Pobrzeża
Co myślisz o letnich wakacjach nad Bałtykiem? Przygotuj się na to, że plaża będzie piaszczysta, brzeg czasami płaski, a czasami urozmaicony stromymi klifami, woda nie za ciepła, ale i nie za zimna – w upalne dni będzie w sam raz. Lekki wiatr w ciągu dnia będzie wiał od morza, co umili ci pobyt. Naprawdę warto tam pojechać!
w jaki sposób człowiek wpływa na krajobraz;
jak ukształtowany jest teren Polski.
wskazywać położenie pobrzeży na mapie;
opisywać klimat pobrzeży;
wyjaśniać proces powstawania wiatru zwanego bryzą;
rozpoznawać i opisywać klif, plażę, mierzeję oraz wydmę.
1. Klimat pobrzeży
PobrzeżePobrzeże to nizinny obszar lądu sąsiadujący z morzem. Sąsiedztwo to wywiera silny wpływ na klimat pobrzeża oraz ukształtowanie jego powierzchni. Latem na pobrzeżach w ciągu dnia jest chłodniej niż w głębi lądu (z wyjątkiem pojezierzy), za to noce są ciepłe. Zimą natomiast morze stopniowo oddaje nagromadzone latem ciepło i ogrzewa sąsiadujące wybrzeże, łagodząc zimowe mrozy. Na polskim pobrzeżu śnieg pada najrzadziej i leży najkrócej w porównaniu z resztą kraju.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D12s6jU53
Charakterystycznym zjawiskiem pobrzeży jest występowanie bryzybryzy. W ciągu słonecznego dnia ląd nagrzewa się szybciej niż woda. Od niego nagrzewa się powietrze, które się unosi. To powoduje powstanie strefy obniżonego ciśnienia atmosferycznego. Nad wodą z kolei powietrze pozostaje chłodne, jest więc cięższe i tworzy strefę podwyższonego ciśnienia. Ruch powietrza z wyżu do niżu oznacza chłodny wiatr znad morza w kierunku lądu. Ten wiatr nazywany jest bryzą dzienną lub morską.
W czasie pogodnej, bezchmurnej nocy zachodzi zjawisko odwrotne. Ląd szybciej stygnie i oddaje ciepło, przez co powietrze nad nim również szybciej się oziębia. Woda jest cieplejsza, więc powietrze nad nią się unosi. W tym przypadku wiatr wieje od lądu w kierunku morza. Nazywamy go bryzą nocną lub lądową.
Zjawisko bryzy dziennej i nocnej nie musi występować codziennie. Jeżeli nad obszar pobrzeży nadciągną silne wiatry, to mogą zakłócić lub nawet odwrócić spodziewany kierunek wiatru.
2. Rzeźba terenu pobrzeży
Morze ma duży wpływ na ukształtowanie wybrzeża. Tam, gdzie brzegi są wysokie, fale morskie mogą je niszczyć, tworząc strome klifyklify. Spotykane są one na przykład na wyspie Wolin i w Gdyni. Charakterystyczne są też długie, piaszczyste pasy lądu, zwane mierzejamimierzejami, położone głównie we wschodniej części pobrzeży. Powstają one, gdy przybrzeżne prądy morskie przenoszą piasek i usypują go wzdłuż linii brzegowej.
Wzdłuż wybrzeży morskich często rozciągają się plażeplaże. Polskie plaże są przeważnie szerokie (mają nawet ponad 100 m) i pokryte drobnym piaskiem. Mogą być też błotniste lub kamieniste. W czasie jesiennych sztormów plaże bywają całkowicie zalewane przez fale.
Gdy piasek wyschnie, wiatr może go przesypywać. Kiedy napotka przeszkodę, np. roślinność, powstaje piaskowe wzniesienie – wydmawydma. Wiatr może przesypywać piasek, skutkiem czego wydma stopniowo się przesuwa – mamy wówczas do czynienia z wydmą ruchomą.
Wzdłuż piaszczystych wybrzeży często sadzone są gęste zarośla. Wbrew pozorom nie są to rośliny ozdobne. Ich głównym zadaniem jest umacnianie brzegów. Korzenie tych roślin przerastają podłoże i sprawiają, że wiatr nie rozwiewa piasku. Pamiętaj, będąc nad morzem, nie wyrywaj tych roślin i nie niszcz ich!
Jezioro Łebsko, trzecie pod względem powierzchni jezioro w Polsce, przed setkami lat było zatoką morską, którą z czasem mierzeja odcięła od otwartego morza.
Klif jest niestabilny i dosłownie w każdej chwili jego fragmenty mogą się obsunąć na plażę. Dlatego nie należy spacerować u samej podstawy klifu, jak też zbyt blisko jego krawędzi.
3. Pobrzeża polskie
Pobrzeża polskie dzielimy na 3 duże regiony.
Pobrzeże Szczecińskie obejmujące tereny w pobliżu ujścia Odry wokół Zalewu Szczecińskiego. Występują tu zarówno równinne krajobrazy ujścia Odry, jak i tereny pagórkowate. Do tego pobrzeża należą fragmenty wyspy Uznam i cała wyspa Wolin, dwa wielkie jeziora (Dąbie i Miedwie) oraz wiele mniejszych.
