Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik transportu kolejowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik transportu kolejowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technika transportu kolejowego. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{TKO.08.}$ Planowanie i realizacja przewozów kolejowych w zawodzie technik transportu kolejowego $3 1 1 9 2 8$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji $\textbf{TKO.08.}$ Planowanie i realizacja przewozów kolejowych:

• planowanie i organizowanie pasażerskich, a także towarowych przewozów kolejowych,

• zarządzanie taborem kolejowym,

• przygotowanie do odprawy i przewozu przesyłek, ładunków oraz osób,

• zestawianie, rozrządzanie i obsługa pociągów.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

Efekty kształcenia

$\text{TKO.08.3.}$ Planowanie i realizacja przewozów pasażerskich i towarowych

Uczeń:

5) wykonuje prace związane z obsługą hamulców wagonowych.

$\text{TKO.08.5.}$ Przygotowanie do uzyskania licencji maszynisty

Uczeń:

4) charakteryzuje budowę pojazdów kolejowych,
5) charakteryzuje elementy układów i urządzeń pneumatycznych stosowanych w pojazdach szynowych,
6) charakteryzuje systemy i rodzaje hamulców w pojazdach szynowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDfM4FU9o7Wprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią Użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy, są to:

   Film instruktażowy - tutorial Działanie różnych rodzajów hamulców kolejowychDBbBq5ciqFilm instruktażowy - tutorial Działanie różnych rodzajów hamulców kolejowych przedstawiający różne rodzaje, elementy składowe i zasady działania hamulców (zespolonego oraz elektrodynamicznego). Prezentuje przebieg hamowania i luzowania, rodzaje nastawników, ustawień i oznaczeń hamulca zespolonego, a także przebieg hamowania i luzowania hamulca dodatkowego oraz sam hamulec postojowy.

   Sekwencje filmowe Wykonanie prób hamulców kolejowychDKYbsqnTFSekwencje filmowe Wykonanie prób hamulców kolejowych zawierające dwa filmy:

   • przeprowadzenie uproszczonej próby hamulca,

   • przeprowadzenie szczegółowej próby hamulca zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem ws. prowadzenia ruchu pociągów i sygnalizacji.

   W sekwencjach filmowych możemy określić czynności zawodowe rewidenta taboru podczas przeprowadzania próby hamulca zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem ws. prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji oraz przepisów wewnętrznych licencjonowanego przewoźnika kolejowego.

   Podczas wykonania próby szczegółowej i uproszczonej hamulca pociągu:

   • obserwujemy obsługę i zastosowanie wykorzystywanego sprzętu (manometru, młotka rewidenckiego, szablonu do sprawdzania parametru „qR”),

   • zapoznajemy się z dokumentacją (karta próby hamulca).

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceDga0Les5VInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuDckjzjCMySłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaDYFFH0zDuPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięD13aeJyqAPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaDyE488pirNetografia i bibliografia stanowią listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaD14qyI6yWInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik transportu kolejowego

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z hamulcami kolejowymi. Przedstawia budowę i zasadę działania układów hamulcowych pojazdów kolejowych (wagonów towarowych, wagonów osobowych, pojazdów trakcyjnych oraz pojazdów specjalnych).

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Film edukacyjny „Działania różnych rodzajów hamulców kolejowych”

• Nauczyciel wprowadza zagadnienie „hamulce kolejowe”.

• Prezentuje fragmenty filmu dotyczącego rodzajów hamulców. Informacje o rodzajach są w filmie rozproszone, stąd nauczyciel powinien wcześniej oznaczyć czasy filmu, w których te informacje są zawarte. Ważne jest, aby nie prezentować całego materiału, ale zarządzać jego zawartością.

• Uczniowie uważnie oglądają fragmenty filmu i sami notują, według nich, najważniejsze informacje.

• Po obejrzeniu materiału uczniowie sporządzają krótką notatkę u siebie w zeszycie na temat rodzajów hamulców.

• Nauczyciel dzieli klasę na pół i prosi o dobranie się w pary.

• Uczniowie zasiadają w $2$ kręgach twarzą do partnera z pary.

