RAvgwK18qJmZ01

Widok z lotu ptaka na Stare Miasto w Bratysławie. Na pierwszym planie most, rzeka, statek wycieczkowy.

1. Położenie i podział Słowacji

Słowacja to małe państwo w Europie Środkowej, mające powierzchnię 49 tys. kmIndeks górny 2², co w przybliżeniu odpowiada wielkości dwóch dużych polskich województw. Jest ona naszym najmniejszym sąsiadem. Podobnie jak Republika Czeska nie posiada bezpośredniego dostępu do żadnego morza, czyli jest krajem śródlądowym. Stolicą Słowacji jest Bratysława.

Granica między Słowacją a Polską ma 541 km długości i w całości biegnie przez Karpaty, w tym przez ich najwyższe grzbiety w Tatrach, Beskidach, Pieninach. Mimo małej powierzchni Słowacja graniczy aż z pięcioma krajami (znacznie większa Republika Czeska tylko z czterema) – oprócz Polski jest to Republika Czeska, Austria, Węgry i Ukraina.

Podział administracyjny Słowacji wyróżnia 8 krajów, które są obszarami leżącymi wokół największych miast. Miejscami granice krajów pokrywają się z granicami regionów geograficznych.

RJtbzxZWRyvri1

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Słowacji z podziałem na jednostki administracyjne zwane krajami. Kolorami wyróżniono kraj bańskobystrzycki, kraj żyliński, kraj nitrzański, kraj koszycki, kraj preszowski, kraj trenczyński, kraj trnawski, kraj bratysławski. Białymi kropkami oznaczono główne miasta i opisano je. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.

2. Warunki naturalne

W odróżnieniu od wyżynnej Republiki Czeskiej Słowacja jest krajem górskim. Większą część powierzchni państwa zajmują Karpaty, w tym:

• Beskidy – wzdłuż granicy z Polską i Republiką Czeską;

• Tatry i Pieniny – wzdłuż granicy z Polską;

• Niżne Tatry – pasmo gór wysokich w środkowej części kraju; „mniejszy brat” (2043 m n.p.m.) głównego pasma Tatr o niemal identycznej budowie geologicznej, na którą składają się głównie twarde granity i łupki krystaliczne oraz miękkie wapienie krasowe;

• Rudawy Słowackie – pasmo gór średnich na południu kraju; w ich części zachodniej występują m.in. skały i formy wulkaniczne, np. kalderakalderakaldera Polana (1458 m n.p.m.); część wschodnią, nazywaną Słowackim Rajem, budują krasowe wapienie pełne różnorodnych form skalnych, np. dużych jaskiń.

Oprócz silnie pofałdowanych terenów górskich wzdłuż południowych granic Słowacji rozciągają się obszary płaskie. W części środkowej jest to wapienny płaskowyż zwany Krasem Słowacko‑Węgierskim. Na południowym zachodzie leży Nizina Naddunajska będąca częścią Małej Niziny Węgierskiej. Na południowym‑wschodzie położona jest Nizina Wschodniosłowacka stanowiąca część Wielkiej Niziny Węgierskiej. W sumie niziny zajmują niespełna 20% powierzchni Słowacji.

RrSNuuBqCxHHJ1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Słowacji. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym i pomarańczowym. Przeważają obszary w kolorze żółtym i pomarańczowym. Na mapie opisano nazwy nizin, wyżyn, pasm górskich, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Różową wstążką oznaczono granice państw. Kolorem czerwonym opisano państwa sąsiadujące ze Słowacją. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Niemal cały obszar Słowacji należy do dorzecza Dunaju i zlewiska Morza Czarnego. Sam Dunaj – druga największa rzeka Europy (po Wołdze) – ma na Słowacji długość 172 km, przepływa przez Bratysławę i dalej jest rzeką graniczą z Węgrami. Większość innych słowackich rzek spływa z gór w kierunku ogólnie południowym. Najdłuższa z nich to Wag o długości 403 km. Jednym z wyjątków jest rzeka Poprad, która początkowo też spływa z Tatr na południe, ale potem zmienia kierunek na wschodni i północny, by po polskiej już stronie ujść do Dunajca, który wpada do Wisły. Dorzecze Popradu to jedyny obszar Słowacji należący do zlewiska Morza Bałtyckiego.

