E-materiały do kształcenia zawodowego

Produkcja ciasta i wyrobów z ciasta drożdżowego

SPC.01. Produkcja wyrobów cukierniczych - Cukiernik 751201, Technik technologii żywności 344403

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑materiale.

1
ciasto
ciasto

Jest to bardzo ogólne pojęcie opisujące masę powstałą przez połączenie mąki z wodą lub/i innymi dodatkami (np. z solą, octem) oraz pozostałymi składnikami zgodnymi z recepturą. Jest bardzo wiele sposobów i metod przygotowania ciasta.

RsDHsSrWl33P6
Ciasto
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
drożdże
drożdże

Organizmy jednokomórkowe, o kształcie okrągłym lub lekko wydłużonym. W przemyśle spożywczym wykorzystywana jest zdolność drożdży do szybkiego rozmnażania się. Drożdże zawierają dużo wartościowych składników, a mianowicie białko, tłuszcze, sole mineralne, witaminy B1, B2, B6, E, H oraz enzymy, których działalność jest wykorzystywana podczas spulchniania ciastaciastociasta. W produkcji cukierniczej stosuje się również drożdże suche.

R18sYqXCRJkIw
Drożdże świeże
Źródło: https://www.freepik.com/, domena publiczna.
fermentacja ciasta
fermentacja ciasta

Jest to proces biochemiczny, w wyniku którego związki organiczne ulegają przemianie. Proces ten odbywa się przy udziale drobnoustrojów lub wytworzonych z nich enzymów, funkcjonujących w warunkach beztlenowych. Podczas fermentacji powstaje energia, którą wykorzystują wspomniane drobnoustroje. Produkt końcowy fermentacji charakteryzuje się specyficzną jakością i właściwościami, głównie ze względu na smak i zapach. Jest to naturalny proces dojrzewania ciastaciastociasta, który w efekcie jest odpowiedzialny za dobry smak wypieku.

GHP
GHP

Skrót od ang. Good Hygiene Practice, czyli Dobra Praktyka Higieniczna, obejmująca działania, które należy podjąć, oraz warunki higieniczne, które należy spełnić i monitorować na wszystkich etapach produkcji i obrotu żywnością, aby zapewnić jakość zdrowotną produktów.

GMP
GMP

Skrót od ang. Good Manufacturing Practice, czyli Dobra Praktyka Produkcyjna, gdzie zawarte są informacje o działaniach, które należy podjąć i o warunkach, które trzeba spełnić, aby produkcja żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością zapewniała właściwą jakość zdrowotną produktów.

gluten
gluten

Białko zbożowe pozyskiwane przez wypłukiwanie ciastaciastociasta pszennego. Składa się z gliadyny i gluteniny. Gluten występuje przede wszystkim w pszenicy; gwarantuje dobre właściwości ciastaciastociasta i zrobionych z niego wypieków. Gluten po połączeniu z wodą pęcznieje i staje się gąbczastą masą. Przy fermentacjifermentacja ciastafermentacji ciastaciastociasta, dzięki elastyczności glutenu, powstaje siatka glutenowa, która ma właściwości zatrzymywania gazów w cieście i umożliwia jego spulchnienie.

R15YhKyOt2nsf
Źródła glutenu. Od góry według ruchu wskazówek zegara: mąka pszenna, pszenica orkisz, jęczmień i płatki żytnie.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.
komora rozrostowa
komora rozrostowa

Komora wstępnej fermentacjifermentacja ciastafermentacji, urządzenie służące do garowania, czyli rozrostu ciastaciastociasta w odpowiednich i stabilnych warunkach temperatury, wilgotności oraz cyrkulacji powietrza. Stanowi ważne ogniwo w całym procesie produkcyjnym.

RJS11YV36PKOO
Komora rozrostowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa HERT Wiemy jak., Maszyny do formowania chleba, https://www.hert.pl/piekarnictwo/formowanie-chleba.html [dostęp 14.02.2023 r.].

krytyczne punkty kontroli
krytyczne punkty kontroli

W skrócie CCP (z ang. Critical Control Point). Krytyczny punkt kontroli (lub kontrolny) w systemie HACCPsystem HACCPHACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Points System), czyli Systemie Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli. CCP to miejsce szczególnie niebezpieczne dla żywności, które podlega ciągłej kontroli, aby usunąć lub ograniczyć do minimum zagrożenia.

metoda dwufazowa produkcji ciasta drożdżowego
metoda dwufazowa produkcji ciasta drożdżowego

Metoda pośrednia, która polega na przygotowaniu rozczynurozczynrozczynu w pierwszej fazie, poddaniu go fermentacjifermentacja ciastafermentacji, a następnie przerobieniu na ciastociastociasto właściwe, w trakcie czego dodaje się pozostałe składniki i poddaje je fermentacjifermentacja ciastafermentacji.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa www.mamz.pl, Ciasta drożdżowe, http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/1.techciastkarska/3.htm [dostęp 14.02.2023 r.].

metoda jednofazowa produkcji ciasta drożdżowego
metoda jednofazowa produkcji ciasta drożdżowego

Metoda bezpośrednia. To połączenie wszystkich niezbędnych składników w odpowiedniej, uporządkowanej kolejności, a następnie dokładne wyrobienie ciastaciastociasta i poddanie go procesowi fermentacjifermentacja ciastafermentacji.

miesiarka
miesiarka

Urządzenie służące do wyrabiania ciastciastociast różnego rodzaju, w zależności od zastosowanej końcówki. Zbudowana jest z: dzieży o walcowatym kształcie zaokrąglonym w dolnej części, zamocowanej na stałe lub na wózku jezdnym; końcówki roboczej; pełnej lub ażurowej osłony przykrywającej dzieżę; pulpitu sterowniczego i korpusu z silnikiem i układem napędowym.

Można wyrabiać ciastaciastociasta drożdżowedrożdżedrożdżowe lub francuskie z użyciem końcówki typu haka, piaskowe – z użyciem końcówki typu liść lub biszkoptowe – z użyciem końcówki typu rózga.

R4x6nqoccBR6p
Miesiarka
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
miesienie ciasta
miesienie ciasta

Czynność polegająca głównie na tłoczeniu i ubijaniu ciastaciastociasta. Może być wykonywana ręcznie i wówczas ciastociastociasto można zagniatać obiema rękami lub zamkniętą pięścią albo przemysłowo – czynności te wykonuje się przy użyciu miesiarkimiesiarkamiesiarki.

przebijanie
przebijanie

Inaczej przerabianie ciastaciastociasta. To zabieg polegający na krótkotrwałym miesieniu ciastamiesienie ciastamiesieniu ciasta. Czynność ta usuwa nadmiar nagromadzonych produktów fermentacjifermentacja ciastafermentacji i wprowadza do ciastaciastociasta powietrze w postaci drobnych pęcherzyków.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa www.mamz.pl, Prowadzenie ciast pszennych, http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/2.prodpiek/6.html [dostęp 14.02.2023 r.].

przesiewacz
przesiewacz

Urządzenie służące do przesiewania mąkiprzesiewanie mąkiprzesiewania mąki. Przesiewacz ma na celu usunięcie zanieczyszczeń, wymieszanie i napowietrzenie mąki. Przesiewacze dzielimy na wstrząsowe, odśrodkowe, bębnowe.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa https://www.masz.gliwice.pl, Przesiewacze do mąki, https://www.masz.gliwice.pl/przesiewacze-do-maki.html [dostęp 14.02.2023 r.].

przesiewacz odśrodkowy do mąki
przesiewacz odśrodkowy do mąki

To urządzenie używane do przesiewania mąkiprzesiewanie mąkiprzesiewania mąki. Charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami oraz zamocowanymi kółkami, które pozwalają ustawiać go w dowolnym miejscu. Składa się ze stolika pełniącego funkcję podpórki, na której kładzie się worek z mąką. Następnie mąka trafia do wsypu, a stamtąd do sita. Sito wykonuje ruch obrotowy i dzięki sile odśrodkowej mąka jest przesiewana. Przesiany surowiec jest przekazywany do rury wysypowej, z której można dozować mąkę przykładowo do miesiarki. Wadą przesiewacza odśrodkowego jest to, że ewentualne zanieczyszczenia nie są oddzielane automatycznie z sita, ale należy usuwać je ręcznie.

R1d5Vu7ZqSQRK
Przesiewacz odśrodkowy do mąki
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa https://www.masz.gliwice.pl, Przesiewacze do mąki, https://www.masz.gliwice.pl/przesiewacze-do-maki.html [dostęp 14.02.2023 r.].

przesiewanie mąki
przesiewanie mąki

Zabieg o znaczeniu zarówno sanitarnym, jak i technologicznym. W celach sanitarnych oczyszczamy mąkę na sitach, aby wychwycić potencjalne zanieczyszczenia, które mogły dostać się do mąki podczas otwierania opakowań, np. mogą być to zawieszki workowe, kawałki sznurków czy drutów, oraz skontrolować potencjalną obecność szkodników bytujących w mące. Przesiewanie mąki jest bardzo ważnym zabiegiem wstępnym także ze względów technologicznych. Podczas tego procesu następuje spulchnienie, ocieplenie oraz napowietrzenie mąki. Przesiana mąka nie jest zbrylona i ma większą objętość. Dzięki temu podczas wyrabiania ciastciastociast wszystkie składniki lepiej się połączą, a ciastaciastociasta wychodzą lżejsze i pulchniejsze.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa http://www.mamz.pl/almanach_cukierniczo-piekarski, Wyposażenie przygotowalni półproduktów, http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/9.wyptech/4.html [dostęp 14.02.2023 r.].

rozczyn
rozczyn

Inaczej podmłoda. Przygotowuje się go z mąki, płynu (mleka lub wody), cukru i drożdżydrożdżedrożdży. Wielkość rozczynu zależy do jakości mąki. Im mąka silniejsza, tym rozczyn jest większy. Dojrzały rozczyn poznaje się po płaskiej lub lekko zapadniętej powierzchni. Rozczyn niedojrzały ma powierzchnie silnie wypukłą i nie opada po lekkim dotknięciu.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa www.mamz.pl, Prowadzenie ciast pszennych, http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/2.prodpiek/6.html [dostęp 14.02.2023 r.].

RZL1eXa8vP5N3
Rozczyn początkowy po połączeniu składników
Źródło: Getty Images Premium Access Custom, licencja: CC BY-SA 3.0.
R2ssxqFq5k2Cy
Rozczyn wyrośnięty z rozstępami na mące na rozczynie
Źródło: Getty Images Premium Access Custom, licencja: CC BY-SA 3.0.
siła mąki
siła mąki

Zdolność do wchłaniania płynów podczas wyrabiania ciastaciastociasta i do zatrzymywania dwutlenku węgla. Siłę mąki oznacza się literą W.

system HACCP
system HACCP

(ang. Hazard Analysis and Critical Control Points System)

System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli, który ukierunkowany jest na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności oraz identyfikuje, ocenia i kontroluje (opanowuje) zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa żywności.

  • Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowegoDJBuvmLZ5Sekwencje filmowe – Produkcja ciasta drożdżowego

  • Źródło: Blog BHPEX Blog bezpieczeństwa w pracy, Rafał Wielgus, System HACCP – wyjaśniamy podstawowe pojęcia i definicje, https://www.bhpex.pl/blog/bezpieczenstwo-zywnosci/system-haccp/ [dostęp 14.02.2023 r.].

typ mąki
typ mąki

Stopień zmielenia. Liczba określająca typ informuje, ile gramów popiołu zawartych jest w 100 kilogramach suchej mąki – im wyższa liczba typu mąki, tym produkt jest ciemniejszy, ponieważ wzrasta zawartość substancji balastowych, minerałów i substancji smakowych.

R1cZXs8cbOLZd
Typ mąki
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
wada wyrobów
wada wyrobów

Cechy dyskwalifikujące wyrób cukierniczy do obrotu handlowego, np. przypalenie, wyrób jest niewyrośnięty, twardy, zbity miękisz, nierównomiernie rozmieszczone nadzienie, nasiąknięcie tłuszczem, wewnątrz surowe ciastociastociasto, spalone.

  • Galeria zdjęć – Wyroby z ciasta drożdżowegoDqasO0uXYGaleria zdjęć – Wyroby z ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa http://www.mamz.pl/almanach_cukierniczo-piekarski, Wyroby z ciast drożdżowych,  http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/1.techciastkarska/32.htm [dostęp 14.02.2023 r.].

wyroby z ciasta drożdżowego
wyroby z ciasta drożdżowego

Do grupy tych wyrobów zaliczamy m.in. briosze, chałki, pączki, bułki nadziewane serem, suchary, babki.

RutT6zrATVoRf
Wyroby z ciasta drożdżowego, pączki.
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
  • Galeria zdjęć – Wyroby z ciasta drożdżowegoDqasO0uXYGaleria zdjęć – Wyroby z ciasta drożdżowego

  • Źródło: Strona internetowa http://www.mamz.pl/almanach_cukierniczo-piekarski, Wyroby z ciast drożdżowych,  http://www.mamz.pl/almanach/skrypty/1.techciastkarska/32.htm [dostęp 14.02.2023 r.].