Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Mięso zwierząt rzeźnych - identyfikacja i dobór elementów kulinarnych do produkcji gastronomicznej

HGT.02. Przygotowanie i wydawanie dań - Kucharz 512001 i Technik żywienia i usług gastronomicznych 343404

Usytuowanie elementów kulinarnych w tuszy zwierząt rzeźnych

ATLAS INTERAKTYWNY

Tusze zwierząt rzeźnych, przeznaczone do produkcji gastronomicznej, są podzielone na półtusze, ćwierćtusze, części zasadnicze i elementy kulinarne. Ułatwia to transport oraz zaopatrzenie sklepów i lokali gastronomicznych w mięso żądanej jakości.

Tuszą nazywa się zwierzę po uboju i usunięciu skóry, wnętrzności, nóg i głowy. Wyjątek stanowi tusza wieprzowa, z której nie oddziela się nóg i głowy. Półtusze otrzymuje się przez podział tuszy wzdłuż kręgosłupa i mostka. Z każdej tuszy otrzymuje się dwie jednakowe półtusze. Ćwierćtusze otrzymuje się z półtuszy przez podzielenie jej prostopadle do kręgosłupa na część przednią i tylną. Część zasadnicza to część półtuszy lub ćwierćtuszy stanowiąca gotowy produkt kierowany do obrotu handlowego lub półprodukt dla przetwórstwa. Części zasadnicze wyodrębniane są w półtuszy wołowej, a w pozostałych półtuszach pokrywają się z elementami kulinarnymi. Element kulinarny lub gastronomiczny jest to kawałek mięsa wycięty z części zasadniczej lub cała część zasadnicza o określonym zastosowaniu kulinarnym. Rozbiór tusz odbywa się w specjalnych pomieszczeniach, tzw. rozbieralniach mięsa. Przed podziałem tusze, półtusze lub ćwierćtusze należy umyć, a następnie osuszyć.

Podziału tusz dokonuje się przecinając miękkie tkanki nożem rzeźnickim, natomiast kości przerąbuje się toporem lub tnie piłą napędzaną elektrycznie. Trzeba uważać, aby nie uszkodzić tkanki mięsnej. Mięśnie powinny pozostać całe, nie mogą być pozacinane.

1
RM6KlV7xOsSxz1

Atlas interaktywny  „Usytuowanie elementów kulinarnych w tuszy zwierząt rzeźnych” przedstawia zagadnienia związane z poszczególnymi elementami półtuszy wieprzowej, wołowej i cielęcej oraz opisem poszczególnych części zasadniczych i kulinarnych z nimi związanych. W Spisie treści zawartym w multimedium znajdują się trzy główne zakładki:

pierwsza z nich to półtusza wieprzowa, druga to półtusza wołowa a trzecia to półtusza cielęca. Każda zakładka składa się z trzech podpunktów związanych z elementami tusz od strony zewnętrznej i wewnętrznej oraz ich opis części zasadniczej i kulinarnej, po kliknięciu wybranego zagadnienia w centralnej części multimedium ilustracja przedstawiająca tuszę danego zwierzęcia, natomiast po kliknięciu zakładki związanej z opisem części zasadniczych i kulinarnych pojawia się ilustracja tuszy zwierzęcia z podpisami poszczególnych partii i zdjęć ich mięsa, gdzie po kliknięciu na daną partię pojawia się po lewej stronie pojawiają się dwie zakładki: część zasadnicza i elementy kulinarne.   Poster z wybranymi zagadnieniami, na których umieszczone są numerki. Po kliknięciu w wybraną zakładką po lewej pojawia się opis z plikiem audio tożsamym z opisem, oraz ilustracja lub zdjęcie.

Półtusza wieprzowa. Elementy zasadnicze od strony zewnętrznej. W centralnej części znajduje się ilustracja świni, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy świni, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 1. głowa,  2. podgardle, 3. łopatka, 4. golonka przednia, 5. noga przednia, 6. słonina, 7. boczek, 8. pachwina, 9. szynka, 10. ogon, 11. golonka tylna, 12. noga tylna. 

