E-materiały do kształcenia zawodowego

Budowa narządu wzroku oraz fizjologia i patologia oka, wady wzroku

MEP.03. Wykonywanie i naprawa pomocy wzrokowych - Technik optyk 325302

bg‑blue

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
akomodacja
akomodacja

tzw. nastawność oka. Polega na dostosowaniu się oka do oglądania przedmiotów umiejscowionych w różnych odległościach. Zachodzi dzięki zmianie wypukłości soczewki, wskutek skurczu mięśni ciała rzęskowego

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

aparat ruchowy oka
aparat ruchowy oka

jeden z narządów dodatkowych gałki ocznej, na który składają się mięśnie gałki ocznej:

  • mięśnie proste

    • górny

    • dolny

    • przyśrodkowy

    • boczny

  • mięśnie skośne

    • górny

    • dolny

  • mięsień oczodołowy (mięsień gładki, mający wpływ na położenie gałki ocznej w oczodole)

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny

astygmatyzm (niezborność)
astygmatyzm (niezborność)

wada refrakcji, w której ogniskowanie równoległych promieni następuje w dwóch różnych punktach przed lub za siatkówką

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

autorefraktometr
autorefraktometr

urządzenie służące do obiektywnego komputerowego badania ostrości wzroku na podstawie zjawiska refrakcji ( pomiaru krzywizny rogówki i soczewki układu optycznego oka). Autorefraktometr wpuszcza do oka wiązkę promieniowania podczerwonego, a następnie procesor, który znajduje się w urządzeniu analizuje refleksy odbijające się od struktury oka. Celem badania jest wstępne określenie wady refrakcji u pacjenta. Na podstawie uzyskanych wyników możliwa jest dalsza diagnoza dotycząca wad wzroku

R1B4wnUIRVAS6
Autorefraktometr
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-NC-SA 3.0.

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny

chirurgia refrakcyjna
chirurgia refrakcyjna

rodzaj operacji, którego celem jest doprowadzenie do normowzroczności lub zmniejszenia wady wzroku. Ma na celu zmianę refrakcji oka poprzez modyfikację rogówki i/lub soczewki lub twardówki. Przeprowadza się w przypadku wad: krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm, starczowzroczność

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

ciało rzęskowe
ciało rzęskowe

zbudowane jest głównie z mięśni gładkich, silnie unaczynione. Otacza obszar leżący za tęczówką. Posiada wyrostki rzęskowe z więzadełkami, na których zawieszona jest soczewka

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

ciało szkliste
ciało szkliste

to przejrzysta, galaretowata i pozbawiona naczyń krwionośnych struktura, która wypełnia tylną komorę gałki ocznej. Jest złożona głównie z wody (99%), kwasu hialuronowego i kolagenu.

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

czopki
czopki

razem z pręcikami to komórki siatkówki. Odpowiadają one za prawidłowe widzenie. Dzięki czopkom możliwe jest widzenie kolorów w warunkach dobrego oświetlenia – nazywane jest to widzeniem fotopowym. W oku znajdują się trzy rodzaje czopków, występują one w nieregularnych skupiskach. Każdy z rodzajów reaguje na inne światło:

  • pierwszy rodzaj – reaguje na światło czerwone

  • drugi rodzaj – reaguje na światło zielone

  • trzeci rodzaj – reaguje na światło niebieskie (tego rodzaju czopków jest najmniej)

W tzw. plamce żółtej, znajdującej się w środkowej części oka, skupionych jest najwięcej czopków, które są odpowiedzialne za widzenie barwne i widzenie szczegółów obrazu

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

dalekowzroczność (nadwzroczność, hypermetropia)
dalekowzroczność (nadwzroczność, hypermetropia)

rodzaj wady refrakcji, w przypadku której ogniskowanie równoległych promieni następuje za siatkówką

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

dioptria (D)
dioptria (D)

jednostka miary zdolności skupiającej soczewki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

dołek środkowy (dołek środkowy siatkówki oka)
dołek środkowy (dołek środkowy siatkówki oka)

małe zagłębienie usytuowane w centrum plamki żółtej siatkówki. Występuje w oku kręgowców, m.in. u wielu ssaków i ptaków. Leży dokładnie w osi poziomej oka. U człowieka znajduje się około 3,5 mm od brzegu tarczy nerwu wzrokowego. Jest to obszar najostrzejszego widzenia, w którym są obecne tylko czopki i nie ma pręcików.

