RpB460f8m8QTP

Fotografia przedstawia reprodukcje dwóch obrazów. Z lewej: ilustracja przedstawia obraz Pierre‑Auguste Renoir,a „Nad wodą”. Ukazuje mężczyznę w kapeluszu i z papierosem w dłoni, opartego o barierkę tarasu, rozmawiającego z dziewczynką, która patrzy w jego stronę. Na głowie ma słomiany kapelusz z kwiatami. Od góry zwisają pędy gałęzi z liśćmi. Za tarasem znajduje się widok na jezioro i las na horyzoncie Z prawej: ilustracja przedstawia obraz Edgara Degasa „Primabalerina”. Ukazuje baletnicę podczas występu na scenie, znajduje się ona na pierwszym planie. W tle stoją pozostałe tancerki. Scena ujęta jest z góry. Tło, na które składają się inne tancerki jest mniej wyraźne.

Spis treści:

1. Kompozycja dynamiczna

2. Fotografia jako rejestracja ruchu

3. Rzeźby kinetyczne

4. Kompozycja statyczna

5. Już wiesz

6. Potrafisz

7. Słownik

Kompozycja dynamiczna

Ruch jest jednym z podstawowych zagadnień plastycznych.
W dziełach klasycznych sztuk, takich jak: malarstwo, grafika, rzeźba, rysunek, artyści poszukiwali sposobów na wyrażenie tego, co trwa w czasie.

R1BCDSDSOH8S3

Zdjęcie przedstawia biegaczy w trakcie rozpoczynającego się wyścigu.

KompozycjękompozycjaKompozycję określa się jako dynamicznąkompozycja dynamicznadynamiczną jeśli w dziele przeważają kierunki diagonalne (ukośne), linie łamane, krzywizny lub łuki przedmiotów, postaci lub innych elementów, a także są one ułożone w różnych kierunkach i sprawiają wrażenie ruchu.

R42TSEM534V8Q

Ilustracja przedstawia obraz Leona Chwistka „Szermierka”. Tematem dzieła jest walka na szpady dwóch syntetycznie ujętych mężczyzn, ubranych w białe koszule i ciemne spodnie. Ich sylwetki wpisują się w tło, wypełnione figurami geometrycznymi, utrzymanymi w brązach, ugrach, zieleniach i czerwieniach. Malarz ukazał poszczególne fazy ruchu.

Obrazy polskiego malarza Leona Chwistka są niezwykle dynamiczne, dzięki wielu powtarzającym się ukośnym (diagonalnymdiagonalny(diagonalnym) kierunkom, którym podporządkowują się postacie walczących szermierzy i fazy ruchu szpady.

Martwa natura, chociaż z reguły jest statycznakompozycja statycznastatyczna, też może być zbudowana z przedmiotów, wpływających na dynamikę kompozycji - niektóre z nich, odczytywano dawniej jako symbole. Klikając w punkty interaktywne, dowiesz się o nich więcej.

R1VUQTCEHZX9K1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Martwa natura z motylkiem”, autorstwa Jana Cybisa. Artysta, przy pomocy dynamicznych pociągnięć pędzla, namalował martwą naturę ustawioną na blacie zielonego stołu. W centrum kompozycji stoi biała, ozdobna patera o wysmukłej nóżce, na której leżą różnokolorowe owoce. Nad paterą unosi się czerwony motylek z czarno‑białymi cętkami na skrzydłach. Po lewej i prawej stronie naczynia znajdują się różnobarwne plamy ekspresyjnie malowanych warzyw i owoców. Martwa natura ustawiona jest na tle migoczącej, namalowanej grubymi pociągnięciami pędzla, czerwono‑brązowo‑żółtej ściany, którą gdzieniegdzie ochładzają plamki błękitnego i niebieskiego koloru. Ścianę dzielą na cztery płaszczyzny, pionowe i poziome, szerokie pasy o chłodniejszej kolorystyce. Kompozycja utrzymana jest w szerokiej, ciepłej gamie barw z dominacją rudawych czerwieni.

Niekiedy trudno jest określić statykę lub dynamikękompozycja dynamicznadynamikę kompozycji.

Martwa natura na ilustracji obok opiera się na prostych podziałach pionów i poziomów.
Elementy kompozycji ułożone są w regularnych odstępach, z centralnym akcentemkompozycja z akcentemakcentem owoców na paterze (ma cechy kompozycji statycznej opartej na pionach i poziomach).

Dzieło zawiera także elementy, które wpływają na jego dynamikę.kompozycja dynamicznadynamikę.
Pojawia się ożywiająca kolorystyka i dynamiczny sposób malowania obrazu,
Mały motylek odrywający się od owoców, również wprowadza wrażenie ruchu.
To wszystko powoduje, że dzieło zawiera cechy dynamizujące kompozycję.

R10nDFSXVbvjI1

Ilustracja przedstawia obraz Witolda Wojtkiewicza, „Porwanie królewny” („Ucieczka”). Na dziecięcym koniku groteskowy rycerz (ma na sobie jedynie koszulę, a jego nogi są bose) porywa królewnę. Porwanie nie wzbudza u królewny przerażenia, na jej twarzy widnieje uśmiech i jest skierowana w stronę chłopca‑rycerza; porwanie można odczytać jako dziecięcą zabawę. Ogród, z którego uciekają, jest dziwny – kwiaty nie rosną w nim w ziemi, a posadzone są w doniczkach. Za dziećmi biegną staruszkowie – kobieta o dramatycznej postawie oraz mężczyzna o kulach. Staruszkowie biegną od strony znajdującego się w dali dworku.