Elementy zasadnicze od strony wewnętrznej. W centralnej części znajduje się ilustracja świni, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy świni, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 1. głowa, 2. karkówka, 3. podgardle, 4. łopatka, 5. golonka przednia, 6. noga przednia, 7. słonina, 8. schab, 9. polędwiczka, 10. żeberka, 11. boczek, 12. biodrówka, 13. pachwina, 14. szynka, 15. ogon, 16. golonka tylna, 17. noga tylna.

Opis części zasadniczych i kulinarnych. W centralnej części  ilustracja świni z widocznym podziałem na poszczególne partie, do których za pomocą odnośników są przypisane poszczególne zdjęcia mięsa, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy świni, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy oraz dwie zakładki po prawej stronie: część zasadnicza i elementy kulinarne. W nich zawarte są opisy partii wraz z opisem i audio tożsamym z opisem oraz ilustracją. 

1. głowa. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt głowy świni, pod nią opis: Głowa jako element zasadniczy jest przepołowiona, a następnie odcięta w stawie potylicznym i wzdłuż krawędzi żuchwy. Składa się z głowizny, ucha i ryja. Głowizna to cienkie pasma tkanki mięśniowej, przerośnięte tłuszczem oraz warstwy skóry na grubym podkładzie tkanki tłuszczowej. Ucho jest zbudowane z tkanki chrzestnej, powięzi, tkanki tłuszczowej i skóry. Natomiast ryj to warstwa skóry na podkładzie z tkanki tłuszczowej.

Elementy kulinarne. Fotografia przedstawia upieczoną głowę świni na białym talerzu, pod nim opis: W gastronomii wykorzystuje się głowiznę do przygotowywania pasztetów czy farszu na pierogi; ucho – do przygotowania galaret i wywarów; ryj – do sporządzania pasztetów, farszu na pierogi oraz do galaret. 

2. słonina. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia długi i wąski, o niereguralnym kształcie pasek, symbolizujący słoninę. Pod nim opis: Słonina to warstwa tkanki tłuszczowej ze skórą lub bez. Płat słoniny może być odcięty od półtuszy ze skórą lub bez. Część kulinarna. Fotografia, na niej dwa przekrojone w pół kawałki słoniny ułożone jeden na drugim, które położone są na desce. Pod nią opis: Słonina jest przetapiana na tłuszcz lub jako dodatek do pasztetów.

3. karkówka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi karkówka. Pod nią opis: Karkówka to karkowa część najdłuższego mięśnia grzbietu, odcięta z odcinka szyjnego półtuszy, składająca się z tkanki mięsnej grubowłóknistej, poprzerastanej tkanką łączną i tłuszczową. Część kulinarna. Zdjęcie przedstawia pokrojoną w grube plastry, ułożone na siebie karkówkę, która znajduje się na desce. Pod nim opis: Karkówka jest popularnym elementem kulinarnym, używanym do przyrządzania dań z grilla, duszonych, smażonych lub gotowanych. Przyrządza się z niej zrazy, gulasz, kotlety, można ją gotować po lub przed zapeklowaniem.

4. podgardle. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi podgardle. Pod nią opis: Podgardle to część tłuszczowo‑mięsna, mocno poprzerastana tkanką łączną. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa plastry ułożone obok siebie podgardla. Pod nim opis: Podgardle jest wykorzystywane do produkcji skwarek, smalcu lub jako dodatek do bigosu lub pasztetów i konserw.

5. schab. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi schab, która przedstawia czarny równoległobok z podłużną białą plamą w środku. Pod nią opis: Schab to najdłuższy mięsień grzbietu, odcięty z odcinka piersiowo‑lędźwiowego półtuszy, jego mięso jest chude i jednorodne, bez przerostów tłuszczowych i o bardzo niskiej marmurkowatości. Ma barwę różową, dopuszczalna jest też lekko czerwona. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki schabu ułożone obok siebie na drewnianej desce. Na nich liść pietruszki a wokół kryształki gruboziarnistej soli. Pod nim opis: Schab jest używany do sporządzania różnych pieczeni, wędzonek, kotletów czy też sznycli, można go faszerować lub przygotowywać w galarecie.

6. polędwica. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi polędwica. Pod nią opis: Polędwiczka to długi, delikatny, drobnowłóknisty mięsień, dość jednolity, w jednej części przylegający do biodrówki, zaś w drugiej do schabu. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki polędwicy ułożone obok siebie wokół białe tło. Pod nim opis: Polędwiczka to jeden z najcenniejszych elementów tuszy wieprzowej, używany do sporządzania potraw smażonych, pieczonych czy duszonych.