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

foropter
foropter

urządzenie stosowane w okulistyce i optometrii do ustalenia wady wzroku, zastępujące tradycyjne probiercze okulary okulistyczne. Powstało ono sto lat temu. Wyposażone jest w soczewki cylindryczne i sferyczne, różnego rodzaju filtry optyczne, pryzmaty, cylinder skrzyżowany oraz inne rozwiązania, które mają na celu jak najdokładniejsze pomiary. Rynek oferuje zarówno foroptery manualne, jak i elektroniczne. Foropter elektroniczny umożliwia szybkie wybranie kilku soczewek, bez sprawdzania kolejno wszystkich. Następnie, po wywiadzie z pacjentem, można przejść do precyzyjnego dobrania soczewki podczas badania foropterem manualnym. Obsługa foroptera elektronicznego jest prosta i szybka, odbywa się za pomocą ekranu dotykowego oraz posiada zintegrowaną drukarkę. Zaleca się, aby gabinety były wyposażone w oba rodzaje foropterów, by skrócić proces dobru soczewek oraz zapewnić jak najdokładniejszy wynik

R1b4wlaBVlOIx
Foropter
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-NC-SA 3.0.

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

gałka oczna
gałka oczna

jest narządem optycznym o mocy około 60 dioptrii, z czego mniej więcej 2/3 przypada na rogówkę. W oku bez wady wzroku, czyli tzw. normowzrocznym, ma ona kształt kuli o średnicy około 24 milimetrów i jest zlokalizowana w przedniej części oczodołu. W większości wypełniona jest ciałem szklistym, czyli bezpostaciową substancją znajdującą się pod ciśnieniem, dzięki czemu zachowuje swój kulisty kształt. Gałka oczna składa się z trzech błon:

  • zewnętrznej zwanej błoną włóknistą (twardówka i rogówka),

  • środkowej zwanej błoną naczyniową (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka)

  • wewnętrznej zwanej błoną nerwową lub czuciową (siatkówka).

Zewnętrzną warstwę gałki ocznej stanowi nieprzezroczysta twardówka, która w przedniej części przechodzi w przezroczystą rogówkę. Razem stanowią one sztywny, ale jednocześnie elastyczny szkielet gałki ocznej. Dodatkowo rogówka jest głównym elementem, który załamuje światło w oku. Bezpośrednio za rogówką znajduje się tęczówka, która odpowiada za kolor oczu. W tęczówce znajduje się otwór zwany źrenicą. Szerokość źrenicy zmienia się zależnie od natężenia światła. Pomiędzy rogówką, a tęczówką znajduje się komora przednia, która jest wypełniona przeźroczystym płynem a następnie siatkówka, czyli błona czuciowa, która stanowi najbardziej wewnętrzną część gałki ocznej. Wyposażona jest w komórki czuciowe (czopki i pręciki), odbierające bodźce wzrokowe.

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

gruczoł łzowy
gruczoł łzowy

niewielka, owalna struktura umieszczona w przednio‑górnym kącie oczodołu, konkretnie w zagłębieniu, który nazywany jest dołem gruczołu łzowego. Gruczoł ten składa się z dwóch części: większej‑oczodołowej i mniejszej‑powiekowej. Pełni on ważne funkcje związane między innymi z nawodnieniem oka, czyli zapobieganiem jego wysychaniu. Z obydwu części wychodzą przewodziki wyprowadzające, których zadaniem jest odprowadzanie płynu łzowego do worka spojówkowego. Pod względem histologicznym gruczoł łzowy jest zaliczany do złożonych gruczołów cewkowych, których przewody są zbudowane z dwuwarstwowego nabłonka walcowatego

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

jaskra (glaukoma)
jaskra (glaukoma)

jest drugą – po zaćmie – najczęstszą przyczyną utraty wzroku na świecie. Stopniowy zanik nerwu wzrokowego, wywołany wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, powoduje zawężenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku. Wzrost ciśnienia spowodowany jest zaburzeniami przepływu cieczy wodnistej w oku

