R1czW9FetCq0k
Na ilustracji jest terytorium Polski - kontur mapy Polski, w środku biało‑czerwony jak flaga.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej

Terytorium Polski
Źródło: pixabay, domena publiczna.

Życie polityczne w Polsce

Nauczysz się
  • charakteryzować funkcje partii politycznych;

  • wymieniać partie zasiadające w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej oraz organach stanowiących samorządu terytorialnego;

  • przedstawiać cele działania partii politycznych;

  • znajdować informacje na temat działań wybranej partii.

Polecenie 1

Wykonaj zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach.

Wyjaśnij, co oznacza pojęcie polityka.

Zapisz swoje skojarzenia w postaci krótkich haseł. Przedstaw wnioski pozostałej części klasy.

Dokończ zdanie, używając różnych przykładów i haseł: Uważam, że polityka to....

UWAGA: Nie oceniaj. Nie używaj określeń emocjonalnych.

RLtUhrE9eHlLX1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RqUrx8xtuIUzU
(Uzupełnij).

Partie polityczne

W społeczeństwach demokratycznych ludzie mogą dobrowolnie działać w różnych organizacjach: fundacjach, stowarzyszeniach, związkach zawodowych i partiach politycznych.
Partie polityczne to dobrowolne organizacje zrzeszające ludzi o podobnych poglądach na państwo, społeczeństwo, rolę religii, ekologię. Dążą one do zdobycia władzy, aby móc wdrażać swój program polityczny czyli zmieniać państwo i rzeczywistość według własnej koncepcji. Dlatego partii politycznych nie zaliczamy do organizacji pozarządowych. Zwykle partie dzielimy na lewicowe, prawicowe i centrowe.

  • Partie lewicowe, to partie socjaldemokratyczne, socjalistyczne, komunistyczne. Opowiadają się za rozbudowanymi programami socjalnymi, co oznacza wprowadzanie wysokich podatków i wypłacanie zasiłków potrzebującym. Lewica manifestuje swoje sympatie wobec mniejszości seksualnych, postuluje rozdział Kościoła od państwa.

  • Partie prawicowe to zwykle partie konserwatywne, które przykładają dużą wagę do takich wartości, jak rodzina, tradycja, religia, naród.

  • Partie centrowe to określenie ugrupowań politycznych, których program jest wyważony, usytuowany pomiędzy poglądami lewicowymi a prawicowymi.

W Polsce zakazane jest istnienie partii politycznych:

  • odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu,

  • których program lub działalność zakłada lub dopuszcza:

    • nienawiść rasową i narodowościową,

    • stosowanie przemocy w celu osiągnięcia władzy lub wpływu na politykę państwa,

    • utajnienie struktur lub członkostwa.

Ćwiczenie 1
Rmb07ZO5zUVlY1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Funkcje partii politycznych

Kształtowanie opinii i postaw politycznych

Partia polityczna tworzy i rozpowszechnia informacje kształtujące opinie na temat swoich wartości, programów i działań. Wpływa także na postawy polityczne ludzi, czyli stosunek do państwa i jego instytucji, partii politycznych, polityków oraz wartości politycznych, np. wolności, równości, sprawiedliwości, praworządności.

Funkcja wyborcza

Partia kształtuje i upowszechnia swój program wyborczy, w którym wskazuje cele, metody i skutki planowanych działań w różnych sferach życia. Dokonuje też wyboru osób, które znajdą się na listach wyborczych partii, potencjalnych członków instytucji państwowych i samorządowych.

Funkcja rządzenia

Zwycięska w wyborach partia, sama lub w koalicjikoalicjakoalicji z innymi partiami, tworzy skład osobowy instytucji władzy. Partie, które przegrały wybory, odgrywają rolę opozycji politycznej. Ważnym zadaniem opozycji jest kontrolowanie procesu sprawowania władzy, ocena działań rządzących, zgłaszanie własnych pomysłów politycznych.

1
Ćwiczenie 2
R1NMcbVRKGFwd1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Partie polityczne w polskim parlamencie

W Polsce partie, które w wyborach do sejmu uzyskały 3% głosów (jeśli startowały samodzielnie, albo 6% gdy startowały w koalicji), otrzymują subwencjesubwencjasubwencjedotacjedotacjadotacje z budżetu państwa.

Ugrupowania polityczne w Sejmie RP IX kadencji (od października 2019 r.)

PRAWO i SPRAWIEDLIWOŚĆ

Data założenia: 29 maja 2001 r., Data zarejestrowania partii: 13 czerwca 2001 r.

RYLFR5vqITUGz
PiS - logo
Źródło: a. nn., licencja: CC BY-SA 3.0.

KOALICJA OBYWATELSKA

Data założenia: 7 marca 2018 r. 
Partie członkowskie: Platforma Obywatelska (PO), Nowoczesna (.N), Zieloni, Inicjatywa Polska.

Rb8Q5g7mInKui
Koalicja Obywatelska - logo
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

SOJUSZ LEWICY DEMOKRATYCZNEJ

Data założenia: 15 kwietnia 1999 r.
Przewodniczący: Władysław Czarzasty.

27 stycznia 2020 r., SLD połączyła się z Wiosną Roberta Biedronia i przyjęła nazwę Nowa Lewica.

R1duFb52LFTe01
Źródło: a. nn., domena publiczna.

KONFEDERACJA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ

Data założenia: 6 grudnia 2018 r., Data zarejestrowania partii: 25 lipca 2019 r.

R8MRxHQ1rqZ6w
Konfederacja Wolność i Niepodległość - logo
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

Data założenia: 5 maja 1990 r.

Rt1CK8EvGqy3N
PSL - logo
Polskie Stronnictwo Ludowe, licencja: CC BY-SA 3.0
Polecenie 2

W dostępnych źródłach znajdź ugrupowania, które dostały się do sejmu w 2019 roku. Następnie scharakteryzuj program wyborczy wybranego ugrupowania, np. dotyczącego rodziny (możesz wybrać inne zagadnienie).

R16TRAfLn7hab
(Uzupełnij).
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Rozdział I

RZECZYPOSPOLITA

[...]
Art.11

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości polskich obywateli w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

  2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

CART28 Źródło: KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, dostępny w internecie: https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm [dostęp 20.06.2021].
Ćwiczenie 3

Na podstawie fragmentu Konstytucji RP, określ cel istnienia partii politycznych.

RFKnqRZaFJz0f
(Uzupełnij).

PO CO NAM POSŁOWIE ?

Wskazówka

Materiał, którego za chwilę wysłuchasz, to rozmowy 14‑letniego Tomka z posłami różnych partii. Na lekcji z wiedzy o społeczeństwie Tomek miał za zadanie wybrać się do lokalnych biur poselskich i przeprowadzić krótkie wywiady na temat codziennej pracy polskiego parlamentarzysty. Tomek nie ma zbyt dużej wiedzy o sejmowych realiach – posiada jedynie dość ogólne teoretycznie wiadomości.

Słuchając rozmowy, zwróć uwagę na obowiązki posłów oraz na zadania, którymi się zajmują. Pamiętaj, że poseł to nie tylko członek parlamentu, ale przede wszystkim reprezentant, przedstawiciel obywateli. Jego rolą jest zatem pośredniczyć w sprawowaniu władzy w państwie. Zwróć zatem uwagę na dylematy i wątpliwości, które mogą pojawić się w pracy posła.

Rozdziały:

  1. Jak wygląda dzień posła?

  2. Jak wygląda praca posła w terenie?

  3. Jak poseł pomaga obywatelom i jak działa klub poselski?

  4. Czy każdy może zostać posłem?

R1c31slcW4cZAm2e49fc75827a458a_1536820992767_01
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RMk8AZDPqYJuk1
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 1. zatytułowane „Kompetencje parlamentarzysty”. Pod tytułem znajduje się polecenie o treści: „Na podstawie wysłuchanego materiału zdecyduj czy podane zdania opisujące kompetencje posła są prawdziwe czy fałszywe”. Poniżej znajduje się osiem zdań, których prawdziwość należy określić. Na dole po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Czy w przyszłości chciałbyś być posłem? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R16TRAfLn7hab
(Uzupełnij).

Partie polityczne w samorządzie terytorialnym

W każdej jednostce samorządu terytorialnego mamy do czynienia z organem stanowiącym, składającym się z radnych, który pełni funkcje prawodawcze i kontrolne oraz organem wykonawczym (jednoosobowym lub kolegialnym, czyli zespołowym), który zajmuje się bieżącym zarządzaniem. Większość radnych to przedstawiciele partii politycznych, które mają swoich reprezentantów w parlamencie.

R1KFNods1cQDG
Wybory samorządowe w Polsce w 2018 roku – podział mandatów
Źródło: Kiepski1, Wybory samorządowe 2018 Sejmiki województw mapa, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wybory_samorz%C4%85dowe_2018_Sejmiki_wojew%C3%B3dztw_mapa.svg, licencja: CC BY-SA 4.0.

Na mapie przedstawiono wyniki wyborów do Sejmików wojewódzkich w Polsce w 2018 roku - podział mandatów dla radnych PiS, KO, SLD LR, PSL, Lokalny, BS w poszczególnych województwach:

  • zachodniopomorskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 13 mandatów, PSL - 2 mandaty, BS - 3 mandaty, PiS - 11  mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • pomorskie: KO - 18 mandatów, PSL - 2 mandaty, PiS - 13 mandatów (łącznie  33 mandaty);

  • warmińsko‑mazurskie: KO - 12 mandatów, PSL - 7 mandatów,  PiS - 11 mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • podlaskie: KO -  9 mandatów, PSL - 5  mandatów,  PiS -  16 mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • lubuskie: SLD LR - 2 mandaty, KO - 11 mandatów, PSL - 4 mandaty,  BS -  4 mandaty, PiS - 9 mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • wielkopolskie: SLD LR - 3 mandaty, KO - 15 mandatów, PSL - 7 mandatów,  BS - 1  mandat, PiS - 13 mandatów (łącznie 39 mandatów);

  • kujawsko‑pomorskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 14 mandatów, PSL - 4  mandaty,  PiS - 11 mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • mazowieckie: KO - 18 mandatów, PSL - 8 mandatów, BS - 1 mandat, PiS -  24 mandaty (łącznie 51  mandatów);

  • dolnośląskie: KO - 13  mandatów, PSL - 1 mandat,  Lokalny - 2  mandaty, BS -  6 mandatów, PiS - 12 mandatów (łącznie 36 mandatów);

  • śląskie: SLD LR - 2 mandaty, KO - 20 mandatów, PSL - 1 mandat,  PiS - 22  mandaty (łącznie 45 mandatów);

  • opolskie: KO - 13 mandatów, PSL - 2 mandaty,  Lokalny - 5  mandatów, PiS - 10 mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • łódzkie: KO - 12 mandatów, PSL - 4 mandaty, PiS - 17 mandatów (łącznie 33 mandaty);

  • świętokrzyskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 3 mandaty, PSL - 9 mandatów,  Lokalny - 1 mandat, PiS - 16  mandatów (łącznie 30 mandatów);

  • lubelskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 7 mandatów, PSL - 7 mandatów,  PiS -18 mandatów (łącznie 33  mandaty);

  • małopolskie: KO - 11  mandatów, PSL - 4 mandaty,  PiS - 24 mandaty (łącznie  39 mandatów);

  • podkarpackie: KO - 5 mandatów, PSL - 3 mandatów,  PiS - 25 mandatów (łącznie 33 mandaty).

Polecenie 4
R19hgRW8JlXhs
ćwiczenie - ilustracja z infografiką
ĆWICZENIE: Uzupełnij wpisy na ilustracji
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4

Wpisz kolejno imiona i nazwiska osób pełniących aktualne funkcje wójta/burmistrza/prezydenta miasta oraz przewodniczącego rady gminy/miasta pełniących aktualnie te funkcje w samorządzie terytorialnym w twoim miejscu zamieszkania.

R1CBMK5S61ZD5
Wymień trzy funkcje partii politycznych. (Uzupełnij).

Podsumowanie

Partie polityczne znacząco wpływają na rzeczywistość społeczno‑polityczną każdego demokratycznego państwa, w tym również Polski. Przygotowują swoich członków do rządzenia państwem i społeczeństwem, dążą do zdobycia władzy, kształtują świadomość, postawy i zachowania polityczne ludzi. Partie polityczne starają się skupiać wokół siebie jak największą liczbę zwolenników i mobilizują ich do aktywności. W tym celu tworzą komitety wyborcze i prowadzą kampanie wyborcze. Wyborcy decydują, które z partii politycznych będą dominować na scenie politycznej państwa, zdobędą większość w organach ustawodawczych czy utworzą rząd.

1
Ćwiczenie 5
Rb6ruQ1opvjwA
Wymień trzy funkcje partii politycznych. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 6
RDvgRPf5CxxKj
W Polsce obowiązuje konstytucyjny zakaz istnienia partii… Możliwe odpowiedzi: 1. mniejszości narodowych i etnicznych., 2. regionalnych., 3. odwołujących się do totalitarnych metod działania., 4. zrzeszających ludzi z jednej grupy zawodowej.
RmKkMT9qB6fab
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj logo do nazwy partii.
R8sYYRbZixpEf
Ćwiczenie 7
W Polsce obowiązuje konstytucyjny zakaz istnienia partii… Możliwe odpowiedzi: 1. mniejszości narodowych i etnicznych., 2. regionalnych., 3. odwołujących się do totalitarnych metod działania., 4. zrzeszających ludzi z jednej grupy zawodowej.

Słownik

dotacja
dotacja

nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa o charakterze uznaniowym, udzielana najczęściej przez państwo podmiotom na realizację ich zadań

koalicja
koalicja

porozumienie między partiami w celu wspólnego wzięcia udziału w wyborach lub sprawowania władzy

subwencja
subwencja

nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo określonym podmiotom np. partiom politycznym, jednostkom samorządu terytorialnego, dla poparcia ich działalności

RyvBYShHL1m6E
(Uzupełnij).