7. żeberka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzą żeberka. Pod nią opis: Żeberka to mięso dość intensywnie różowe, długie i cienkie, z klawiaturą żeber, z przerostami tłuszczowymi oraz błoną tłuszczową na górze. Żeberka odcina się z odcinka piersiowego półtuszy. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki żeberek położone jedno na drugim. Na nich zioła, obok miska z pomidorkami koktajlowymi i kiść pomidorów. Pomidorki koktajlowe również ułożone są luzem obok mięsa, które ułożone jest na papierze na kamiennym blacie.  Pod nim opis: Żeberka wykorzystuje się do gotowania, pieczenia lub duszenia.

8. łopatka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi łopatka. Pod nią opis: Łopatka to element złożony ze średniej grubości warstw mięśni poprzerastanych tkanką łączną i z zewnątrz równomiernie pokryty warstwą tłuszczu. Łopatka jest odcięta od półtuszy (bez skóry i tłuszczu pachowego). Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek łopatki ułożony na desce z plastrem leżącym obok niej. Wokół zioła i ziarna przypraw. W tle czosnek.  Pod nim opis: Łopatkę wykorzystuje się do dań pieczonych, duszonych i gotowanych, na przykład: pieczeni, zrazów, na wyroby z masy mielonej i gulaszy.

9. boczek. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi boczek. Pod nią opis: Boczek to części tłuszczu poprzerastane cienkimi warstwami mięsa, odcięte od półtuszy wraz z dolnymi częściami od piątego do ostatniego żebra. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek boczku, który ułożony jest na desce z plastrem leżącym obok. Wokół listki mięty, plaster cebuli i pół pomidora.  Pod nim opis: Boczek nadaje się do pieczenia, gotowania czy wędzenia. Można zrobić z niego np. bekon. Ma liczne zastosowania kulinarne – używany jest do spaghetti carbonara, zapiekanek, jajecznicy i wielu innych popularnych dań z kuchni całego świata.

10. pachwina. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi pachwina. Pod nią opis: Pachwina to pasma mięśni przerośnięte błonami i tłuszczem, które są odcinane z podbrzusza wzdłuż linii podziału półtusz. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek pachwiny, który ułożony jest na desce.  Pod nim opis: Pachwina jest używana jako dodatek do nadzienia oraz do przetopienia.

11. golonka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi golonka. Pod nią opis: Golonka przednia i tylna to nogi odcięte na wysokości 1/3 kości goleni, powyżej stawu skokowo‑goleniowego. Golonka przednia i tylna zawierają 2/3 kości goleniowych bez nasady dolnej, są pokryte grubą skórą, którą od mięsa oddziela podściółka tłuszczowa, a małe pęczki mięśni są poprzerastane powięziami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki golonki ułożone na białej desce, wokół nich papryczki chili, kapusta, ziarna ziela angielskiego i liście laurowe. Pod nim opis: Golonkę przednią i tylną wykorzystuje się na wyroby z masy mielonej oraz do gotowania przed lub po zapeklowaniu.

12. noga przednia. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi noga przednia. Pod nią opis: Nogi to element zbudowany z dużej ilości powięzi, tłuszczu, ścięgien i skóry, które oddziela się w stawie podramienno‑nadgarstkowym w przypadku nogi przedniej oraz powyżej stawu skokowego w przypadku nogi tylnej.  Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki nogi świni na desce. Pod nim opis: Nogi to element wykorzystywany do przygotowywania wywarów oraz galaret.

13. biodrówka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi biodrówka. Pod nią opis: Biodrówka to delikatne, jednolite i soczyste mięso, które nie ma zbyt wiele tłuszczu. Biodrówka jest odcięta z odcinka krzyżowego półtuszy. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia plastry biodrówki, które ułożone są na czarnym blacie. Wokół ziarna soli i czerwonego pieprzu, na plastrach ułożona gałązka rozmarynu. Pod nim opis: Biodrówka nadaje się zarówno do pieczenia, jak i na sznycle, filety, bryzole, gulasze, zrazy czy pieczeń duszoną.