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

kaseta okulistyczna
kaseta okulistyczna

jest najbardziej podstawowym elementem wyposażenia gabinetu okulistycznego. Daje możliwość dobrania właściwej korekcji wzroku zarówno do dali, jak i do bliży. Kaseta wyposażona jest w komplet soczewek sferycznych i cylindrycznych, w specjalnych oprawkach, które pasują do oprawek pobierczych. Specjalne uchwyty na soczewkach umożliwiają ich swobodną manipulację w oprawce. W skład kasety wchodzi także cylinder skrzyżowany oraz elementy pomocnicze: przesłona ze szczeliną stenopeiczną, przesłona z otworem stenopeicznym, filtr czerwony, filtr zielony, test Maddoxa oraz oprawy probiercze

krótkowzroczność (myopia)
krótkowzroczność (myopia)

rodzaj wady refrakcji, w której promienie równoległe ogniskowane są przed siatkówką

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

lizozym (muramidaza)
lizozym (muramidaza)

białko kationowe, które występuje pod postacią pojedynczego łańcucha peptydowego. Występuje on zarówno u zwierząt, roślin, jak i bakterii i wirusów. Można go znaleźć w ziarnach makrofagów, neutrofilów i monocytów, a także w większości płynów tkankowych, takich jak: ślina, łzy i krew oraz wydzieliny śluzowo‑surowicze dróg oddechowych. Najważniejszym zadaniem lizozymu jest zwalczanie bakterii i zapobieganie rozprzestrzenieniu się patogenów w organizmie, czyli niedopuszczenie do powstania infekcji

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

melanina
melanina

barwnik, który występuje w tęczówce oka, skórze i włosach. To od niej zależy karnacja, to w jaki sposób opala się skóra oraz czy posiada jakieś znamiona. Im więcej melaniny, tym kolor jest ciemniejszy. Melanina pochłania również promieniowanie ultrafioletowe. Kolor oczu zależy od ilości pigmentu melaniny (barwnik czarny) oraz zmiennych proporcji pigmentu eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy). Barwę tęczówki dziedziczymy po bliskich – nie zawsze jednak po rodzicach, wyróżnia się aż 80 jej barw. Kluczową rolę odgrywają tu geny OCA2 oraz HERC2, a także minimum 10 innych genów. Istnieją również geny, które odpowiadają za wszelkie możliwe kombinacje kolorów oczu. Są to geny EYCL1, EYCL2 oraz EYCL3. Ciemne kolory oczu powstają przez geny dominujące, a jasne w wyniku ekspresji genów recesywnych. Z powodu ich zmieszania zwykle, choć nie zawsze, wygrywają geny decydujące. Kolor oczu dziecka można określić najwcześniej po 6. miesiącu życia, ponieważ często rodzą się one z jasnoniebieskimi oczami, a po kilku miesiącach wyzwalają się mocniejsze pigmenty i kolor może się zmienić na brązowy lub zielony

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

mięsień prosty boczny
mięsień prosty boczny

swój początek ma w pierścieniu ścięgnistym wspólnym, rozpoczyna się dwoma ścięgnistymi ramionami: górnym i dolnym, między którymi leży część przyśrodkowa szczeliny oczodołowej górnej. Następnie biegnie bocznie wzdłuż ściany bocznej oczodołu i przyczepia się do twardówki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień prosty dolny
mięsień prosty dolny

to najkrótszy z mięśni gałki ocznej. Zlokalizowany jest wzdłuż dolnej ściany oczodołu, w przedniej części jest oddzielony od oczodołu mięśniem skośnym dolnym. Następnie kieruje się do przodu i nieco bocznie. Kończy się na twardówce, a linia jego przyczepu jest wypukła do przodu i ustawiona skośnie