Na Słowacji panuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy, z tym że na dużych obszarach jest to górska jego odmiana. Na wschodzie kraju zaznaczają się też większe wpływy kontynentalnych mas powietrza i tamtejszy klimat jest nieco bardziej ostry – częste są długie i mroźne zimy. Z kolei na południu, nad Dunajem latem jest znacznie cieplej niż w Polsce ze względu na większy dopływ promieniowania słonecznego.

Na Słowacji, podobnie jak w Republice Czeskiej, dominują gleby brunatne i płowe, przy czym gleby brunatne mają na ogół dobrą i bardzo dobrą jakość. Najwięcej ich występuje na Nizinie Naddunajskiej, gdzie można też spotkać czarnoziemy. Na obszarach górskich przeważają słabe gleby inicjalne, ale w regionach zbudowanych ze skał wapiennych miejscami na powierzchni wykształciły się urodzajne rędziny.

Słowacja zalicza się do najbardziej zalesionych państw Europy – lasy zajmują tam ponad 40% powierzchni kraju. To dlatego, że większość obszaru państwa ma charakter górski, pofałdowany, co znacznie utrudnia człowiekowi gospodarowanie, w tym wycinanie lasów pod tereny rolnicze, osiedlowe, komunikacyjne i inne.

3. Ludność Słowacji

Na Słowacji mieszka niespełna 5,5 mln osób, czyli tyle, ile w naszym województwie mazowieckim. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 110 mieszkańców na 1 kmIndeks górny 2², a więc jest nieco niższa niż w Polsce. Słabe zaludnienie Słowacji to wynik dominacji pofałdowanego terenu, który znacznie utrudnia osadnictwo. Ludność zamieszkuje głównie tereny położone niżej – niziny oraz doliny rzeczne. Największa koncentracja ludności występuje na południowym zachodzie kraju.

RvJBQTZZ3cSSY1

Ilustracja przedstawia mapę Słowacji. Na mapie przedstawiono rozmieszczenie ludności. Kolorami od zielonego (dwie niewielkie plamy) przez żółty do pomarańczowego przedstawiono gęstość zaludnienia. Plamy rozkładają się nieregularnie, wokół miast kolor pomarańczowy oznaczający dużą gęstość zaludnienia, nawet powyżej dwustu osób na kilometr kwadratowy. Na mapie dwie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców: Bratysława – od dwustu pięćdziesięciu do pięciuset tysięcy mieszkańców. Koszyce – od stu do dwustu pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.

Aż 45% mieszkańców Słowacji to ludność wiejska. W wąskich dolinach rzecznych mogły bowiem rozwijać się tylko wsie, a miasta powstały w nielicznych szerszych odcinkach oraz na nizinach. Na Słowacji są tylko dwa duże miasta – stolica Bratysława (430 tys. mieszkańców) i Koszyce (230 tys.). Pozostałe ośrodki miejskie liczą mniej niż 100 tys. mieszkańców.

Społeczeństwo słowackie jest stosunkowo młode, dzięki czemu utrzymuje się dosyć wysoki poziom urodzeń. Jednak przeciętna długość życia Słowaków wynosi mniej niż 75 lat i jest krótsza niż w Polsce. To m.in. dlatego, że spora część społeczeństwa mieszka na wsi, gdzie dostęp do opieki medycznej jest znacznie trudniejszy niż w miastach, co skutkuje zwiększoną umieralnością. W sumie jednak liczba urodzeń rokrocznie jest nieco większa niż liczba zgonów i na Słowacji utrzymuje się niewielki dodatni przyrost naturalny.

Także nieznacznie dodatnie jest saldo migracji, na co składa się głównie napływ imigrantów z Ukrainy, Rumunii i Węgier. Węgrzy oraz ludność pochodzenia romskiego stanowią kilkanaście procent ludności Słowacji. Pozostałe mniejszości narodowe – Czesi, Ukraińcy, Polacy (2,5 tys.) – są już zdecydowanie mniej liczne. Słowacy stanowią około 85% ludności kraju.

4. Gospodarka Słowacji

Słowacja jest krajem przemysłowo‑rolniczym. Usługi rozwinęły się nieco słabiej, ponieważ funkcjonują one głównie w dużych miastach, a tych na Słowacji brakuje. Udział usług w słowackim Produkcie Krajowym Brutto wynosi zaledwie kilkanaście %, podczas gdy na przykład w wysokorozwiniętych krajach zachodnich utrzymuje się on na poziomie 70‑80%.