14. szynka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi szynka. Pod nią opis: Szynka to tkanka mięsna, która jest delikatna, drobnowłóknista, miękka i soczysta, miejscami przerośnięta powięziami (cienkimi błonami). Jej stopień marmurkowatości jest często dość wysoki. Na górze może mieć też błonę tłuszczową. Jest odcięta z tylnej części półtuszy bez nogi. Szynka dzieli się na: frykando I – tylną, zewnętrzną część z delikatną, drobnowłóknistą tkanką mięsną; frykando II – tylną, zewnętrzną część z delikatną tkanką mięsną poprzerastaną powięziami; oraz frykando III, czyli przednią część szynki z mięsem z warstwami przerośniętymi powięziami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek szynki, który ułożony jest na desce. Wokół gałązki rozmarynu. Pod nim opis: Szynka dzieli się na: frykando I, frykando II oraz frykando III. Szynkę można wykorzystywać do smażenia jako sznycle, bryzole, medaliony, steki, jak i do duszenia – jako zrazy oraz do pieczenia jako pieczeń lub roladę. Jednak najpopularniejsza jest w formie konserwowanej, wykorzystywana jako wędlina do kanapek i sałatek.

15. ogon. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi ogon. Pod nią opis: Ogony to cienka warstwa tkanki mięśniowej umieszczona na drobnych kostkach i pokryta warstwą skóry. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek ogona, który ułożony jest na granitowym kamieniu. Wokół gałązka rozmarynu i papryczka chili. Pod nim opis: Ogony wieprzowe, ze względu na bardzo małą zawartość mięsa i tłuszczu, często wykorzystuje się do zup, jako mięso do wywaru.

16. golonka tylna. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi golonka tylna. Pod nią opis: Golonka przednia i tylna to nogi odcięte na wysokości 1/3 kości goleni, powyżej stawu skokowo‑goleniowego. Golonka przednia i tylna zawierają 2/3 kości goleniowych bez nasady dolnej, są pokryte grubą skórą, którą od mięsa oddziela podściółka tłuszczowa, a małe pęczki mięśni są poprzerastane powięziami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek golonki, który ułożony jest na granitowym kamieniu. Wokół gałązka mięty i ziarna soli. Pod nim opis: Golonkę przednią i tylną wykorzystuje się na wyroby z masy mielonej oraz do gotowania przed lub po zapeklowaniu.

17. noga tylna. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu świni, z którego pochodzi noga tylna. Pod nią opis: Nogi to element zbudowany z dużej ilości powięzi, tłuszczu, ścięgien i skóry, które oddziela się w stawie podramienno‑nadgarstkowym w przypadku nogi przedniej oraz powyżej stawu skokowego w przypadku nogi tylnej. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki nogi świni na desce. Pod nim opis: Nogi to element wykorzystywany do przygotowywania wywarów oraz galaret.

Półtusza wołowa.  Ćwierćtusza wołowa przednia. W centralnej części znajduje się ilustracja krowy, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy wołowej, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 1. szyja, 2. karkówka, 3. mostek, 4. rozbratel, 5. łopatka, 6. goleń przednia (inaczej pręga przednia), 7. antrykot, 8. szponder. Ćwierćtusza wołowa tylna. W centralnej części znajduje się ilustracja krowy, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy wołowej, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 10. rostbef, 11. łata, 12. udziec: ligawa, zrazowa zewnętrzna, krzyżowa, skrzydło, zrazowa wewnętrzna, 13. goleń tylna (inaczej pręga tylna), 14. ogon, 15. polędwica. 

Opis części zasadniczych i kulinarnych. W centralnej części  ilustracja krowy z widocznym podziałem na poszczególne partie, do których za pomocą odnośników są przypisane poszczególne zdjęcia mięsa, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy świni, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy oraz dwie zakładki po prawej stronie: część zasadnicza i elementy kulinarne. W nich zawarte są opisy partii wraz z opisem i audio tożsamym z opisem oraz ilustracją. 

1. szyja. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi szyja. Pod nią opis: Szyja to przedni odcinek karku i oddziela się ją od ćwierćtuszy przedniej. Mięso szyi jest wiotkie, o strukturze pasmowej, z licznymi przerostami tłuszczowymi, ścięgnami i błonami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek szyi, który ułożony jest na granitowym blacie. Pod nim opis: Szyja, ze względu na swoje właściwości, jest zwykle używane do sporządzania wywarów na zupy, jako składnik pasztetów, gulaszy lub wchodzi w skład masy mielonej.