Pobrzeże Koszalińskie to środkowa część pasa. Charakterystyczne dla tej krainy są piaszczyste plaże, przybrzeżne jeziora odcięte od morza mierzejami i wysokie ruchome wydmy. Brzegi są tu zarówno wysokie z klifami, jak i niskie z szerokimi plażami. Największe wydmy ruchome spotykane są w Słowińskim Parku Narodowym.
Pobrzeże Gdańskie jest najbardziej na wschód wysuniętą częścią pobrzeży leżącą półkoliście wokół Zatoki Gdańskiej. Rozciąga się od przylądka Rozewie aż po granicę z Rosją. Charakterystyczne są tu wysokie na kilkadziesiąt metrów wzniesienia rozdzielone dolinami, długie mierzeje i obszar dookoła ujścia Wisły miejscami leżący w depresji.
Kąpiel w morzu jest przyjemna, ale wiąże się też z nią spore ryzyko. Dla własnego bezpieczeństwa pływaj lub kąp się tylko w miejscach do tego przeznaczonych, w obecności ratownika i w czasie, gdy pogoda i warunki są sprzyjające (co jest sygnalizowane wywieszeniem białej flagi). Jeśli wywieszona zostaje czerwona flaga, nie wolno wchodzić do wody.
Podsumowanie
Pobrzeża to strefa lądu sąsiadująca z morzem, które wywiera duży wpływ na klimat i rzeźbę terenu tego fragmentu lądu.
Charakterystyczny dla pobrzeży jest wiatr nazywany bryzą.
W Polsce wyróżnia się pobrzeża: Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie i Pobrzeże Gdańskie.
Wybierz dowolną nadmorską miejscowość w Polsce i opisz, jaki wpływ na klimat, charakter wybrzeża i działalność człowieka ma morze w tej miejscowości.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rzeźbiarze krajobrazuRzeźbiarze krajobrazu
Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?
Słowniczek
wiatr wiejący w pasie pobrzeży znad morza w kierunku lądu lub znad lądu w kierunku morza, powstający na skutek różnicy tempa nagrzewania się tych obszarów
stromy brzeg morza powstający w wyniku podmywania podstawy tego brzegu przez fale
wąski pas lądu zamykający przybrzeżne akweny; mierzeja odcina zatokę od pełnego morza; zbudowana jest z piasku zabieranego w innym miejscu
płaski nadbrzeżny pas lądu pokryty piaskiem lub żwirem
pas lądu rozciągający się wzdłuż brzegów morza, tworzący krainę geograficzną o cechach powiązanych z działalnością morza
wzgórze zbudowane z piasku przemieszczanego przez wiatr
Zadania
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy.
wiosenną, delikatną, dokładniej, topi się, cieplejsze, rozpręża się, klifu, gorące, morza, chłodniejsze, brzegu, skrapla się, głębiej, plaży, wolniej, dzienną, szybciej, stygnie, nocną, zanieczyszczone
W ciągu dnia ląd nagrzewa się .............................. niż woda.
Rozgrzane od kontaktu z lądem powietrze .............................. i unosi, co powoduje powstanie strefy niżu.
Nad wodą powietrze pozostaje .............................. , jest więc cięższe i tworzy wyż.
Ruch powietrza z wyżu do niżu powoduje powstanie wiatru wiejącego znad .............................. w kierunku lądu.
Taki wiatr nazywany jest bryzą ...............................
Zaznacz nazwy polskich pobrzeży.
- Pobrzeże Szczecińskie
- Pobrzeże Koszalińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Pobrzeże Wielkopolskie
- Pobrzeże Helskie
- Pobrzeże Klifowe
- Pobrzeże Piaszczyste
- Pobrzeże Olsztyńskie
- Wybrzeże bałtyckie
Przyporządkuj wyspę Wolin do właściwego pobrzeża.
- Pobrzeże Szczecińskie
- Pobrzeże Koszalińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Pobrzeże Łebskie
- Pobrzeże Kaszubskie
- Pobrzeże Wolińskie
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy.
wolniej, napromieniowane, wyżu, ciepłe, dokładniej, czasie wakacji, morską, chłodne, niżu, dzień, nocną, szybciej, mocną, dzienną, południe, huraganu, gorzej, nocy, wiru, gorące
W czasie bezchmurnej nocy ląd stygnie .............................. niż woda i nad lądem gromadzi się .............................. powietrze w lokalnym wyżu.
Woda wolniej traci ciepło, więc w .............................. nad wodą powietrze jest cieplejsze, rozpręża i unosi,
co powoduje powstanie lokalnego ...............................
Wiatr wieje wówczas od lądu w kierunku morza. Nazywamy go bryzą ...............................
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących procesu powstawania mierzei.
| Prawda | Fałsz | |
| Na południowym wybrzeżu Bałtyku tworzą się mierzeje. | □ | □ |
| Mierzeje powstają z glonów i wodorostów. | □ | □ |
| Mierzeje są budowane przez przybrzeżne prądy morskie. | □ | □ |
| Mierzeje niszczą brzegi, powodując powstanie klifów. | □ | □ |
| Każda plaża jest mierzeją. | □ | □ |
Wskaż miejsce, gdzie w Polsce istnieją największe ruchome wydmy.
- Słowiński Park Narodowy
- Woliński Park Narodowy
- Mierzeja Helska
- delta Odry
- Delta Wisły
- Zalew Wiślany
- Wielkopolski Park Narodowy