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień prosty górny
mięsień prosty górny

jest zlokalizowany pod dźwigaczem powieki górnej, kieruje się od przodu i bocznie. Wraz z linią spojrzeniową skierowaną na wprost tworzy kąt około 25 stopni. Mięsień jest przyczepiony na twardówce w odległości około 7,7 mm od rogówki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień prosty przyśrodkowy
mięsień prosty przyśrodkowy

najszerszy ze wszystkich mięśni z grupy mięśni prostych. Od pierścienia ścięgnistego wspólnego kieruje się wzdłuż przyśrodkowej ściany oczodołu i ścięgnem długości około 3,7 mm przyczepia się do twardówki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień skośny dolny
mięsień skośny dolny

to najkrótszy spośród wszystkich mięśni gałki ocznej. Zaczyna się zaokrąglonym ścięgnem na dnie oczodołu znajdującym się za brzegiem podoczodołowym od dolnej części grzebienia łzowego tylnego. Następnie biegnie bocznie pomiędzy dnem oczodołu, a mięśniem prostym dolnym i przyczepia się do twardówki krótkim ścięgnem, a czasami również włóknami mięśniowymi

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień skośny górny
mięsień skośny górny

to najdłuższy i najcieńszy spośród wszystkich mięśni gałki ocznej. Swój początek ma w pierścieniu ścięgnistym, a następnie biegnie pomiędzy górną a przyśrodkową ścianą oczodołu. Następnie, zbliżając się do dołka bloczkowego kości czołowej, przechodzi w zaokrąglone ścięgno, przeciągnięte przez bloczek zbudowany z chrząstki włóknistej

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięsień rzęskowy oka
mięsień rzęskowy oka

jest zbudowany z włókien promienistych, okrężnych i podłużnych, które wchodzą w skład ciała rzęskowego. Zmiana napięcia mięśni rzęskowych powoduje, że zmienia się kształt (uwypuklenie) soczewki oka. Włókna południkowe mięśnia (tzw. mięsień Brückego) są położone zewnętrznie, włókna okrężne (tzw. mięsień Müllera) są położone wewnętrznie. Włókna są połączone z soczewką za pomocą tzw. więzadełek rzęskowych Zinna i razem tworzą obwódkę rzęskową. Skurcz mięśni Brückego powoduje napięcie więzadełek Zinna, wtedy soczewka staje się bardziej płaska i dzięki temu możliwe jest widzenie w dali. Skurcz mięśni Müllera natomiast powoduje ich rozluźnienie, soczewka dzięki swojej strukturze staje się wtedy bardziej wypukła i umożliwia ostre widzenie w bliży. Mięsień rzęskowy to mięsień gładki, unerwiony autonomicznie, który pracuje przez cały czas. Nerwami, które kierują akomodacją do bliży (mięśniem Müllera – okrężnym) są włókna przywspółczulne pozazwojowe, które pochodzą ze zwoju rzęskowego (włókna przedzwojowe pochodzą z jądra przywspółczulnego nerwu okoruchowego)

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

mięśnie gałki ocznej
mięśnie gałki ocznej

mięśnie pełniące bardzo ważne funkcje, odpowiedzialne za ruchomość oczu. Jest to sześć mięśni zlokalizowanych w najbliższym otoczeniu gałek ocznych.

  • cztery mięśnie proste – przyśrodkowy, boczny, górny i dolny;

  • dwa mięśnie skośne – górny i dolny.

Mięśnie te zawsze wykonują ruchy obrotowe, przy czym gałka oczna, podobnie jak główka kości w stawie kulistym, nie zmienia swojego położenia. Wszystkie mięśnie kierują się rozbieżnie w kierunku równika gałki ocznej i tworzą rodzaj stożka, który otwiera się do przodu. W osi tego stożka (inaczej lejka mięśniowego) przebiega nerw wzrokowy. Pierścień, który stanowi początek ścięgien tych mięśni jest nazywany pierścieniem ścięgnistym wspólnym. Ponadto rozpoczyna się w nim mięsień nazywany dźwigaczem powieki górnej, który przebiega pod stropem oczodołu

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

naczyniówka
naczyniówka

błona umiejscowiona między twardówką i siatkówką. Posiada gęstą sieć naczyń krwionośnych i nerwy. Odpowiada za dostarczanie tlenu i odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

nerw wzrokowy (łac. nervus opticus)
nerw wzrokowy (łac. nervus opticus)

jest to II nerw czaszkowy. Swój początek ma w komórkach siatkówki, a kończy się w skrzyżowaniu wzrokowym. Jest to część drogi wzrokowej, która przewodzi impulsy nerwowe powstałe w siatkówce w wyniku przetworzenia bodźców wzrokowych. Jego długość to około 4,5 cm. Rolą nerwu wzrokowego jest prawidłowe widzenie, a jego choroby i urazy są bardzo niebezpieczne i mogą prowadzić do ślepoty. Nerw wzrokowy został zidentyfikowany opisany przez Felice'a Fontana