2. karkówka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi karkówka. Pod nią opis: Karkówka to część z dalszej części karku i przedniej części grzbietu, oddzielona od ćwierćtuszy przedniej, o mięsie o dość dużym stopniu marmurkowatości i przerostach tłuszczowych, z błonami i ścięgnami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia plastry karkówki ułożone na desce. Pod nim opis: Karkówka to mięso, które wykorzystuje się do sporządzania wywarów oraz potraw duszonych z mas mielonych.

3. mostek. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi mostek. Pod nią opis: Mostek to dolna część partii piersiowej z okrywą tłuszczową. Mięso mostka jest twarde, z długimi i mocnymi włóknami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek mostka ułożonego na papierze. Pod nim opis: Mostek jest surowcem służącym do przygotowania pastrami, nadaje się do mielenia na hamburgery oraz do długiego i powolnego gotowania.

4. rozbratel. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi  rozbratel. Pod nią opis: Rozbratel jest mięśniem znajdującym się wzdłuż kręgosłupa, z przedniego odcinka górnej partii piersiowej wraz z przylegającą chrząstką łopatkową. Jest grubowłóknisty, obrośnięty tłuszczem i błonami.Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia plastry rozbratla ułożone na kamieniu. Na nich liść lubczyku. Pod nim opis: Rozbratel wykorzystuje się do przygotowania potraw gotowanych i duszonych. Jeżeli mamy mięso z młodych sztuk, to możemy sporządzić potrawy smażone.

5. łopatka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi łopatka. Pod nią opis: Łopatka to element górnej części ćwierćtuszy przedniej, bez chrząstki łopatkowej, okryty warstwą tłuszczu zewnętrznego. Mięso łopatki jest luźne, o niejednorodnej strukturze, z błoną tłuszczową przebiegającą w poprzek. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia łopatkę ułożoną na desce, wokół zioła i ziarna soli. Pod nim opis: Łopatka służy do sporządzania potraw gotowanych, duszonych, pieczonych oraz do potraw z mas mielonych.

6. goleń przednia. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi goleń przednia. Pod nią opis: Goleń (pręga) przednia to część środkowa kończyny przedniej, odcięta od ćwierćtuszy przedniej w stawie łokciowym. Mięso pręgi pochodzi ze środkowej części przedniej nogi i jest mięsem dość twardym. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki goleni, ułożone obok siebie na nich gałązka rozmarynu. Pod nim opis: Pręgę przednią wykorzystuje się do bulionów i zup oraz do legendarnej wołowiny po burgundzku. Może służyć również do sporządzania mas mielonych.

7. antrykot. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi antrykot. Pod nią opis: Antrykot to element z górnej części piersiowej ćwierćtuszy przedniej z naturalnie przyległą powięzią podskórną i okrywą tłuszczową, ma długie przerosty tłuszczowe i charakteryzuje się dużą marmurkowatością. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek antrykotu ułożonego na kamiennym blacie. Pod nim opis: Antrykot używa się do sporządzania steków (jeśli pochodzi z mięsa młodych sztuk zwierząt) lub potraw duszonych czy gotowanych.

8. szponder. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi szponder. Pod nią opis: Szponder to element ze środkowej części partii piersiowej z mięśniem przepony brzusznej wraz z okrywą tłuszczową. Mięso ma liczne przerosty tłuszczowe oraz dużo włókien. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia trzy kawałki szpondera ułożone obok siebie na desce. Wokół ziarna pieprzu. Pod nim opis: Ze względu na cechy mięsa szponder jest często używany do sporządzania wywarów i do przygotowania potraw duszonych.

10. rostbef. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi rostbef. Pod nią opis: Rostbef to górny odcinek części lędźwiowo‑brzusznej ćwierćtuszy tylnej. Uważany jest za jeden z najlepszych i najdelikatniejszych kawałków mięsa wołowego. Ma niewiele tłuszczu. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek rostbefu na desce. Wokół ziarna pieprzu. Pod nim opis: Rostbef uważany jest za jeden z najlepszych i najdelikatniejszych kawałków mięsa wołowego. Często robi się z niego tatar czy rumsztyk. Powstają z niego legendarne steki T‑bone – steki w połowie z rostbefu a w połowie z polędwicy, przedzielone kością w kształcie litery T.

