Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Transport żywności - warunki i wpływ na jakość

HGT.12 Organizacja żywienia i usług gastronomicznych - Technik żywienia i usług gastronomicznych 343404

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑zasobie.

1
bezpieczeństwo żywności
bezpieczeństwo żywności

Ogół warunków i działań podejmowanych na wszystkich etapach produkcji żywności i obrotu żywnością w celu zagwarantowania bezpieczeństwa życia i zdrowia konsumentów.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

CCP (ang. Critical Control Point)
CCP (ang. Critical Control Point)

Krytyczny punkt kontroli w systemie HACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Points System), czyli Systemie Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli. CCP to miejsce szczególnie niebezpieczne dla żywności, które podlega ciągłej kontroli, aby usunąć lub ograniczyć do minimum zagrożenia.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

cechy sensoryczne
cechy sensoryczne

To cechy produktu spożywczego, takie jak: ogólny wygląd, barwa, zapach, smak i tekstura. Oceny produktu spożywczego można dokonywać za pomocą zmysłów wzroku, węchu, smaku czy dotyku. 

Interaktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznegoDSqPYzNXzInteraktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznego

cook‑chill
cook‑chill

System „gotuj‑schładzaj” to technologia, która opiera się na przygotowaniu potrawy poprzez obróbkę cieplną, jej szybkim schłodzeniu, przechowywaniu jej w odpowiednich warunkach i czasie, a następnie podaniu konsumentowi. Po obróbce cieplnej dania są schładzane do temperatury +3℃ w czasie 90 minut, które przechowuje się nie dłużej niż 5 dni w kontrolowanej temperaturze chłodniczej. Przed spożyciem danie należy podgrzać do temperatury 70℃ (w środku potrawy) i w ciągu 5 minut wydać do konsumpcji.

Interaktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznegoDSqPYzNXzInteraktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznego

cook‑freeze
cook‑freeze

System „gotuj‑mroź” to metoda polegająca na przyrządzeniu potrawy z zastosowaniem skróconej obróbki cieplnej. Niedogotowaną lub niedopieczoną potrawę poddaje się szybkiem, czyli tzw. głębokiemu, zamrożeniu, podczas którego potrawa w bardzo krótkim czasie osiąga temperaturę -18℃ . Tak zamrożone produkty mogą być przechowywane w temperaturze co najmniej -18℃, do 3 miesięcy. Po podgrzaniu wydaje się je do konsumpcji w ciągu 5 minut.

Interaktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznegoDSqPYzNXzInteraktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznego

cook‑serve
cook‑serve

Tradycyjny system „gotuj‑podawaj” to metoda polegająca na przyrządzeniu potrawy i jej bezpośrednim serwowaniu lub serwowaniu po krótkim przechowywaniu w termoportach czy bemarach, aby utrzymać temperaturę produktu na poziomie co najmniej 65℃, a w przypadku zup co najmniej 75℃.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

dokument magazynowy PZ
dokument magazynowy PZ

Jest to dokument magazynowy dokumentujący przyjęcie towarów/materiałów z zewnątrz. Przygotowuje się go na podstawie otrzymanej faktury zakupu lub dokumentu WZ (wydanie na zewnątrz), który dostarczany jest przez dostawcę, albo zamówienia zakupu. W magazynie służy do analizy stanów magazynowych przyjętych towarów i zawiera następujące informacje: numer porządkowy, data wystawienia, data przyjęcia, oznaczenie towaru/materiału, cena jednostkowa, liczba/ilość przyjętego towaru/materiału, dane wystawiającego PZ oraz dostawcy, podpisy: osoby upoważnionej do wystawiania PZ, dostawcy i odbierającego.

Galeria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazachD17VMs1kWGaleria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazach

gastrobox
gastrobox

To pojemnik termoizolacyjny do transportu żywności lub skrzynia termoizolowana służąca do transportu żywności, mająca zamontowane kółka ułatwiające transport lub jest przewożona z wykorzystaniem specjalnych wózków. Charakteryzuje się następującymi cechami: jest wykonany z laminatu; ma warstwę stworzoną z czynnika izolującego; umożliwia zamontowanie elementów grzewczych lub wkładów chłodzących.

