Sprawdź się
Przeanalizuj poniższe zdjęcia przedstawiające kościół św. Marii Magdaleny we Wrocławiu (dawniej jedna z dwóch far wrocławskich, dziś katedra diecezji wrocławskiej Kościoła polskokatolickiego), a następnie wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Uzasadnij swoją decyzję.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Kościół św. Marii Magdaleny powstał w okresie wczesnego średniowiecza (w stylu romańskim). | □ | □ |
| Wystrój rzeźbiarski kościoła pochodzi z okresu romańskiego. | □ | □ |
Przeanalizuj mapę i na jej podstawie odpowiedz na pytania.
Na poniższej ilustracji przedstawiającej stronę z Kodeksu Pułtuskiego zaznacz, jakie elementy średniowiecznego zdobnictwa ksiąg kryją się pod oznaczonymi elementami. Przeciągnij odpowiednie nazwy w odpowiednie miejsca.
Drzwi Gnieźnieńskie wykonane w XII w. prawdopodobnie z fundacji Mieszka III Starego są jednym z najlepszych w skali europejskiej dzieł sztuki odlewniczej. W kilkunastu reliefach przedstawiono dzieje św. Wojciecha. Przeczytaj fragment żywotów św. Wojciecha (źródło A) oraz przeanalizuj sceny ukazane na Drzwiach Gnieźnieńskich (źródło B). Dopasuj do tekstu określoną scenę. Określ, jaki gatunek literacki reprezentuje źródło A.
Źródło A
Żywoty św. WojciechaDobrawszy sobie tedy dwu towarzyszy, których znał i wiedział, że będą dobrymi misjonarzami, samotrzeć […] pozostał wśród nieznanego sobie dzikiego ludu, ufny jedynie w łaskę Boga […]. Po kilku dniach zaś, kiedy święty modlił się wraz z towarzyszami i błagał Boga o przebaczenie za grzechy własne i całego świata, zjawiło się kilku ludzi w wyraźnie wrogich zamiarach […]. Jeden z nich, zawziętszy od innych, wiosłem, które zabrał ze sobą z łodzi […] mocno uderzył siedzącego biskupa między łopatki, tak że psałterz wypadł mu z rąk, a on sam upadł na ziemię z rozkrzyżowanymi ramionami. A gdy święty, jako mąż łagodnego serca, nie bronił się, nie przeklinał, lecz przeciwnie, modlił się za napastników i błogosławił im, a całując ziemię dzięki składał Bogu […].
Źródło: Żywoty św. Wojciecha, [w:] Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 139.
Źródło B
Przeanalizuj ilustrację, na której przedstawiono scenę z życia świętego, oraz przeczytaj fragment żywota, a następnie wykonaj polecenie.
Żywot świętego StanisławaA gdy biskup krakowski św. Stanisław nie mógł po ojcowsku powstrzymać go od owego okrucieństwa, najpierw upomniał go, grożąc zagładą królestwa, a później zawiesił nad nim miecz klątwy i zabronił mu wejścia do kościoła. A on, jak gałąź wygięta a sucha, którą łatwiej jest złamać niż wyprostować, popadł w jeszcze większy szał i trwał w zawziętym uporze. I oto, gdy św. Stanisław sprawował służbę Bożą w kościele św. Michała na Skałce i błagał świętych o opiekę, on przed ołtarzem, wśród świętych obrzędów, nie bacząc na dostojeństwo stanu, miejsca ani chwili, nie lękając się świętych ani Boskiego majestatu, kazał porwać biskupa i odciągnąć od ołtarza. Ale ilekroć okrutni pachołkowie próbowali rzucić się na niego, tyle razy padali, tyle razy powalała ich skrucha; a za trzecim razem upadłszy na ziemię, zupełnie złagodnieli. Tyran zaś, łając ich obelżywie [...] rzucił się [...] i podniósłszy zbrodniczą rękę na pomazańca Bożego, oderwał oblubieńca od oblubienicy, pasterza od trzody [...].
Źródło: Wincenty z Kielc, Żywot świętego Stanisława, [w:] Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, oprac. M. Plezia, tłum. J. Pleziowa, Warszawa 1987, s. 273.
Przeczytaj fragmenty źródeł oraz przeanalizuj ilustrację, a następnie wykonaj polecenia.
Źródło A
Najdawniejszy dokument polskiWiadomo niech będzie wszystkim wiernym w Chrystusie, tak obecnym jako i przyszłym, iż ja Władysław z Bożej łaski książę polski, dwa złote krzyże, a to okrągłe, kościołowi babenberskiemu niesłusznie zabrane, w mojej ziemi za gotowe pieniądze wykupiłem i dla zbawienia duszy mej i żony mej Iudyty i wszystkich moich rodziców temuż kościołowi babenberskiemu na naleganie Gumpona, posłańca braci i pana Routperta, siódmego biskupa tegoż kościoła, zwróciłem na ręce biskupów Eberharda i Henryka, braci tegoż babenberskiego kościoła, a to z tem zastrzeżeniem, aby krom gwałtownej potrzeby krzyże te ani przez biskupa ani przez nikogo innego pomienionemu kościołowi nigdy zabrane nie były, lecz dla czci tegoż kościoła i na świadectwo mojej ofiary przechowane były. Prebenda zaś wieczysta, która dla tych krzyży na podstawie innej mojej ofiary, przyrzeczoną mi została, przez wikariuszy w chórze braci ma być obsługiwaną i modlitwa braci za zbawienie duszy mojej i wszystkich moich ma być bezustannie do Boga zasyłaną.