11. łata. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi łata. Pod nią opis: Łatę wołową uzyskuje się, wycinając dolny odcinek ostatniego żebra i część zespołu mięśni brzucha. Cienkie warstwy mięśni poprzerastane są powięziami i tkanką tłuszczową. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia cztery kawałki łaty ułożone obok siebie na desce. Na mięsie gałązka rozmarynu, obok kiść pomidorów. Pod nim opis: Łatę często mieli się i wykorzystuje jako masę na pulpety i klopsy czy różnego rodzaju farsze. Jest również używana do przygotowywania potraw gotowanych i duszonych.

12. udziec. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi udziec. Pod nią opis: Udziec to główna część ćwierćtuszy tylnej z okrywą tłuszczową. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek udźca, obok niego plaster tego samego mięsa. Wokół ziarna soli i gałązka rozmarynu. Pod nim opis: Ligawa to część ćwierćtuszy tylnej, o zwartej tkance mięśniowej, przerośniętej cienkimi błonami. Z ligawy sporządza się potrawy gotowane, tzw. sztukę mięsa, potrawy duszone oraz np. befsztyk tatarski.

  • Zrazowa wewnętrzna to to mięsień zwarty, drobnowłóknisty oraz jednolity. Jest to mięso chude, o niewielkim stopniu marmurkowatości. Nadaje się do przygotowania potraw duszonych, smażonych i pieczonych.

  • Zrazowa to mięsień zwarty, drobnowłóknisty, jednolity oraz delikatny. Jest to mięso chude, o niewielkim stopniu marmurkowatości. Nadaje się do przygotowania potraw duszonych, poniżej poziomu wrzenia, tak zwanych sous‑vide.

  • Krzyżowa to mięsień przerośnięty cienkimi błonami i tłuszczem, najczęściej używany do sporządzania potraw gotowanych, tzw. sztuka mięsa, duszonych, czyli sztufady, oraz pieczonych naturalnie, na dziko.

  • Skrzydło to mięso o soczystej tkance, drobnowłókniste, wykorzystywane do przygotowania potraw duszonych, smażonych i pieczonych.

13. goleń tylna. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi goleń tylna. Pod nią opis: Goleń to środkowa część kończyny tylnej. Jest odcięta wzdłuż linii biegnącej przez staw kolanowy. Mięso jest silnie poprzerastane błonami i ścięgnami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałki pręgi. Jeden z kawałków przekrojony jest w pół. W tle włoszczyzna. Pod nim opis: Goleń służy do sporządzania bulionów, rosołów, gulaszy i mas mielonych.

14. ogon. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi ogon. Pod nią opis: Ogon wołowy to cienkie warstwy mięśni i powięzi pokrywające kręgi ogonowe, jest odcinany od ćwierćtuszy tylnej u nasady, tzn. na ostatnim kręgu nieruchomym. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałki ogonów ułożone na siebie. Wokół białe tło. Pod nim opis: Ogon w Polsce jest używany bardzo rzadko, zwykle do sporządzania wywarów, galaret lub jako część ragout. Ogon jest bardzo popularne we Włoszech i Hiszpanii. W Rzymie przygotowywana jest z nich legendarna potrawa o nazwie Coda alla vaccinara, a Hiszpanie duszą je w czerwonym winie.

15. polędwica. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu krowy, z którego pochodzi polędwica. Pod nią opis: Polędwica to najmniejsza część tuszy wołowej, waży zaledwie 2‑3 kg. Jest oddzielona od ćwierćtuszy tylnej w okolicy kości biodrowej a potem od kręgów lędźwiowych. Jest chuda i bez przerostów tłuszczowych, cechuje się lekką marmurkowatością. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek polędwicy ułoży na kamieniu. Wokół ziarna soli i mniejszy kawałek polędwicy. Pod nim opis: Polędwica wykorzystywana jest do sporządzania potraw smażonych i pieczonych (po angielsku) oraz duszonych, np. Boeuf Strogonow, jak również do przygotowania zakąsek zimnych, np. befsztyku tatarskiego czy Carpaccio.

