizmem, decyzjami niekompetentnych osób itd.;
– zabezpieczenie socjalne dla pracowników pod osłoną państwa i ustawodawstwa, co mogło stanowić paraliżujące osłabienie gospodarki, 8‑godzinny dzień pracy, powszechne prawo wyborcze, równouprawnienie kobiet;
– likwidacja przywilejów (tytularnych darmozjadów), co groziło arbitralnością i niesprawiedliwością decyzji;
– antyindywidualizm, antykapitalizm (który w rozumieniu socjalistów zezwalał na powszechną walkę każdego z każdym), antytradycjonalizm, a zwłaszcza zerwanie z tradycją feudalną.

życie Źródło: Krzysztof Wroczyński, Wpływ ideologii socjalizmu na życie osobowe człowieka, „Studia Salvatoriana Polonica” 2007, nr 1, s. 139–140.

Zbigniew Wiktor Marksizm i socjalizm w XXI wieku

Kierownictwo chińskie szybko zorientowało się w oszukańczej grze Chruszczowa i jego następców i nie solidaryzowało się z uchwałami KPZR i międzynarodowych narad partii komunistycznych i robotniczych organizowanych z inicjatywy Moskwy, które odchodziły od podstawowych pryncypiów naukowego socjalizmu, na przykład dyktatury proletariatu, deklarowania państwa ogólnonarodowego, internacjonalizmu proletariackiego, rezygnacji z dalszej budowy socjalizmu w ZSRR. Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku polityka międzynarodowa ZSRR zaczęła bardziej realizować wielkomocarstwowe interesy Rosji niż interesy światowego socjalizmu i proletariatu. (…)
Rozejście się dróg Moskwy i Pekinu miało jednak różne następstwa. W ZSRR doprowadziło ono ostatecznie do upadku KPZR, ZSRR i „radzieckiego socjalizmu” zwanego też „realnym socjalizmem”. W Chinach po śmierci Mao we wrześniu 1976 roku zwyciężyła w 1978 roku frakcja Deng Xiaopinga, która zreformowała politykę gospodarczą Chin i oparła ją na koncepcji socjalistycznej gospodarki rynkowej, która po ponad trzydziestu pięciu latach przyniosła bezprecedensowy rozwój gospodarczy kraju znamionowany ponad dziesięcioprocentowym rocznym wzrostem PKB, co wielokrotnie zwiększyło potencjał gospodarczy kraju, stawiając go w ostatnich latach na drugim miejscu w świecie. Jednocześnie KPCh nie zrezygnowała z celów socjalistycznych, co znalazło wyraz w realizacji wielkiego programu socjalnego budowy średnio zamożnego społeczeństwa, a w perspektywie bardziej rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Sukcesy Chin stawiają kwestię socjalizmu jako zagadnienia światowego na nowej płaszczyźnie.

krytyka Źródło: Zbigniew Wiktor, Marksizm i socjalizm w XXI wieku, „Nowa Krytyka” 2015, nr 34, s. 183–184.