• Na sygnał nauczyciela uczeń w kręgu wewnętrznym referuje swojemu koledze, w ciągu $2-3$ minut, czego dowiedział się, oglądając e‑materiał o hamulcu tarczowym. Nie może w tym czasie używać własnych notatek.

• Drugi uczeń (krąg zewnętrzny) uzupełnia swoje notatki, słuchając wypowiedzi kolegi. W przypadku zauważenia nieścisłości dopytuje lub wskazuje błąd.

• Po ustalonym czasie nauczyciel prosi uczniów z zewnętrznego kręgu o przesunięcie się o $2$ krzesła w prawo.

• Teraz uczniowie z zewnętrznego kręgu referują, czego dowiedzieli się, przeglądając e‑materiał o hamulcu elektrodynamicznym, a uczniowie z kręgu wewnętrznego uzupełniają własne notatki.

• Nauczyciel przeprowadza kolejną rundę z hasłem „hamulec postojowy”. Jeśli zauważa, że uczniowie już nie notują podczas wypowiedzi kolegów, kończy proces.

• Podsumowując działanie, nauczyciel dopytuje o dokładność notatek. Prosi o odczytanie $2-3$ z nich.

• Finalnie nauczyciel prosi o refleksję nad ćwiczeniem, w której uwydatnia proces uczenia się poprzez uzupełnianie wiedzy pozyskanej od innych osób.

Sekwencje filmowe Wykonanie prób hamulców kolejowych

• Nauczyciel dzieli klasę na trzyosobowe zespoły. Udostępnia zespołom sekwencje filmowe, ale ich nie odtwarza dla wszystkich.

• Zadaniem zespołów będzie przedstawienie scenki wykonania prób hamulców kolejowych bez użycia słów.

• W grupach uczniowie podejmują role maszynisty, rewidenta i osoby, która wypełnia dokumentację. Uczniowie w trakcie przygotowania scenki mogą używać ewentualnie kartek z napisami, jeśli czynność do pokazania jest mocno specjalistyczna. Przy czym dopuszczalne jest użycie tylko $5$ takich haseł na scenkę.

• Nauczyciel nie przydziela scenki (próba szczegółowa, uproszczona czy pomiary).

• Po przygotowaniu scenek wybrane zespoły przedstawiają je, odtwarzając kolejne czynności. Na znak nauczyciela zatrzymują prezentację scenki, a uczniowie w klasie odpowiadają, co to za etap sprawdzania hamulców. Jeśli będzie on pokazany niewłaściwie, wskazują błędy.

• Finalnie zespół klasowy odpowiada na pytanie: „Jaka to próba?”.

• Nauczyciel prosi kolejne zespoły o prezentacje scenek.

• Podsumowując ćwiczenie z e‑materiałem, nauczyciel prosi o wskazanie najważniejszych punktów sprawdzania hamulców.

Interaktywne materiały sprawdzające

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają zbadać samodzielnie uczniowi poziom opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu omawianych zagadnień. Każdy materiał multimedialny posiada dedykowane e‑materiały, po których można wykorzystać te ćwiczenia. Najszerszy zakres ma test w ćwiczeniu $5$., który obejmuje $14$ pytań z przeznaczonym na nie czasem $21$ minut. Na podstawie interaktywnych materiałów sprawdzających można przygotować własny test weryfikujący wiedzę.

Przykładowe działania w ramach lekcji:

• Nauczyciel ogląda z młodzieżą film, przerywa w odpowiednich momentach i dyskutuje z młodzieżą o próbach hamulcowych.

• Prosi o przykłady i parametry różnych rodzajów urządzeń wykorzystywanych do prób i pomiarów np. waga młotka rewidenta

• Podczas oglądania ważniejszych scen nauczyciel zatrzymuje film i pyta o szczegóły lub prosi o wykonanie ćwiczenia.

• Każdy fragment omawiany w filmie może kończyć się rozwiązaniem krótkiego zadania z powyższego testu (ćwiczenie $5$. lub innych zadań pochodzących z Interaktywnych materiałów sprawdzających, które nauczyciel uzna za właściwe).