Półtusza cielęca. Elementy zasadnicze od strony zewnętrznej. W centralnej części znajduje się ilustracja cielęcia, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami cielęcej, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 1. szyja, 2. karkówka, 3. mostek, 4. górka, 5. łopatka, 6. goleń przednia (inaczej pręga przednia), 7. goleń tylna (inaczej pręga tylna), 8. nerkówka, 9. łata, 10. udziec, 11. ogon. Elementy zasadnicze od strony wewnętrznej. W centralnej części znajduje się ilustracja cielęcia, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami cielęcej, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy. 1. szyja, 2. karkówka, 3. mostek, 4. górka, 5. łopatka, 6. goleń przednia (inaczej pręga przednia), 7. goleń tylna (inaczej pręga tylna), 8. nerkówka, 9. łata, 10. udziec, 11. ogon.

Opis części zasadniczych i kulinarnych. W centralnej części  ilustracja cielęcia z widocznym podziałem na poszczególne partie, do których za pomocą odnośników są przypisane poszczególne zdjęcia mięsa, po lewej zakładki z poszczególnymi partiami tuszy cielęcia, po ich kliknięciu podświetla się poszczególna część półtuszy oraz dwie zakładki po prawej stronie: część zasadnicza i elementy kulinarne. W nich zawarte są opisy partii wraz z opisem i audio tożsamym z opisem oraz ilustracją. 

1. szyja. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi szyja. Pod nią opis: Szyja to cienkie warstwy mięśni poprzerastane powięziami, które są oddzielone od półtuszy między drugim a trzecim kręgiem szyjnym. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek szyi, który ułożony jest na granitowym blacie. Pod nim opis: Szyja jest często używana do przygotowania gulaszy lub do gotowania wywarów i sporządzania galaret.

2. karkówka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi karkówka. Pod nią opis: Karkówka to tylna część karku i przednia część grzbietu, ma delikatne przerosty tłuszczowe. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia plastry karkówki ułożone na desce. Pod nim opis: Karkówka służy do przyrządzania z niej pieczeni, kotletów, zrazów lub gulaszu.

3. mostek. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi mostek. Pod nią opis: Mostek to dolno‑środkowa część partii piersiowej półtuszy z połową mięśnia przepony brzusznej. To mięso bardzo miękkie i kruche. Jest zbudowany z cienkiej warstwy wiotkich mięśni, które są przerośnięte grubymi powięziami oraz dużą ilością tkanki chrzęstnej. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek mostka ułożonego na papierze. Pod nim opis: Mostek świetnie nadaje się do sporządzania wywarów, potrawek lub na roladę.

4. górka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi górka. Pod nią opis: Górka to element odcięty z tylnego odcinka górnej partii piersiowej półtuszy. Jest mięśniem zwartym, jednolitym, przebiegającym wzdłuż kręgosłupa zwierzęcia, od udźca aż do karku, o dość delikatnej strukturze. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek górki, z którego wystają kości na desce. Pod nim opis: Górka jako element kulinarny sprzedawana jest w formie kotleta z kością. Może służyć również do przygotowania potrawek czy paprykarzy.

5. łopatka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi łopatka. Pod nią opis: Łopatka to element odcięty z części górnej przedniej półtuszy, o mięsie dość chudym, z delikatną tkanką łączną. Ma dużo błon i ścięgien, dlatego w trakcie obróbki termicznej nabiera kleistej konsystencji. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia łopatkę ułożoną na desce, wokół zioła i ziarna soli. Pod nim opis: Łopatka jest wykorzystywana do gotowania, do sporządzania gulaszy, rolad czy potraw z masy mielonej.

6. goleń przednia (inaczej pręga przednia). Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi goleń przednia. Pod nią opis: Goleń przednia jest oddzielona od odcinka nasadowego kończyny przedniej w stawie łokciowym, natomiast goleń tylna od odcinka nasadowego kończyny tylnej w stawie kolanowym. Mięso goleni ma dużo ścięgien, chrząstek i kostek. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia dwa kawałki goleni ułożone na kamiennym blacie, wokół zioła i ziarna soli. Pod nim opis: Goleń wykorzystuje się do dań duszonych i pieczonych oraz do sporządzania galaret.