Źródło: Franciszek Piekosiński, Najdawniejszy dokument polski, [w:] Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1902, s. 492–502.
Źródło B
Źródło C
Przyporządkuj źródła do określonej kategorii. Uzasadnij swoją decyzję.
A , B , C , rejestr parafialny
| Źródło | Typ źródła |
|---|---|
| A | |
| B | |
| C |
Przeanalizuj fragment kroniki Wincentego Kadłubka oraz fragment rocznika, a następnie wykonaj polecenia.
Kronika polska(…) Prześwięty biskup krakowski Stanisław, gdy nie mógł odwieść go od tego okrucieństwa, wpierw groził mu zagładą królestwa, wreszcie wyciągnął przeciw niemu miecz klątwy. Atoli on, jak był zwrócony w stronę nieprawości, w dziksze popadł szaleństwo; bo pogięte drzewa łatwiej złamać można niż naprostować. Rozkazał więc przy ołtarzu i infule, nie ukazując uszanowania ani dla stanu, ani dla miejsca, ani dla chwili - porwać biskupa. Ilekroć wszak okrutni służalcy próbują rzucić się na niego, tylekroć skruszeni, na ziemię powaleni łagodnieją. (Ale) tyran lżąc ich z wielkim oburzeniem sam ponosi świętokradzkie ręce, sam odrywa oblubieńca od łona Oblubienicy, pasterza od owczarni: sam zabija ojca w objęciach córki i syna w matki wnętrznościach. O żałosne, o przeponure widowisko śmierci! Świętego bezbożnik, miłosiernego zbrodniarz, biskupa niewinnego najokrutniejszy świętokradca rozszarpuje, poszczególne członki na najdrobniejsze cząstki rozsiekuje, jak gdyby miały ponieść karę poszczególne części członków.
Źródło: Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przeł. i oprac. B. Kürbis, Warszawa-Wrocław-Kraków 1992, s. 76.
Fragment rocznika
1091 - książę Władysław Herman zwyciężył Pomorzan pod Drzycimiem
1092 - umarł arcybiskup Bogumił
1101 - zmarł biskup Lambert
1102 - zmarł książę Władysław [Herman]
1103 - Bolesław III Krzywousty ożenił się
1105 - urodził się Władysław [Wygnaniec]
1109 - Bolesław III [Kędzierzawy] zwyciężył Pomorzan pod Nakłem
1110 - Bolesław III wkroczył do Czech
1113 - Bolesław III opanował Nakło i inne grody
Przeczytaj fragment kroniki Galla Anonima oraz fragment opracowania naukowego z XX w. Wskaż podobieństwa i różnice w charakterystykach kroniki przedstawionych przez obu autorów.
Źródło A
Kronika polskaPonieważ na rozległych obszarach królowie i książęta dokonują nader wielu czynów godnych pamięci, które z powodu i niedbałości, a może nawet z braku ludzi uczonych, okrywa się milczeniem – mieliśmy za wartą trudu niektóre czyny książąt polskich opisać raczej skromnym [naszym] piórem ze względu na pewnego chwalebnego i zwycięskiego księcia imieniem Bolesław [Krzywousty], niźli nic w ogóle z tych godnych uwagi zdarzeń nie zachować dla potomności, a to z tego zwłaszcza względu, że narodził się [on] z daru Bożego i na prośbę świętego Idziego, dzięki któremu, jak wierzymy, zawsze towarzyszy mu powodzenie i zwycięstwo […]. Jest zaś zamiarem naszym pisać o Polsce i przede wszystkim o księciu Bolesławie i ze względu na niego opisać niektóre godne pamięci czyny jego przodków. Teraz więc w takim porządku zacznijmy wykładać nasz przedmiot, aby od korzenia posuwać się górę ku gałęziom [...].
Źródło: Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, Wrocław 1982, s. 6.
Źródło B
Kronika Galla na tle historiografii XII wiekuKronika Galla nie jest tylko rejestrem faktów historycznych, lecz dziełem zawierającym sprecyzowaną ideologię polityczną, określającą stanowisko Polski jako samodzielnego mocarstwa chrześcijańskiego na wschodzie Europy, jej stosunek do sąsiadów, a zwłaszcza cesarstwa, istotę i powołanie królestwa polskiego, jak nie mniej stosunek społeczeństwa do dynastii. Ta zawartość ideologiczna, pochodząca jak się zdaje od polskich informatorów kronikarza, bo nie od niego samego, obcego i ledwie poznającego Polskę w chwili, kiedy zabierał się do pisania swego dzieła, jest dla nas niezmiernie cenna, gdyż daje miarę dojrzałości politycznej i refleksji nad dziejami własnego państwa i narodu, na jaką zdobyć się umiała ówczesna elita duchowieństwa polskiego. Jeśli zaś sam pisarz umiał przejąć się tendencjami swych informatorów i dać im w dziele zręczny i wymowny wyraz, to fakt ten każe nam stawiać o wiele wyżej jego sztukę historyczną. Oceniany z tego punktu widzenia, jest pierwszy zarys dziejów Polski zarazem ich syntezą i pierwszym sprecyzowanym wyrazem polskiej ideologii politycznej, takiej, jakiej po dziś dzień nie mamy powodu się wstydzić.
Źródło: Marian Plezia, Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947, s. 47.