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

oczodół
oczodół

kostna jama w obrębie twarzoczaszki, utworzona przez 7 kości

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

oko miarowe
oko miarowe

oko, w którym krzywizna powierzchni łamiących, współczynnik załamania ośrodków optycznych i długość osi gałki ocznej są takie, że ogniskowanie równoległych promieni świetlnych na siatkówce następuje bez użycia akomodacji

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

oko niemiarowe (ametropia)
oko niemiarowe (ametropia)

nie ma zdolności ogniskowania równoległych promieni świetlnych na siatkówce bez użycia akomodacji

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

oś gałki ocznej
oś gałki ocznej

inaczej oś optyczna oka - linia łącząca bieguny gałki ocznej. Południki to linie, które otaczają gałkę oczną, łączą one ze sobą bieguny, a równik dzieli gałkę oczną na dwie półkule

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

plamka żółta
plamka żółta

w swoim centrum ma małe zagłębienie, tzw. dołek środkowy siatkówki oka (foveola centralis), zlokalizowany około 3,5 mm od brzegu tarczy nerwu wzrokowego. W dołku środkowym, w bardzo dużym zagęszczeniu, znajdują się receptory wzrokowe, głównie czopki (u człowieka jest ich około 60 000). Pręciki natomiast dominują w obwodzie siatkówki. Czopki w plamce żółtej są odpowiedzialne za rozróżnianie barw: czerwonej, zielonej oraz niebieskiej. Są to trzy główne barwy, jeśli mózg jest w stanie widzieć te trzy barwy, może widzieć wszystkie inne. Plamka żółta zapewnia również największą ostrość widzenia. Jest to możliwe dzięki temu, że poszczególne receptory wzrokowe w niej ulokowane, przekazują informacje do mózgu za pomocą osobnych włókien nerwowych, podczas gdy przesył informacji z pozostałych terenów siatkówki polega na tym, że grupy kilku receptorów wysyłają informacje za pośrednictwem tylko jednego włókna. Podstawową funkcją plamki żółtej jest tzw. widzenie centralne, dzięki któremu widzimy ostro, dostrzegamy detale przedmiotów o niewielkich rozmiarach i znajdujących się w dużej odległości, a także rozpoznajemy kolory

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

plamka ślepa
plamka ślepa

niewielkie pole na siatkówce pozbawione czopków i pręcików. Występuje w niej skupisko włókien nerwowych, przechodzących w nerw wzrokowy, który dociera aż do mózgu. Nie stwierdzono, jakie są właściwe dla plamki ślepej funkcje w oku – jest to po prostu struktura anatomiczna wytworzona w miejscu powstania nerwu wzrokowego. Mechanizm działania polega na tym, że odebrane przez siatkówkę impulsy świetlne są przetwarzane na impulsy nerwowe i przekazywane za pośrednictwem nerwu wzrokowego do mózgu

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

płyn
płyn

składa się on z cieczy wodnistej (humor aquosus), rogówki (cornea), ciała szklistego (corpus vitreum) oraz soczewki (lens). Promienie równoległe padają na rogówkę, po czym są załamywane i skupiane w ognisku, które znajduje się na siatkówce. Oś układu optycznego oka nie pokrywa się z osią patrzenia

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

płyn łzowy (łza, ciecz łzowa)
płyn łzowy (łza, ciecz łzowa)

jest to substancja, której zadaniem jest nawilżenie, oczyszczenie oraz zabezpieczenie przed zarazkami powierzchni spojówki i rogówki oka. Składa się głównie z wody, niewielkiej ilości soli (chlorku sodu) oraz białek, w tym substancji bakteriobójczych (defensyny, lizozym). Ciecz łzowa produkowana jest przez gruczoły łzowe i rozprowadzana po powierzchni oka podczas mrugania powiekami. Nadmiar cieczy łzowej w niezauważalny sposób doprowadzany jest do jamy nosowej za pośrednictwem kanalików łzowych w powiekach