• Finalnie nauczyciel może zlecić uczniom ułożenie większej ilości zadań lub przygotowanie pytań do tego filmu.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Film edukacyjny „Działania różnych rodzajów hamulców kolejowych”

• Nauczyciel wprowadza zagadnienia „hamowanie” i „luzowanie hamulców zespolonych i dodatkowego” oraz elementy sterowania: „nastawnik jazdy zintegrowany z hamulcem”, „zadajnik hamulca dodatkowego” oraz „nastawnik hamulca zespolonego”.

• Prezentuje fragmenty filmów dotyczące tych terminów.

• Nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie jeszcze raz fragmentów filmu samodzielnie.

• Uczniowie uważnie oglądają fragmenty filmu i w pojedynkę notują informacje dotyczące tych kwestii.

• Nauczyciel prosi uczniów o sporządzenie przykładowej sekwencji ustawień elementów sterowania wraz z dołączoną do niej historią, która uzasadni użycie danych ustawień. Historia wymusi na operatorze elementu sterowania manewrowanie z wykorzystaniem wszystkich możliwych ustawień.

• Historia może zaczynać się żartobliwie od: „Stoi na stacji lokomotywa (opis sekwencji: hamulec w pozycji...), a maszynista postury mera (burmistrz miasta) już ciut powoli do drogi się zbiera (opis sekwencji: hamulec w pozycji...)”. Dalsza część może już być opowiedziana/napisana prozą (utrudnieniem będzie prośba o zastosowanie rymu).

• Nauczyciel prosi o prezentację wybranych historii i sekwencji, która jest dedykowana do tego opowiadania.

• Nauczyciel w razie potrzeby, jeśli opisy są niewłaściwe, udziela komentarza do błędnych opisów.

• Finalnie nagradza samodzielną pracę uczniów odpowiednimi ocenami lub pozytywnymi komentarzami.

Sekwencje filmowe „Wykonanie prób hamulców kolejowych

• Nauczyciel odtwarza sekwencje filmowe i prosi uczniów o wypisanie hasłowo elementów i działań związanych z próbami hamulcowymi (np.: młotek rewidenta, Rh1, Ow, R + Mg).

• Uczniowie po zakończonej prezentacji prezentują zapisane pojęcia.

• Nauczyciel prosi w trakcie tej prezentacji, aby dopisywać pojęcia, których inni uczniowie nie wypisywali. Tworzy się w ten sposób lista pojęć z sekwencji filmowej.

• Teraz nauczyciel poleca uczniom samodzielne przeanalizowanie sekwencji filmowych i opisanie pojęć, które wcześniej wypisali. Tworzy się w ich notatkach słowniczek pojęć.

• Nauczyciel prosi o porównanie ze słowniczkiem pojęć dla e‑materiału.

• Na forum klasy zostaje zaprezentowanych kilka słowniczków wraz z objaśnieniami.

• Resztę uczniów prosi o bieżącą aktualizację swojej notatki (słowniczka dedykowanego do sekwencji filmowej).

Interaktywne materiały sprawdzające

Uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenia wskazane przez nauczyciela. Mają przy tym możliwość zapytania nauczyciela o pomoc w trakcie zajęć na zasadzie konsultacji indywidualnych, jeśli mieliby wątpliwości. Jednak rola nauczyciela polega na wyczekiwaniu, a nie nadzorowaniu. Prawidłowe rozwiązania mogą być zaprezentowane przez nauczyciela lub ucznia, na przykład na tablicy interaktywnej, po rozwiązaniu przez wszystkich uczniów zadań. W takim przypadku nauczyciel udziela komentarza do prezentowanego rozwiązania. W razie udzielenia niewłaściwej odpowiedzi nauczyciel wyjaśnia, dlaczego jest ona nieprawidłowa i udziela poprawnej.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych, rozszerzając je o zagadnienia, które później stanowią pole do dyskusji, po uprzednim przygotowaniu, dla uczniów. Takie przygotowanie może na przykład stanowić działanie związane z prostą pracą z materiałem dodatkowym:

• „Instrukcja Pw‑5 obsługi i utrzymania w eksploatacji hamulców taboru kolejowego”,

• https://www.transportszynowy.pl/Kolej/kolhamulcepenumatyczne,

• https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20051721444/O/D20051444.pdf.