RwnTdXnNdogvq1

Ilustracja przedstawia dwie mapy gospodarcze Słowacji . Mapa pierwsza – rolnictwo, mapa druga – przemysł. Na mapie rolnictwa tło w kolorze żółtym (grunty orne), jasnozielonym (łąki i pastwiska) i zielonym (lasy). Na mapie sygnatury obrazujące uprawy roślin (pszenica, kukurydza, ziemniaki, buraki cukrowe, len, tytoń, winorośl, owoce i warzywa) oraz hodowlę zwierząt (bydło, trzoda chlewna, owce). Na mapie przemysłu sygnatury kołowe – ośrodki przemysłowe. Duże w Bratysławie, Koszycach, kilka mniejszych. Przemysł elektromaszynowy i hutniczy, chemiczny, lekki, drzewny i papierniczy oraz spożywczy. Kilka elektrowni cieplnych i wodnych oznaczonych kolorowymi gwiazdkami, jedna elektrownia atomowa, ropociąg i gazociąg oznaczone liniami. Sygnaturami oznaczone wydobycie węgla brunatnego, gazu ziemnego, magnezytu, srebra i złota. Obie mapy zawierają południki i równoleżniki, dookoła map w białych ramkach opisano współrzędne geograficzne.

Rolnictwo Słowacji jest zupełnie inne w górach i na nizinach. Na obszarach górskich występuje dużo łąk i pastwisk, gdzie hoduje się głównie bydło i owce, a ponadto kozy i konie. Na terenach położnych niżej występują urodzajne gleby (brunatne, czarnoziemy, rędziny), na których uprawia się pszenicę, kukurydzę, jęczmień, buraki cukrowe, owoce i warzywa. Najważniejszy obszar uprawowy na Słowacji to znajdująca się południowym zachodzie kraju Nizina Naddunajska. Jest tam najcieplej i poza w/w roślinami na dużą skalę można uprawiać m.in. paprykę, winorośl, brzoskwinie i morele oraz inne owoce.

W słowackim przemyśle dużą rolę odgrywa hutnictwo żelaza i związany z nim przemysł elektromaszynowy. Jeszcze do 2008 roku na wschodzie kraju wydobywano rudy żelaza. Obecnie hutnictwo, skoncentrowane w Koszycach, bazuje na rudach żelaza importowanych z Ukrainy. Stal wykorzystywana jest m.in. do produkcji uzbrojenia, samochodów (Citroen, Peugeot, Kia, Hyundai) czy artykułów gospodarstwa domowego (Sony, Samsung, Whirlpool).

Na Słowacji nadal pozyskuje się pewne ilości węgla brunatnego, gazu ziemnego, złota i srebra oraz magnezytów i bentonitów. Natomiast lasy dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego.

Dobrze rozwinięta jest słowacka energetyka. W kraju działają dwie elektrownie atomowe (Mohovce i Bohunice) wytwarzające połowę całej produkowanej energii. Na górskich rzekach powstało wiele małych elektrowni wodnych. Są też oczywiście elektrownie cieplne, które spalają m.in. miejscowy węgiel brunatny. Słowacja wytwarza niewielkie nadwyżki energii elektrycznej i jest jej eksporterem.

R1Nwfq6hichtW1

Na zdjęciu na pierwszym planie płaskie tereny rolnicze, na drugim planie za pasmem łagodnych wzniesień cztery grube dymiące kominy i zabudowania przemysłowe z wysokimi kominami.

Spośród usług na Słowacji największe znaczenie ma turystyka, która rozwinęła się przede wszystkim na obszarach górskich. Tatry Słowackie mają większą powierzchnię i są wyższe niż w Polsce. Są też lepiej zagospodarowane, oferując dłuższe szlaki piesze, rowerowe i narciarskie, a także więcej schronisk i innych obiektów turystycznych. Przykładem może być wielki park wodny Tatralandia znajdujący się u podnóża gór, w którym przez cały rok można kąpać się w gorących wodach mineralnych. Również tereny krasowe na południu – Słowacki Raj w Rudawach czy Kras Słowacko‑Węgierski – swymi malowniczymi krajobrazami, bogatymi w fantazyjne formy skalne, corocznie przyciągają rzesze turystów.

R15ckk17Hl0Mb1

Na zdjęciu stromy, skalisty stok górski, po metalowych schodach wchodzą turyści. U stóp wzniesienia kolejka.