R1W9uJNt4bBoi
Gastrobox
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

Główny Inspektorat Weterynarii
Główny Inspektorat Weterynarii

Państwowa jednostka zajmująca się ochroną zdrowia publicznego, która realizuje zadania związane z kontrolą bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego oraz zwalczaniem chorób zwierząt, które mogą być przenoszone na ludzi.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

higrometr
higrometr

Przyrząd pomiarowy wykorzystywany do monitorowania wilgotności powietrza. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje higrometrów: włosowy, bimetaliczny i elektroniczny. Sposób odczytywania wilgotności na higrometrze zależy od rodzaju urządzenia oraz od liczby jego funkcji pomiarowych i czujników.

RExfwcSjkxxi5
Higrometr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

izotermiczny
izotermiczny

Utrzymujący stałą temperaturę.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

konsument
konsument

Inaczej klient lub nabywca. To osoba, która kupuje towary, produkty lub usługi na użytek własny.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

łańcuch chłodniczy
łańcuch chłodniczy

Termin stosowany m.in. w branży żywnościowej, którego zadaniem jest zagwarantowanie niezmiennych warunków środowiskowych (temperatury, wilgotności, czasu transportu, czasu przechowywania) dla żywności od etapu jej produkcji aż po dostarczenie do klienta i konsumpcję. W ramach łańcucha chłodniczego wykonuje się chłodzenie wstępne, a następnie schładzanie lub zamrażanie, przechowywanie w niskich temperaturach oraz dystrybucję w warunkach bezwzględnie chłodniczych.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

łańcuch transportowy
łańcuch transportowy

Termin z zakresu logistyki transportu, określający kolejność procesów transportowych odbywających się ze źródła zewnętrznego do np. magazynu i odwrotnie.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

mroźnia
mroźnia

Urządzenie chłodnicze, chłodnia, służące do przechowywania produktów spożywczych w stanie zamrożonym.

Interaktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznegoDSqPYzNXzInteraktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznego

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny

Państwowa jednostka odpowiadająca m.in. za inicjowanie, organizowanie, koordynowanie, prowadzenie i sprawowanie nadzoru nad działalnością na rzecz oświaty zdrowotnej, promocji zdrowia oraz szkoleń; dbająca o zachowanie higienicznych warunków pracy w zakładach pracy oraz zapewniająca nadzór nad warunkami higieny środowiska, obiektów użyteczności publicznej oraz miejsc zbiorowego wypoczynku i rekreacji, nad warunkami higieniczno‑sanitarnymi w środkach transportu itp.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

pH‑metr
pH‑metr

Przyrząd pomiarowy służący do pomiaru pH (kwasowości) żywności. Jednostką pomiaru pH jest pehametr i są to wartości w zakresie od 0 do 14 pH. Przy pH w zakresie od 0 do 7 pH, odczyn produktu jest kwaśny, zaś pH między 7 a 14 świadczy o zasadowym odczynie produktu. Skala pH jest oparta na aktywności jonów wodorowych.

Rw4bzvuu0hIVN
pH‑metr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Plansza interaktywna – Łańcuch chłodniczyDu9CeFGumPlansza interaktywna – Łańcuch chłodniczy

pirometr
pirometr

Przyrząd pomiarowy analizujący promieniowanie cieplne wytwarzane przez ciało, używany do bezdotykowego pomiaru temperatury na powierzchni.

RVF8wGMtivksM
Pirometr
Źródło: iStockphoto, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

płyta eutektyczna
płyta eutektyczna

To zasobnik zimna wielokrotnego użytku, który pozwala na przedłużenie czasu utrzymania właściwej temperatury posiłków.

R1KUzCEow811h
Płyta eutektyczna
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

pojemniki GN (ang. Gastro Norm)
pojemniki GN (ang. Gastro Norm)

Są to profesjonalne pojemniki wykonane z metalu nierdzewnego i używane w gastronomii do przygotowania potraw oraz ich przechowywania.

RRfPPy2lsdJ2x
Pojemnik GN
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

pojemnik izotermiczny
pojemnik izotermiczny

Pojemniki utrzymujące stałą temperaturę w transporcie świeżych, schłodzonych lub zamrożonych artykułów spożywczych oraz zapewniające utrzymanie łańcucha chłodniczego.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

pojemnik termoizolacyjny
pojemnik termoizolacyjny

To pojemnik izolacyjny, który wykonany jest z pianki polipropylenowej i służy do transportu żywności pakowanej.

