RMUUSWeNie201

Zdjęcie przedstawia portret artystyczny młodej dziewczyny, zwróconej twarzą do widza, z szeroko otwartymi oczami. Dziewczyna ma nagie ramiona i przygładzone włosy założone za uszy. Po jej głowie, twarzy, szyi i ramionach spływają strugi kolorowych farb, w szerokiej gamie barwnej.

Spis treści:

1. Kontrast czyli...

2. Jasność barwy

3. Nasycenie barwy

4. Jeszcze o kontrastach

5. Już wiesz

6. Potrafisz

7. Słownik

Kontrast czyli...

KontrastkontrastKontrast, czyli przeciwieństwo.

Mamy wiele kontrastów, które są związane z różnymi dziedzinami i zjawiskami, np.: noc - dzień; ciepło - zimno, czarny - biały.

Wśród kolorów jest wiele kontrastów. Warto wiedzieć, że w szukaniu najsilniejszych kontrastów występujących między barwami pomocne jest koło barw. 
W kole barw znajdują się barwy chromatyczne, czyli wszystkie oprócz bieli, czerni i szarości. Czerń i biel oraz odcienie szarości są barwami achromatycznymibarwy achromatyczneachromatycznymi.

Kontrasty barwne i koło barw

R1eWiwgTC8RLS

Ilustracja przedstawia koło barw, które w podstawowy sposób porządkuje rodzaje kolorów. Koło jest podzielone jak pizza, na 6 równych części. Swoje miejsca mają tam 3 kolory podstawowe, umieszczona co drugi wycinek koła, a pomiędzy nimi znajdują się barwy tzw. pochodne, które powstają ze zmieszania sąsiadujących z nimi barw podstawowych. Napisy na częściach koła: od prawej niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony fioletowy. Barwy kontrastowe w kole barw to te, które znajdują się naprzeciw siebie, czyli: czerwony - zielony, żółty - fioletowy, pomarańczowy - niebieski.

Koło barw, widoczne powyżej przedstawia podstawowy podział barw, na którym można zaobserwować:

• barwy najbardziej kontrastujące ze sobą (barwy dopełniającebarwy dopełniające (barwy dopełniające)
  czerwony - zielony, żółty - fioletowy, niebieski - pomarańczowy.

• a także: barwy podstawowebarwy podstawowebarwy podstawowe: czerwony, żółty , niebieski;

• oraz barwy pochodnebarwy pochodnebarwy pochodne: zielony, pomarańczowy, fioletowy (powstałe z 2 barw podstawowychbarwy podstawowebarw podstawowych, leżących na kole barw w sąsiedztwie): niebieski i żółty tworzy zielony, żółty i czerwony tworzy pomarańczowy, czerwony i niebieski tworzy fioletowy;

R1DNE4VRDU8BV1

Ilustracja przedstawia rozszerzone koło barw. Zaznaczonych jest na nim dwanaście kolorów - od jasnożółtego, przez odcienie pomarańczowego, czerwonego, fioletu, niebieskiego i zielonego.

Obok znajduje się bardziej rozbudowane koło barw.
W tym kole barw pochodnychbarwy pochodnebarw pochodnych jest o wiele więcej (można otrzymać ich nieskończenie wiele). 
Wynika to z proporcji, czyli ilości mieszanych ze sobą kolorów podstawowych.

Czy już wiesz, jak można odnaleźć barwy, które kontrastują ze sobą najbardziej?

To te, które znajdują się naprzeciw siebie w kole barw - nawet w tym najbardziej rozbudowanym.
Poza tym jeszcze: czerń i biel - to także jeden z najsilniejszych kontrastów występujący między barwami.

wróć do spisu treści

Jasność barwy

KontrastkontrastKontrast może być również powiązany ze światłem: kolory mogą być jasne lub ciemne.
Wrażenie jasności kolorujasność barwyjasności koloru jest względne, na jego ocenę bezpośrednio wpływa sąsiedztwo innych kolorów, które decydują o tym, czy dany kolor spostrzegamy jako jaśniejszy czy  ciemniejszy.

Przy zmniejszaniu jasności kolor zawsze zmierza od białego do czarnego, jak na zamieszczonej niżej ilustracji przedstawiającej zestawienie jasności koloru czerwonego o różnej jasności.
Barwa czerwona znajduje się w środku paska i stopniowo ulega rozjaśnieniu lub przyciemnieniu.

R1BT7PC7F16JC

Ilustracja przedstawia jasność koloru na przykładzie barwy czerwonej. Na zdjęciu znajduje się pasek z próbkami koloru czerwonego, począwszy od bladoróżowego od lewej, po czerwony, ciemnoczerwony. Na końcu, kolor czarny.. Kolor czerwony znajduje się na środku paska, w lewo następuje rozjaśnianie koloru, w prawo - przyciemnianie.

W plastyce stopień jasności barwy określany jest jako walorwalorwalor.

wróć do spisu treści

Nasycenie barwy

Kontrast barw może być również powiązany z nasyceniemnasycenie barwynasyceniem: mogą być barwy nasycone, intensywne lub przygaszone.
Kolory o niskim nasyceniu najczęściej są określane jako pastelowe albo przytłumione, natomiast kolory o dużym nasyceniu postrzegane są jako żywe, jaskrawe.

Na ilustracji poniżej znajduje się zestawienie kolorów o zróżnicowanym nasyceniu. Zestawienie z lewej strony przedstawia kolor o barwie czerwonej w pełnym nasyceniu. Im dalej od lewej - kolor czerwony zawiera coraz więcej szarości.
Z prawej strony znajduje się kolor o barwie szarej. Barwa chromatyczna uległa przekształceniu w  barwę achromatycznąbarwy achromatycznebarwę achromatyczną.

RQPUS3RCMSF5B

Ilustracja przedstawia nasycenie koloru na przykładzie barwy czerwonej. Próbka koloru w postaci paska ukazuje z lewej strony kolor w pełnym nasyceniu. Stopniowo barwa czerwona, na kolejnych próbkach, staje się coraz bardziej szara. Próbka z prawej strony przedstawia kolor o barwie szarej.

Ćwiczenie 3

R62UIxsKLYFN21

Ilustracja przedstawia trzynaście kwadratów ułożonych obok siebie. Od lewej bladoróżowy kwadrat, kolejne są coraz bardziej nasycone czerwienią aż po ostatni kwadrat, który jest czarny.

R1WkqqgBPA9zj

Uzupełnij zdanie, zaznaczając poprawną odpowiedź:
Zestaw barw, uszeregowanych od jasnego do ciemnego różu, poprzez jasną, następnie ciemną czerwień, aż do czerni to...

wróć do spisu treści

Jeszcze o kontrastach

Świat wokół nas jest wielobarwny, a spostrzegane kolory nie są izolowane, lecz zawsze występują w sąsiedztwie innych barw. Dlatego na co dzień towarzyszą nam złudzenia barwne. Polegają one na tym, że tonton barwnyton, jasnośćjasność barwyjasność i nasycenienasycenie barwynasycenie postrzeganego koloru zależą również od tła, na którym się znajduje.

Do najbardziej znanych zjawisk związanych z widzeniem barwnym należą tzw. kontrasty barwnekontrast barwkontrasty barwne, a wśród nich:

• kontrast równoczesnykontrast równoczesnykontrast równoczesny;

• kontrast brzegowykontrast brzegowykontrast brzegowy;

• kontrast następczypowidokkontrast następczy (powidok).

Kontrast równoczesny

Kontrast równoczesnykontrast równoczesnyKontrast równoczesny to złudzenie optyczne, polegające na tym, że barwa i jasność postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W zależności od tła wydaje się jaśniejszy, lub ciemniejszy.

Przyjrzyj się dokładnie szarym kwadratom zamieszczonym na poniższej ilustracji. Kwadraty są identyczne - mają taki sam kolor, jasność i nasycenie.
Kliknij na wybrany kwadrat i zauważ, czy dalej wydają ci się takie same? 
Który z kwadratów jest jaśniejszy, a który ciemniejszy? 
W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać, klikając ponownie w ilustrację.

A teraz wykonaj to samo ćwiczenie z kolejnymi kwadratami – niebieskimi i zielonymi. Zarówno w przykładach 2 i 3 przedstawione zostały identyczne kwadraty – o tym samym kolorze, jasności i nasyceniu.
Zastanów się, jak zmienia się ich postrzeganie po umieszczeniu na różnych tłach. Czynność możesz powtarzać dowolną liczbę razy, klikając ponownie w ilustrację. Zwróć uwagę, czy po zastąpieniu szarego kwadratu kwadratem barwnym zjawisko przebiega tak samo czy może inaczej.

Kontrast brzegowy

Kontrast brzegowykontrast brzegowyKontrast brzegowy jest również złudzeniem optycznym. Przyjrzyj się bardzo dokładnie szarym prostokątom zamieszczonym poniżej.
Gdy klikniesz w ilustrację, połączą się one w całość, zachowując kolejność od najciemniejszej do najjaśniejszej.
Zwróć uwagę na zmiany zachodzące w miejscach zetknięcia się płaszczyzn.
W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać wielokrotnie, klikając ponownie w ilustrację.

A teraz szarość zostanie zastąpiona innym kolorem.
Wykonaj to samo ćwiczenie z różowymi prostokątami i obserwuj zmiany zachodzące w miejscach zetknięcia się płaszczyzn.
Sprawdź, czy po zastąpieniu szarych prostokątów prostokątami barwnymi zjawisko przebiega tak samo czy inaczej.
Czynność możesz powtarzać wielokrotnie, klikając ponownie w ilustrację.

Obserwowane zjawisko barwne nazywa się kontrastem brzegowym.
Na styku zetknięcia jednego koloru z drugim wydaje się, że ciemniejszy kolor ciemnieje, a jaśniejszy jaśnieje, mimo iż w rzeczywistości kolor na całej płaszczyźnie paska jest taki sam.

Kontrast następczy (powidok)

PowidokpowidokPowidok to zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce pozostawi w oczach koło o barwie zielonej.

Na poniższej ilustracji jest zamieszczona czarno‑zielona szachownica. W środku, tam, gdzie kolorowe płaszczyzny łączą się ze sobą, widoczna jest biała gwiazdka.
Patrz na nią uważnie przez 10 sekund, a następnie przenieś wzrok na czarną gwiazdkę znajdującą się po prawej stronie na białej powierzchni.

RBOQURNS2PXD1

Ilustracja przedstawia szaro‑zieloną szachownicę na białym tle. W środku, gdzie kolorowe płaszczyzny łączą się ze sobą, widoczna jest biała gwiazdka. Z prawej strony fotografii znajduje się szara gwiazdka.

Można zauważyć, że po spojrzeniu w czarną gwiazdkę pojawił się obraz szachownicy w kolorach dopełniających: kwadraty jasnozielone - zmieniły się w jasnoczerwone.

Ćwiczenie 4

Rozwiąż rebus. Rozwiązanie wpisz w pole: Odpowiedź.

RKIkrb1QFBwxl

R1TXMV2N284L7

Ćwiczenie 4

Rf34Br43eZR5h

Pokaż podpowiedź

Innym określeniem jest „kontrast następczy”.

Pokaż odpowiedź

powidok

Polecenie 3

R1CXZXV39PTF5

Obejrzyj animację, zwracając uwagę na zaprezentowane zjawiska i zapisz je w polu poniżej.
Spróbuj omówić przedstawione zagadnienia plastyczne.

RQ8D9QVRPB8D2

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RQ8D9QVRPB8D2

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Polecenie 3

R6U1X57N7ANEL

Wymień rodzaje kontrastów barwnych. Odpowiedź zapisz w polu poniżej.

Ćwiczenie 6

Dopasuj barwę dopełniającą do wskazanej barwy.

REiCcc38gSkU1

Ilustracja przedstawia fragment koła barw (barwy ciepłe) od zielonego po czerwony. Czarna strzałka z prawej wskazuje kolor pomarańczowy.

R1ASP2DQN3XMH

Odpowiedz na pytanie: jaki kolor jest dopełniający dla koloru pomarańczowego?

Odpowiedz na pytanie: jaki kolor jest dopełniający dla koloru pomarańczowego?

Ćwiczenie 6

RRpTgQic1g3IE

Napisz, która barwa jest kolorem dopełniającym do koloru pomarańczowego.

Pokaż podpowiedź

Podpowiedź znajdziesz w treści materiału dotyczącej koła barw oraz barw kontrastowych.

Pokaż odpowiedź

niebieski

RNVuhDBSBRbAv

Na ilustracji znajduje się koło barw podzielone na mniejsze kafelki od białego środka ułożono zaokrąglone prostokąty o jasnym odcieniu, im dalej od środka odcień danego koloru jest ciemniejszy. Na górze koła na środku żółty, w lewo przechodzi w zielony, niebieski, fioletowy, różowy, czerwony pomarańczowy i żółty.

wróć do spisu treści

Już wiesz:

• że z koła barw można dowiedzieć się o najsilniejszych kontrastach występujących miedzy barwami;

• co znaczą takie pojęcia, jak: chromatyczność, achromatyczność, jasność, nasycenie barwy;

• jak powstają barwy dopełniające;

• że barwy dopełniające są barwami kontrastowymi względem siebie;

• jak scharakteryzować kontrast barw;

• jak rozpoznać złudzenia optyczne takie, jak: kontrast równoczesny, kontrast brzegowy, powidok;

• jak rozpoznać kontrasty barwne w dziełach malarskich.

wróć do spisu treści

Potrafisz:

• interpretować obserwowane zjawiska barwne;

• rozróżniać cechy barw na wybranych przykładach dzieł sztuki;

• tworzyć barwy dopełniające;

• rozpoznać podstawowe środki wyrazu plastycznego uwzględniające pojęcia dotyczące optycznych złudzeń barwnych;

• rozpoznawać kontrasty barwne;

• doskonalić umiejętności twórcze związane z działaniami z barwą i jej rodzajami.

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/barwni-sasiedzi–o-wzglednosci-barw-kontrasty-barwne/Do3E0H3Mf