W 2009 roku Słowacja jako drugi kraj postkomunistyczny (po Słowenii) przystąpiła do strefy euro, w której obowiązuje wspólna waluta europejska. Było to możliwie dzięki zreformowaniu gospodarki i uporządkowaniu finansów państwa oraz przestrzeganiu dyscypliny budżetowej. Słowacja miała tu nieco ułatwione zadanie, ponieważ jest krajem małym, którym łatwiej zarządzać, w tym przestrzegać reguł polityki pieniężnej określonych przez UE.

Podsumowanie

• Słowacja to mały kraj w Europie Środkowej nie mający dostępu do morza.

• Niepodległe państwo słowackie powstało w 1993 roku w wyniku rozpadu Czechosłowacji.

• Granica między Polską a Słowacją w całości przebiega przez Karpaty.

• Słowacja jest krajem górzystym, na co składają się liczne pasma Karpat – Beskidy, Pieniny, Tatry, Niżne Tatry, Rudawy Słowackie.

• W centrum i na południu kraju występują obszary rzeźby krasowej – Słowacki Raj i Kras Słowacko‑Węgierski.

• Niziny – Naddunajska i Wschodniosłowacka – zajmują łącznie niespełna 20% obszaru kraju i są one częścią Małej oraz Wielkiej Niziny Węgierskiej.

• Prawie cały obszar Słowacji należy do dorzecza Dunaju i zlewiska Morza Czarnego. Wyjątkiem jest dorzecze Popradu należące do zlewiska Morza Bałtyckiego.

• Na Słowacji dominuje górska odmiana klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Na południu, na Nizinie Naddunajskiej klimat jest najcieplejszy.

• Na Słowacji dosyć dużo jest dobrych jakościowo gleb brunatnych, rędzin i czarnoziemów.

• Ponad 40% obszaru Słowacji zajmują lasy, które zachowały się głównie na trudnych do zagospodarowania terenach górskich.

• Prawie połowa ludności Słowacji mieszka na wsi. Miast jest mało, bo ich rozwój był ograniczony przez trudne warunki terenowe.

• Największe miasto Słowacji to jej stolica Bratysława licząca 430 tys. mieszkańców.

• Społeczeństwo Słowacji jest stosunkowo młode, co skutkuje dodatnim przyrostem naturalnym.

• Na południu Słowacji mieszka dużo osób pochodzenia węgierskiego i romskiego.

• Rolnictwo Słowacji to hodowla bydła i owiec w górach oraz uprawa zbóż, warzyw i owoców na nizinach.

• Na Słowacji, w oparciu o hutnictwo żelaza, rozwinął się przemysł elektromaszynowy – zbrojeniowy, samochodowy, AGD.

• Główne bogactwa mineralne Słowacji to węgiel brunatny, magnezyty, złoto i srebro.

• Słowacja wytwarza nadwyżki energii elektrycznej, w czym duży udział mają dwie elektrownie atomowe.

• Ważnym działem słowackiej gospodarki jest turystyka, która funkcjonuje głównie na obszarach górskich – w Tatrach, Pieninach, Rudawach.

• W 2004 roku Słowacja wraz z 9 innymi krajami (głównie z Europy Środkowej, w tym z Polską) przystąpiła do Unii Europejskiej.

• Od 2009 roku na Słowacji obowiązuje wspólna europejska waluta euro.

Zobacz także

Położenie Polski na świecie i w EuropieiCkddUjtx4Położenie Polski na świecie i w Europie
Turystyczne walory PolskiiLsb51MRkJTurystyczne walory Polski
Karpaty Zewnętrzne – Beskidy i Pogórze KarpackieiI6Ugww7yEKarpaty Zewnętrzne – Beskidy i Pogórze Karpackie
Karpaty Wewnętrzne – Tatry, Podhale, PieninyiXHMsH96NBKarpaty Wewnętrzne – Tatry, Podhale, Pieniny
Gospodarcza działalność człowieka w polskich górachiXLKGlIzqoGospodarcza działalność człowieka w polskich górach
Środowisko przyrodnicze i gospodarka Republiki CzeskiejiZAaSDr0wpŚrodowisko przyrodnicze i gospodarka Republiki Czeskiej

Dowiedz się więcej

Ambasada Republiki Słowackiej w Warszawie / O Słowacji
Grupa Wyszehradzka

Słowniczek

Zadania