R64q7mf2p4q8l
Pojemnik termoizolacyjny
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

przegląd techniczny
przegląd techniczny

Przegląd okresowy urządzeń transportowych do przewozu żywności w trakcie ich eksploatacji. Kontroli okresowej poddawane są np. urządzenia chłodnicze (np. chłodnia, lodownia) w środku transportu (czy są sprawne i skuteczne w działaniu),  własności izotermiczne środka transportu. Określa się także różne parametry, np. w przypadku cystern do przewozu płynnych środków spożywczych jest to przenikanie ciepła, itp. Przeglądu i kontroli pod kątem zaleceń BHP wykonuje Urząd Dozoru Technicznego.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

sonda do pomiaru temperatur
sonda do pomiaru temperatur

Precyzyjny miernik temperatury umożliwiający pomiar na powierzchni oraz wewnątrz pojemników, zbiorników, samochodów transportowych itp. Jednostką pomiaru jest stopień Celsjusza.

RacMMgexroysp
Termometr do żywności z sondą
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

system HACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Points System)
system HACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Points System)

System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli, który ukierunkowany jest na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności oraz identyfikuje, ocenia i kontroluje (opanowuje) zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa żywności.

Interaktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznegoDSqPYzNXzInteraktywne narzędzie typu Scenario‑based learning – Ocena jakościowa żywności i asortymenty gastronomicznego

tabliczka ATP (ang. Agreement‑Transport‑Perishable = Approved for Transport of Perishable Foodstuff)
tabliczka ATP (ang. Agreement‑Transport‑Perishable = Approved for Transport of Perishable Foodstuff)

Jest to tabliczka identyfikacyjna, która montowana jest na stałe na samochodach do przewożenia żywności, i która informuje o tym, że dany środek transportu spełnia wymagania umowy ATP.

R1UjTJxw0OeSD
Przykładowa tabliczka ATP
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

temperatura chłodnicza
temperatura chłodnicza

Ustawienie temperatury w zależności od przeznaczenia konkretnej chłodni. W przypadku chłodni do przechowywania niezamrożonych warzyw i owoców oraz innych produktów spożywczych temperatura chłodnicza powinna wynosić między 0 a 4°C, natomiast w chłodniach do długotrwałego przechowywania żywności zamrożonej ok. -25°C.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

termoport gastronomiczny
termoport gastronomiczny

To pojemnik cateringowy do transportu żywności, który utrzymuje stałą temperaturę przewożonych potraw.

R1P3KBLkwkk3y
Termoport gastronomiczny
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transcar
transcar

To system dystrybucji potraw w szpitalu przy pomocy wózków samojezdnych.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transport bemarowy
transport bemarowy

System dystrybucji żywności z użyciem gastronomicznych wózków bemarowych. Jest to wewnętrzny transport ekspedycyjny.

R1UMjPa6pR91C
Bemar na kółkach
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transport ekspedycyjny
transport ekspedycyjny

Transport, dzięki któremu wytworzone produkty trafiają do konsumenta. Transport ekspedycyjny dzielimy na wewnętrzny i zewnętrzny. Ten wewnętrzny odbywa się np. w lokalach gastronomicznych, kiedy surowce czy potrawy, ale także naczynia i odpady są ekspediowane na terenie zakładu. Do zewnętrznego wykorzystywane są specjalne samochody przeznaczone do transportu żywności, które muszą być odpowiednio przystosowane do tego celu, gdyż w zależności od rodzaju przewożonej żywności są wymagane różne temperatury jej przewozu.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transport tacowy
transport tacowy

System dystrybucji z wykorzystaniem tac termoizolacyjnych do transportu posiłków, np. w placówkach żywienia zbiorowego (m.in. szkołach, szpitalach). Użycie tac termoizolacyjnych zapewnia dostarczenie ciepłego posiłku do konsumenta.

R15mrvcrKUQ49
System tacowy
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transport wewnętrzny pionowy
transport wewnętrzny pionowy

Rodzaj transportu wewnątrzzakładowego w lokalach gastronomicznych, kiedy surowce czy potrawy, ale także naczynia i odpady są ekspediowane na terenie zakładu. W ramach transportu wewnętrznego dostarcza się surowce do magazynów oraz na stanowiska robocze, przekazuje się półwyroby pomiędzy poszczególnymi punktami produkcji, ekspediuje gotowe potrawy do bufetu i na sale konsumpcyjne, zwraca brudne naczynia do zmywalni, odprowadza odpady. Do transportu poziomego stosuje się urządzenia poruszające się góra‑dół (np. windy).