Przed lekcją

• Nauczyciel prosi uczniów, aby obejrzeli raz jeszcze sekwencję filmową poświęconą próbom hamulcowym.

• Informuje, że dostępne są materiały dodatkowe, które należy przejrzeć i zaznaczyć w nich pojęcia, a także zagadnienia bezpośrednio związane z próbami szczegółową i uproszczoną hamulców kolejowych.

• Uczniowie w domu drukują fragmenty materiałów i zaznaczają co ważniejsze elementy w tekście.

Podczas lekcji

• Nauczyciel wprowadza pojęcie procedury próby hamulcowej.

• Opowiadając o niej lub odtwarzając film, zatrzymuje go w odpowiednich momentach i prosi uczniów o wskazanie fragmentu np.: instrukcji Pw‑5, który dotyczy omawianego zagadnienia.

• Nauczyciel po wysłuchaniu propozycji wskazuje odpowiedni fragment (tylko ten dotyczący zagadnienia — nie szerszy).

• Tak omawiane są: próba szczegółowa, próba uproszczona, użycie przyrządów i wypełnianie dokumentacji.

• Uczniowie wykonują notatki, kodując w nich (rodzaj materiału, stronę i wiersz) cytaty z materiałów dodatkowych.

Praca z uczniami z SPE

Ważnym elementem przy pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych przy użyciu e‑materiału jest rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia, a także dopasowanie treści filmu i sekwencji filmowych oraz sposobów ich prezentacji (np. tylko określone fragmenty) do możliwości zdiagnozowanych uczniów.

Ważnym aspektem pracy z materiałem będzie także przydzielanie zadań do pracy w małych grupach (parach), w których pierwsza osoba radzi sobie z opanowaniem materiału dobrze, ale dodatkową rolą takiego ucznia będzie wsparcie osoby, która potrzebuje jeszcze wyjaśnień. W szczególnych przypadkach może taka osoba potrzebować wsparcia nauczyciela, a jego zadania samodzielne mogą obejmować proste polecenia, np. zamiast „stwórz pytania/zadania do...” można wskazać „znajdź w zasobach Internetu” lub „poproś o pomoc osobę, która pomoże Ci opracować pytania”.

Indywidualizowanie pracy z uczniem

Wykonanie zadań w oparciu o e‑materiały powinno opierać się na indywidualizacji.

Podczas pracy z e‑materiałem należy wziąć pod uwagę kwestie sposobu pracy ucznia. Wielu preferuje pracę indywidualną, inni wolą pracować w grupie. Stąd wybór techniki uczenia może zależeć w znacznym stopniu od zidentyfikowania preferencji lub realizacji tematu z e‑materiałami poprzez połączenie obu sposobów (np. w treści zadania dla grupy właściwie określić pewien obszar dedykowany dla uczniów przydzielonych do grupy, którzy jednak wolą pracować nad czymś samodzielnie, a potem dzielić się efektem).

Prezentacja tylko fragmentów sekwencji filmowych, przeplatanie ich ćwiczeniami zawartymi w „Interaktywnych materiałach sprawdzających” czy poszukiwanie z uczniami odpowiedzi na pytania: „Jak jeszcze udoskonalić (z uczniami zdolnymi) dany materiał? lub „Jak ozdobić piktogramami lub rysunkami materiał, aby łatwiej go zapamiętać?” (szukanie skojarzeń) to elementy, które w ramach tego e‑materiału można wykorzystać do indywidualizacji.

Znaczącym, a często pomijanym punktem edukacji jest praca ze słownikiem pojęć. Wprowadzanie uczniów poprzez ciągłe powtarzanie definicji i wracanie do „Słownika pojęć dla e‑materiału” daje możliwość nie tylko utrwalania, ale i zindywidualizowania tempa przyswajania wiedzy. Zamiast zaczynać od ogółu (filmu) można rozpocząć od wprowadzenia tylko pojęć w postaci interaktywnej lub aktywizującej, aby potem odszukać te pojęcia w filmie lub sekwencjach filmowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Minimalne Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści