Spis treści:

1. O perspektywie

2. Perspektywa rzędowa

3. Perspektywa topograficzna

4. Perspektywa intencjonalna

5. Przeźroczystość w sztuce

6. Wyrazista faktura

7. Już wiesz

8. Potrafisz

9. Słownik

W tym materiale zapoznasz się z kilkoma rodzajami perspektywperspektywaperspektyw, które były stosowane zanim powstał najdoskonalszy sposób na przedstawienie iluzji przestrzeni na płaszczyźnie - perspektywa zbieżnaperspektywa zbieżnaperspektywa zbieżna

O perspektywie

Słowo „perspektywaperspektywa intencjonalnaperspektywa” ma kilka znaczeń; może np.: oznaczać rozległy widok.
Mówimy też o perspektywie, zastanawiając się nad przyszłością.
Perspektywaperspektywa intencjonalnaPerspektywa może również oznaczać pewien dystans do sytuacji, np.: spojrzenie „z perspektywy czasu” często pomaga we właściwszej ocenie.

Perspektywa to także sposób/metoda pozwalająca na pokazanie trójwymiarowości, czyli przestrzeniprzestrzeńprzestrzeni na płaszczyźnie.
Ze względu na interesujące nas tematy dotyczące sztuki - ta definicja interesuje nas najbardziej.

Oto główne rodzaje perspektywperspektywa intencjonalnaperspektyw stosowanych w sztuce:

• kulisowaperspektywa kulisowakulisowa;

• rzędowaperspektywa rzędowa/pasowarzędowa, inaczej pasowa

• topograficznaperspektywa topograficznatopograficzna

• intencjonalnaperspektywa intencjonalnaintencjonalna, inaczej hieratyczna

• linearna,perspektywa zbieżnalinearna, inaczej zbieżna, geometryczna

• barwnaperspektywa barwnabarwna, inaczej malarska

• powietrznaperspektywa powietrznapowietrzna

  wróć do spisu treści

  link2

Perspektywa rzędowa

RL599F7A15E7T1

Ilustracja przedstawia egipskie malowidło, w którym zastosowano perspektywę pasową. Kompozycja w trzech poziomych pasach ukazuje poszczególne etapy uprawy zboża. Na obrazie namalowano uproszczone, brązowo‑białe sylwetki zarządców i niewolników. Dolny pas przedstawia postacie na tle łanów zboża. Pośrodku ukazana została scena z dwoma parami tragarzy, noszących ścięte kłosy w dużych koszach. U góry namalowano niewolników w trakcie młócki. W lewym górnym rogu znajduje się jasna postać dostojnika, opisanego hieroglifami, przed którym pochyla się niosący w dłoniach dwa podłużne naczynia - niewolnik. Namalowane w trzech rzędach postacie mają podobną wielkość.

W starożytnym Egipcie dzielono malowidło na poziome pasy.

W sposób umowny przedstawiano to, co jest bliżej i to, co jest dalej, czyli przestrzeń  na płaszczyźnie.

Postacie i przedmioty najbardziej oddalone umieszczano w górnym pasie.

Ten umowny sposób przedstawiania przestrzeni nazwany został perspektywą rzędowąperspektywa rzędowa/pasowaperspektywą rzędową.

wróć do spisu treści

Perspektywa topograficzna

Gdy elementy dzieła rozmieszczone zostały w sposób zbliżony do schematu mapy, jak na ilustracji poniżej - to znaczy, że została zastosowana perspektywa topograficznaperspektywa topograficznaperspektywa topograficzna. Taki sposób sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie był używany m.in.: w sztuce starożytnego Egiptu, w twórczości dziecięcej, a także w twórczości niektórych artystów.

R4OKEV7P85MJH

Ilustracja przedstawia egipski fresk „Ogród”. Malowidło ukazuje topograficzne ujęcie ogrodu z licznymi drzewami oraz prostokątnym, pełnym ryb i kaczek stawem pośrodku. Znajdująca się naokoło zbiornika wodnego roślinność, ułożona jest płasko w poziomych i pionowych kierunkach. W górnym prawym rogu fresku namalowana została Egipcjanka z ustawioną obok niej wazą oraz koszami pełnymi owoców. Obraz zachował się w postaci fragmentu, zniszczonego na krawędziach, pokrytego malunkiem tynku.

R9FNGB37MMP9B

Ilustracja przedstawia topograficznie ujętą przestrzeń ulicy z chodnikami, domkami, drzewami, samochodami, przejściem dla pieszych oraz sygnalizacją świetlną. Na płaszczyźnie ukazany jest fragment miasta z lotu ptaka przy jednoczesnym pokazaniu poszczególnych obiektów z boku. Szczególnie widoczny jest ten zabieg na przykładzie niebieskiej postaci, która na grafice ukazana jest w trzech rzutach: poziomym, pionowym oraz do góry nogami.

Topografia - to ukazanie przestrzeni na płaszczyźnie „z lotu ptaka”, przy jednoczesnym pokazaniu obiektów z boku, co umożliwia wyeksponowanie ich najbardziej charakterystycznego widoku.

Na ilustracji poniżej , w widoku z góry Nowosielski namalował lotnisko i samolot znajdujący się na środku. Zwróć uwagę, że pozostałe samoloty ujęte są z boku, autobus i postacie - z przodu (frontalnie).

R1E2GNO5ZTV95

Obraz przedstawia lotnisko. W jego centralnej części znajduje się niebieski samolot widziany z góry na zielonym tle, pod nim stoi małe czerwone auto lub autobus - widoczny jest tylko przód i dach auta. W prawym górnym rogu kolejny niebieski samolot, tym razem widziany z boku, jest to mały samolot typu awionetka, poniżej postać mężczyzny w czarnym garniturze, mężczyzna trzyma złożony parasol. W lewym górnym rogu kolejny mały samolot widziany z boku. Nad samolotami błękitny pas przedstawiający drogę lub pas startowy. W lewym dolnym rogu, zakapturzona postać w jasnym ubraniu i ciemnych okularach, za nią niebieski element sięgający ramion.

Przedstawienie widoku z lotu ptaka przy jednoczesnym zaznaczeniu w nim obiektów widzianych z boku w swojej strukturze przypomina mapę.

Twórz tradycyjnie!

RJncyE5Gyce6k

Zdjęcie przedstawia przybory plastyczne; z prawej strony w dużym zbliżeniu znajdują się kredki ułożone obok siebie, od zimnych do gorących kolorów. Po drugiej stronie - rozłożony komplet farb akwarelowych i a nad nim dwie ręce. Jedna wskazuje palcem farby, druga nabiera je pędzelkiem. Z brzegu wychyla się kilka pędzli w kubku. Na górnej krawędzi zdjęcia zostały dodane spływające do dołu farby, częściowo zasłaniające obraz.

wróć do spisu treści

Perspektywa intencjonalna

Perspektywa intencjonalnaperspektywa intencjonalnaPerspektywa intencjonalna, określana jest inaczej jako hierarchiczna (związana z hierarchią - czyli ważnością osób, jej stanowiska albo władzy).
Polega na zastosowaniu różnych wielkości postaci: opiera się na ukazaniu na obrazie osób ważnych jako większych od mniej znaczących. Postacie największe zawsze będą postrzegane jako te znajdujące się bliżej.
Zasada ta powszechnie stosowana była m.in.: w sztuce starożytnego Egiptu i średniowiecza.

R1Z3ALTK43B9A

Ilustracja przedstawia sufit Katedry św. Piotra, Pawła i Andrzeja w Peterborough. W centralnej części sufitu, na złotym, wzorzystym tle, namalowany jest Jezus na tle mandorli w kształcie migdała. Otaczają go postacie dwunastu apostołów. Scena zamknięta jest dekoracyjną bordiurą ze złotymi napisami na czerwonym tle. Po bokach znajdują się perspektywicznie ujęte okna, które przedzielają wiązki służek.

RLLAS2KCQ9LVK

Ilustracja składa się z dwóch fotografii: z lewej strony znajduje się schemat zastosowania „stosunków wielkości”, inaczej zwanych perspektywą intencjonalna czy hieratyczną. Grafika ukazuje dużą, jednolicie wypełnioną kolorem niebieskim sylwetkę mężczyzny umieszczoną w centrum kompozycji. Wokół niej znajduje się pięć mniejszych postaci. Dwie z nich stoją na tej samej linii co duża sylwetka. Pozostałe trzy są rozmieszczone lekko wyżej, a każda z nich jest coraz mniejsza. Duża postać wyraźnie góruje nad resztą. Ilustracja po prawej stronie przedstawia obraz „Maesta” autorstwa Cimabue. Dzieło ukazuje Matkę Boską z Dzieciątkiem zasiadającą na wysokim, drewnianym, bogato zdobionym tronie. Umieszczona w centrum postać Marii jest znacznie większa od pozostałych. Jej twarz ujęta jest z półprofilu, oczy skierowane na odbiorcę. Ubrana jest w ciemno‑niebieski, drobno pofałdowany płaszcz, spod którego w dolnej części wystaje fragment czerwonej sukni. Mały Jezus ma na sobie czerwoną tunikę oraz okrywający ją szary płaszcz. Wznosi prawą rękę w geście błogosławieństwa. Po obu stronach świętej pary artysta umieścił postacie aniołów o brązowo‑czerwono‑niebieskich skrzydłach. Tło kompozycji oraz aureole zostały pokryte złotem. Obraz otoczony jest ozdobną, złoto‑brązową ramą z namalowanymi w małych kółkach popiersiami przedstawiającymi Chrystusa, aniołów, świętych i proroków. Wykonane w technice temperowej dzieło, zamknięte jest w pięciobocznej wydłużonej formie o prostokątnej dolnej partii. W dziele artysta zastosował perspektywę intencjonalną.

wróć do spisu treści

Przezroczystość w sztuce

Kolejnym sposobem na podkreślenie przestrzeni na płaszczyźnie obrazu jest zastosowanie przezroczystości. Artyści chętnie wprowadzają do swoich obrazów ten sposób malowania, ponieważ wyraża tajemniczość, niedopowiedzenie.
Zarys przedmiotu, postaci wydaje się jakby był za zasłoną, sugeruje więc pewną odległość. Zapoznaj się z zamieszczoną poniżej ilustracją.

Na ilustracjach poniżej znajdują się przykłady dzieł, w których artyści użyli przezroczystości do sugerowania odległości.

RRE9J6PAKGCBX

Ilustracja przedstawia obraz Juana de Flandesa „Zwiastowanie”. Ukazuje wizytę archanioła Gabriela u Marii z informacją o niepokalanym poczęciu. Archanioł znajduje się z lewej strony obrazu. Ubrany jest w białą, długą szatę. Unosi prawą dłoń w geście posłannictwa, w lewej trzyma laskę. Maryja klęczy z prawej strony obrazu. Ubrana jest w długą, ciemną suknię. Kobieta przerywa czytanie i odwraca głowę w stronę anioła. Nad jej głową znajduje się gołębica. Po prawej stronie w wazonie stoją lilie.

R1ZNA1MM4EN47

Ilustracja przedstawia obraz Lyonela Feiningera „Kościół Minorytów II”. Ukazuje fasadę kościoła z gotyckimi oknami. Po obu stronach przysłaniają ją dwa budynki. U dołu znajdują się postacie. Na obraz nałożone są geometryczne, przeźroczyste smugi, które powodują, że świątynia jest rozjaśniona i mniej wyraźna.

wróć do spisu treści

Wyrazista faktura

Aby zaakcentować przedmioty mające przyciągać uwagę widza, artyści celowo malują wybrane obiekty dokładniej, z uwzględnieniem powierzchni. Dzięki temu obiekty wydają się być pełnoplastyczne, to znaczy, że sprawiają wrażenie, że znajdują się bliżej.
Ilustracje znajdujące się poniżej obrazują opisane zjawisko. Kliknij w pierwszą z nich aby zapoznać się z opisami.

Zapoznaj się z reprodukcjami dzieł, ukazującymi wykorzystanie wyrazistej faktury dla sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie.

R33KULGV63Z35

Ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha „Kwiatowe dywany w Holandii”. Ukazuje ona perspektywicznie przedstawione pola kolorowych kwiatów. W tle stoją wiejskie domy oraz liczne drzewa. Na polu znajduje się postać mężczyzny w niebieskim ubraniu.

R11FLKZXMD3PM

Ilustracja przedstawia obraz Marka Basiula „Lux intenebris III” czyli "Światło w ciemności". Ukazuje czarny prostokąt z wypukłymi punktami i trójkątem u góry. Figura sprawia wrażenie bryłowatości poprzez ścięcie prawego górnego rogu. Tłem są czarno‑niebieskie, poziome pasy.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• co to jest perspektywaperspektywa intencjonalnaperspektywa i jaką może pełnić funkcję;

• jak zdefiniować pojęcia: perspektywa rzędowaperspektywa rzędowa/pasowaperspektywa rzędowa, topograficznaperspektywa topograficznatopograficzna, intencjonalnaperspektywa intencjonalnaintencjonalna;

• że iluzję przestrzeni na płaszczyźnie można sugerować różnymi sposobami, m.in.: perspektywami, przezroczystością, wyrazistą fakturą;

• że perspektywę rzędową stosowano w sztuce starożytnego Egiptu;

• w jaki sposób artyści wykorzystywali; czarny kontur, przezroczystość, wyrazistą fakturę do pokazania relacji przestrzennych w swoich dziełach;

wróć do spisu treści

Potrafisz

• wyjaśnić, co to jest perspektywaperspektywa intencjonalnaperspektywa;

• wyjaśnić w jakim celu artyści stosują perspektywęperspektywa intencjonalnaperspektywę;

• rozpoznać w dziełach malarstwa i grafiki wykorzystane rodzaje perspektyw;

• zdefiniować pojęcia: perspektywa rzędowaperspektywa rzędowa/pasowarzędowa, topograficznaperspektywa topograficznatopograficzna, intencjonalna;perspektywa intencjonalnaintencjonalna;

• omówić sposoby przedstawiania iluzji przestrzeni na płaszczyźnie;

• w oparciu o poznane rodzaje perspektyw tworzyć samodzielną pracę plastyczną z wykorzystaniem jednej z nich;

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• encyklopedia.pwn.pl

• sjp.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/przestrzen-na-plaszczyznie–perspektywa/D1DEBAYsG

• https://zpe.gov.pl/a/doskonalenie-iluzji-przestrzeni/DynCf4Gvc

• https://zpe.gov.pl/a/przestrzen/DZAosZLgE

• https://zpe.gov.pl/a/przestrzen-na-plaszczyznie-cz-ii/DOJF10tUs