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

powieki
powieki

fałdy skórne zamykające oczodół i chroniące gałkę oczną. Ich dodatkową funkcją jest rozprowadzanie po powierzchni rogówki łez nawilżających i oczyszczających gałkę oczną. Ich ruch może być zarówno zamierzony, jak i mimowolny

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

prezbiopia (starczowzroczność)
prezbiopia (starczowzroczność)

naturalny proces utraty zdolności akomodacji oka, wynikający ze stopniowego twardnienia i utraty elastyczności soczewki

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

pręciki
pręciki

światłoczułe receptory, które umożliwiają widzenie czarno‑białe w warunkach słabego oświetlenia. Są również odpowiedzialne za wykrywanie ruchu i postrzeganie kształtów. Na siatkówce każdego oka znajduje się ich około 130 milionów, czyli dziesięciokrotnie więcej niż czopków i są one 100 razy bardziej czułe na światło. Jednak same pręciki nie dają możliwości widzenia barw i powodują mniej dokładne widzenie o mniejszej ostrości oraz mają niższą zdolność rozpoznawania szczegółów

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

refrakcja
refrakcja

to proces, w którym dochodzi do załamywania promieni świetlnych, które odbijają się od obserwowanego obiektu lub przechodzą przez niego. Najpierw promienie docierają do rogówki, czyli przedniej, przezroczystej ściany oka, a następnie trafiają do soczewki, przez którą przenikają do siatkówki. Tam powstają impulsy przenoszone nerwami wzrokowymi do mózgu. W trakcie tego procesu promienie świetlne są załamywane, tzn. ulegają refrakcji na rogówce oraz soczewce, co sprawia, że możliwe jest wyraźne widzenie. Kolejnym ważnym procesem mającym wpływ na prawidłowe widzenie jest akomodacja oka. Mechanizm ten polega na dopasowaniu się oka do odległości, która dzieli je od danego przedmiotu, tak aby widzieć dany przedmiot odpowiednio ostro. Działa to na podobnej zasadzie co lornetka, w której ustawiamy ostrość za pomocą pokrętła. W gałce ocznej jego rolę spełnia mięsień rzęskowy, który zmienia kształt soczewki, a więc ustawia kąt załamania światła, w zależności od odległości, która dzieli oko od obserwowanego obiektu

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

rodopsyna
rodopsyna

inaczej nazywana purpurą wzrokową, jest to receptor światła, który znajduje się w komórkach pręcikowych siatkówki oka i występuje u większości kręgowców. Umożliwia on widzenie dzięki mechanizmowi absorpcji kwantu światła, który następnie przekształca go w impuls prądu elektrycznego, płynący do mózgu. Mózg interpretuje ten sygnał jako widzenie w odcieniach szarości. Widzenie barwne natomiast jest możliwe dzięki trzem pochodnym rodopsyny, które są wrażliwe na światło czerwone, zielone i niebieskie. Rodopsyna składa się z opsyny i retinalu, czyli izomeru geometrycznego aldehydowej formy witaminy A1 (akseroftol), dlatego w przypadku awitaminozy witaminy A, zahamowana jest synteza rodopsyny, co objawia się tzw. ślepotą zmierzchową

Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

rogówka
rogówka

przezroczysta i lśniąca błona stanowiąca część aparatu optycznego oka, bierze udział w załamywaniu promieni świetlnych. Pokrywa zewnętrzną część gałki ocznej, łączy się z twardówką

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

rzęsy (łac. cilia)
rzęsy (łac. cilia)

występują u ssaków, w tym u ludzi. Są to lekko zaginające się włoski, znajdujące się na górnej i dolnej powiece obu oczu. U ludzi żywotność rzęs wynosi od 100 do 150 dni. Na górnej powiece znajduje się 120 do 250 rzęs, a ich długość wynosi od 8 do 12 mm; na dolnej ilość to od 50 do 150 rzęs, a długość od 6 do 8 mm. Podstawowym zadaniem rzęs jest ochrona oczu przed brudem, kurzem i drobnymi owadami

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny

siatkówka
siatkówka

błona czuciowa, stanowi najbardziej wewnętrzną część gałki ocznej. Wyposażona jest w komórki czuciowe (czopki i pręciki), odbierające bodźce wzrokowe

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

skiaskopia (retinoskopią)
skiaskopia (retinoskopią)

to jedna z metod badania refrakcji oka. Polega ona na tym, że na dno oka rzutuje się wiązkę światła, a następnie obserwuje, jak czerwone odbicie z dna oka wpływa na źrenicę. Kierunek ruchu odbicia w źrenicy jest zależny od refrakcji oka, czyli załamywania promieni świetlnych, które przechodzą przez wszystkie struktury optycznego układu oka (cieczy wodnistej wypełniającej przednią komorę oka, soczewki, rogówki i ciała szklistego). Badanie to nie wymaga czynnego udziału pacjenta

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny

soczewka oka
soczewka oka

jest to przezroczysta struktura, widoczna w obrębie źrenicy. Jest ona zawieszona na obwódce rzęskowej, która wyrasta z ciała rzęskowego. Mięsień rzęskowy reguluje napięcie włókien obwódki rzęskowej, a wraz ze skurczem mięśnia włókna obwódki rozluźniają się. Soczewka ma kulisty kształt, zwiększa moc optyczną i pozwala na wyraźne widzenie blisko położonych przedmiotów. Soczewka oka jest zlokalizowana za tęczówką, jej zadaniem jest załamywanie promieni świetlnych w oku i przepuszczanie światła na siatkówkę

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

spojówka
spojówka

przezroczysta błona śluzowa pokrywająca wewnętrzną powierzchnię powiek oraz przednią część gałki ocznej. Posiada gruczoły śluzowe, których wydzielina nawilża powierzchnię gałki ocznej

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

tęczówka
tęczówka

błona naczyniowa, której zabarwienie zależy od zawartości barwnika, głównie melaniny. W centralnej części posiada otwór, stanowiącym źrenicę. Średnica źrenicy jest zależna od natężenia światła i zmienia się odruchowo

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

twardówka
twardówka

błona włóknista pełniąca funkcje ochronne, nadająca kształt gałce ocznej, zwana też potocznie “białkiem oka”. Otacza oko od strony oczodołu, w przedniej części gałki ocznej przechodzi w rogówkę. Twardówka jest słabo unaczyniona i mało czuła

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

układ optyczny oka
układ optyczny oka

składa się on z cieczy wodnistej (humor aquosus), rogówki (cornea), ciała szklistego (corpus vitreum) oraz soczewki (lens). Promienie równoległe padają na rogówkę, po czym są załamywane i skupiane w ognisku, które znajduje się na siatkówce. Oś układu optycznego oka nie pokrywa się z osią patrzenia

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

unerwienie
unerwienie

unerwienie mięśni gałki ocznej pochodzi od wszystkich trzech nerwów ruchowych. Dodatkowo mięśnie proste (z wyjątkiem bocznego) oraz mięsień skośny dolny zaopatrywane są przez gałązki nerwu okoruchowego. Mięsień prosty boczny jest unerwiony przez mięsień odwodzący, a mięsień skośny górny przez mięsień bloczkowy

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

wada refrakcji
wada refrakcji

miara niemiarowości oka, czyli ilość dioptrii, o którą trzeba zmienić moc optyczną oka, by było ono miarowe

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

worek spojówkowy
worek spojówkowy

przestrzeń pomiędzy spojówką powiekową a spojówką gałkową

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

zaćma (tzw. katarakta)
zaćma (tzw. katarakta)

choroba oczu polegająca na utracie przejrzystości (mętnieniu) soczewki. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn pogarszania się ostrości wzroku osób w różnym wieku, zwłaszcza starszych. Nieleczona zaćma prowadzi do utraty wzroku

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna

źrenica
źrenica

to naturalny otwór w tęczówce oka. Kontroluje on dopuszczanie optymalnej ilości światła do wnętrza oka, działa na podobnej zasadzie jak przesłona aparatu fotograficznego

Film edukacyjnyD19d5hvYDFilm edukacyjny
Atlas interaktywnyDy7ob9x5zAtlas interaktywny
Gra edukacyjnaDViQMm8LqGra edukacyjna