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

transport wewnętrzny poziomy
transport wewnętrzny poziomy

Rodzaj transportu wewnątrzzakładowego w lokalach gastronomicznych, kiedy surowce czy potrawy, ale także naczynia i odpady są ekspediowane na terenie zakładu. W ramach transportu wewnętrznego dostarcza się surowce do magazynów oraz na stanowiska robocze, przekazuje się półwyroby pomiędzy poszczególnymi punktami produkcji, ekspediuje gotowe potrawy do bufetu i na sale konsumpcyjne, zwraca brudne naczynia do zmywalni, odprowadza odpady. Do transportu poziomego stosuje się różnego rodzaju urządzenia i pojazdy (np. wózki, tace kelnerskie itp.) poruszające się po drogach wewnątrzzakładowych.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

umowa ATP
umowa ATP

Ang. Agreement‑Transport‑Perishable = Approved for Transport of Perishable Foodstuff. To międzynarodowa umowa (akt prawny) dotycząca przewozu towarów, artykułów spożywczych szybko psujących się, a także środków transportu dopasowanych do przewozu żywności. Zawiera m.in. definicje, normy, warunki badań technicznych środków transportu żywności, określa jaka dokumentacja powinna być przygotowana, sposób oznakowania specjalnych pojazdów oraz temperatury wymagane podczas przewozu żywności mrożonej i chłodzonej (np. koncentraty soków owocowych, lody należy przewozić w temperaturze -20°C, a mleko w cysternie, przeznaczone do bezpośredniego spożycia w +4°C). Umowa ATP została sporządzona w Genewie we wrześniu 1970 roku. Znajdują się w niej formularze dokumentów (np. określenie skuteczności urządzenia chłodniczego środków transportu z mechanicznym urządzeniem chłodniczym), które podpisywane są przez upoważnioną stację badań, na podstawie kontroli przeprowadzanej przez osoby upoważnione (rzeczoznawców). Posiadanie umowy ATP jest obowiązkowym wymogiem dla przewoźników transportujących żywność.

Audiobook – Wymagania transportu żywnościDX7SnSB3jAudiobook – Wymagania transportu żywności

Urząd Dozoru Technicznego
Urząd Dozoru Technicznego

W skrócie UDT. To instytucja państwowa czuwająca nad bezpieczeństwem urządzeń i instalacji technicznych, które podlegają dozorowi technicznemu. UDT prowadzi działalność certyfikacyjną oraz szkoleniową. W przypadku transportu żywności UDT czuwa, aby środek transportu produktów żywnościowych odpowiednio działał i miał wymagane pozwolenia. Kontroli okresowej są poddawane np. urządzenia chłodnicze lub grzewcze, które znajdują się w danym środku transportu.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

wilgotność powietrza
wilgotność powietrza

Określona procentowo zawartość pary wodnej w powietrzu. Odpowiednie zakresy wilgotności powietrza są ustalane dla poszczególnych produktów spożywczych oraz miejsc, w których są przechowywane, magazynowe czy w pojazdach, którymi są przewożone. Przykładowo w magazynie produktów suchych wilgotność powietrza musi być niska, w granicach 60% nasycenia parą wodną w powietrzu. Natomiast w magazynie warzyw i owoców nietrwałych wilgotność powietrza powinna być wysoka i wynosić 90%.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

wózek jodełkowy
wózek jodełkowy

Wózek jodełkowy jest wykonany ze stali nierdzewnej i wyposażony w kółka obrotowe. Wózek jest przeznaczony do transportu i przechowywania wielu talerzy w bardzo małej przestrzeni.

RjeAmoBdGnNjB
Wózek jodełkowy
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Film edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznychDjxiCNpaNFilm edukacyjny – Transport w zakładach gastronomicznych

żywność głęboko mrożona
żywność głęboko mrożona

Produkty spożywcze, które zostały poddane procesowi głębokiego zamrażania polegającemu na maksymalnym i szybkim obniżeniu temperatury w celu zamrożenia produktu, a następnie na utrzymywaniu temperatury na poziomie -18°C lub niższej. Jako czynnik chłodzący w procesie głębokiego mrożenia używa się powietrza, azotu i/lub dwutlenku węgla.

Galeria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazachD17VMs1kWGaleria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazach

żywność mrożona
żywność mrożona

Produkty spożywcze, które zostały poddane procesowi mrożenia polegającego na obniżeniu ich temperatury do poziomu od -7°C do -12°C, a w przypadku mięsa i ryb do -18°C, a następnie przechowywaniu ich w temperaturze od -18°C do -30°C.

Galeria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazachD17VMs1kWGaleria zdjęć – Elementy wymagań transportu żywności w obrazach