6. goleń tylna(inaczej pręga tylna). Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi goleń tylna. Pod nią opis: Goleń przednia jest oddzielona od odcinka nasadowego kończyny przedniej w stawie łokciowym, natomiast goleń tylna od odcinka nasadowego kończyny tylnej w stawie kolanowym. Mięso goleni ma dużo ścięgien, chrząstek i kostek. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia plastry goleni ułożone na sobie na drewnianym blacie. Pod nim opis: Goleń wykorzystuje się do dań duszonych i pieczonych oraz do sporządzania galaret.

7. mostek. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi mostek. Pod nią opis:Mostek to mięso bardzo miękkie i kruche. Jest zbudowany z cienkiej warstwy wiotkich mięśni, które są przerośnięte grubymi powięziami oraz dużą ilością tkanki chrzęstnej. Element kulinarny.  Zdjęcie przedstawia kawałek mostka ułożonego na papierze Pod nim opis: Mostek świetnie nadaje się do przygotowania wywarów, na rolady, jako danie pieczone (mostek nadziewany) czy smażone (mostek po wiedeńsku).

8.  nerkówka. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi  nerkówka. Pod nią opis: Nerkówka zawiera sześć przeciętych na pół kręgów lędźwiowych, a także dolne odcinki dwóch ostatnich żeber. Mięso jest miękkie, z zewnątrz pokryte powięziami, a czasem obrośnięte tłuszczem. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałki nerkówki ułożone na papierze. Pod nim opis: Z nerkówki przyrządza się pieczeń (także z nadzieniem) oraz podaje się ją w formie duszonej.

9. łata. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi  łata. Pod nią opis: Łata to dolny odcinek mięśni brzucha, a cienkie warstwy mięśni są poprzerastane błonami. Element kulinarny. Zdjęcie przedstawia kawałek łaty z odkrojonym plastrem ułożonym obok, który znajduje się na kamiennym blacie. Wokół liście laurowe, ziarna pieprzu i ziela angielskiego i nóż z drewnianą rączką.  Pod nim opis: Łata to element, który może być stosowany do przyrządzania potraw duszonych, gotowanych i mas mielonych.

10. udziec. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi  udziec. Pod nią opis: Udziec cielęcy zawiera mięsień dwugłowy uda oraz mięśnie pośladkowe. Udziec dzieli się na trzy frykanda. Frykando I to tylna, wewnętrzna część udźca, frykando II to część tylno‑zewnętrzna, a frykando III to część przednia. Frykando I i II to delikatne mięso obrośnięte cienkimi powięziami. Element kulinarny.  Zdjęcie przedstawia kawałek udźca, obok niego plaster tego samego mięsa. Wokół ziarna soli i gałązka rozmarynu. Pod nim opis: Frykando I i II nadają się na potrawy smażone i pieczone, bryzole, medaliony czy sznycle po wiedeńsku. Frykando III jest odpowiednie do potraw duszonych.

11. ogon. Część zasadnicza. Ilustracja przedstawia kształt fragmentu cielęcia, z którego pochodzi  ogon. Pod nią opis: Ogon to cienkie pasma mięśni, z dużą liczbą chrząstek i powięzi, które odcina się od nasady tylnej części tułowia, na ostatnim kręgu nieruchomym. Element kulinarny.  Zdjęcie przedstawia kawałki ogonów ułożone obok siebie, wokół białe tło. Pod nim opis: Ogon idealnie nadaje się do sporządzania wywarów oraz galaret.

Materiały źródłowe

  • Gastrosilesia.pl, Podziel się! Podział tuszy na elementy kulinarne, https://www.gastrosilesia.pl/vademecum-branzowe/podziel-sie-podzial-tuszy-na-elementy-kulinarne,2,2,1933,1854,1933 [dostęp 17.12.2021 r.].

  • Anna Kmiołek‑Gizara, Sporządzanie potraw i napojów, cz. 2, WSiP, Warszawa 2018.

  • Małgorzata Konarzewska, Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem, WSiP, Warszawa 2019.

  • Elżbieta Szudrowicz, Przeprowadzanie rozbioru, wykrawania i klasyfikacji mięsa 741[03].Z1.02. Poradnik dla ucznia, Instytut Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007.

Powiązane ćwiczenia

1
Materiały powiązane