Sposób położenia farby, malowania nie tylko form, ale również tła obrazu - może także wpływać na dynamikę kompozycji.

Faktura dzieł i różne sposoby nakładania farb na powierzchnię może również oddziaływać na widza.

Ilustrują to fotografie obrazów znajdujących się poniżej.

Rsg39HVpSbWZS

Wols, „Ptak”. Obraz wykonano na niejednolitym tle o chłodnych odcieniach z przewagą zieleni oraz koloru niebieskiego. W centrum namalowano biało‑czarno‑niebiesko‑czerwony kształt przypominający ptaka z głową odwróconą w bok. Sylwetka ptaka nie posiada wyraźnych konturów, obecne są nieregularne oraz różnej długości wielokierunkowe pociągnięcia pędzlem. Centralna część dzieła pokryta jest wieloma warstwami koloru, co nadaje jej struktury oraz wielowymiarowości.

R1LQJO2TBMHEP

Ilustracja przedstawia „Autoportret” Vincenta van Gogha. Ukazuje ujętego w półprofilu mężczyznę z rudą brodą w rozpiętej marynarce, pod którą ma założoną kamizelkę i koszulę. Tło obrazu jest zielono‑niebiesko‑białe, namalowane z wyrazistą fakturą.

R1BUIqgUwCdXB11

Zdjęcie przedstawia psa poruszającego dynamicznie ogonem.

Na ilustracji znajdującej się obok, przedstawiającej fotografię psa, można dostrzec podobieństwo do obrazu.
Motyw ruchu - w tym przypadku psa, jak na obrazie powyżej - tutaj został zarejestrowany przez współczesnego fotografa.

RPbXTbwtqVMER1

Ilustracja przedstawia obraz Edwarda Muncha [czytaj: Edward miunch] „Krzyk”. Ukazuje samotną postać stojącą na tle mostu. Namalowany falistą linią człowiek trzyma się za głowę. W tle idą dwie inne osoby. Tłem są faliste linie żółto‑niebieskiego lądu oraz czerwono‑pomarańczowego nieba. Most namalowany jest diagonalnymi, czyli ukośnymi pociągnięciami pędzla.

Ekspresja - czyli sposób oddziaływania - obrazu „Krzyk” Edvarda Muncha [czytaj: edwarda miunka], jest niezwykle silna.
W dużym stopniu na wrażenie dynamicznej kompozycjikompozycja dynamicznadynamicznej kompozycji, wpływają elementy obrazu oparte na diagonalnych liniach:
np.: krzyczącej postaci, znajdującej się na pierwszym planie,
a także tła, wywołującego wrażenie ruchu.

Tło namalowane w kontrastowych barwach zajmuje dużą część obrazu,
a faliste linie wywołują niezwykłą atmosferę: jakby dźwięk sugerowany tytułem był widoczny i wirował w powietrzu.

Sposób, w jaki twórca posługuje się środkami wyrazu artystycznego - na przykład linią, kolorem i fakturą - często staje się jednym z głównych cech wpływających na siłę wyrazu dzieła i na odbiorcę.

R1B5R2C4UFBRZ

Fotografia przedstawia dzieło na tle szarej ściany. Podstawę stanowi nierówna drewniana bryła, na której umieszczono postać stojącą na jednej nodze. Jej druga noga wyciągnięta jest do tyłu oraz ku górze, co sprawia wrażenie, że jest baletnicą. Długie ręce postaci wyciągnięte są przed siebie, jej tułów jest więc prostopadły do podłoża, a plecy wygięte w łuk. Włosy postaci wykonano z beżowo‑żółtego materiału, podobny element został użyty jako spódniczka. Jej kończyny są długie oraz smukłe, a ciało wykonane z ciemnego metalu.

Théodore Géricault [czytaj: teodor żeriko], wybitny francuski malarz, tworzył liczne portrety i sceny batalistycznesceny batalistycznesceny batalistyczne. Był mistrzem w ukazywaniu koni. Jego obrazy charakteryzuje kompozycja dynamicznakompozycja dynamicznakompozycja dynamiczna.

Zapoznaj się z dwoma obrazami zamieszczonym poniżej.
Zwróć uwagę na sposób malowania koni.

R1J3TGDTTD5TS

Ilustracja przedstawia obraz Théodore'a Géricaulta „Oficer szaserów”. Obraz ukazuje oficera Gwardii napoleońskiej, Alexandra Dieudonné’a, który był przyjacielem artysty. Postać obraca się, przyjmując dramatycznie skręcona pozę, w ręku trzymam miecz, wyrażając gotowość do walki. Portret został wyeksponowany poprzez obniżoną linię horyzontu. Koń stający dęba, ma zwróconą w prawo głowę. W tle została przedstawiona scena bitwy, wzmocniona ciepłą kolorystyka, jednak nie jest to dzieło typowo batalistyczne – malarz zamieszcza jedynie jej fragment, a nie panoramiczne ujęcie tematu, jak to miało w typowych ujęciach tego typu. Géricault wzmacnia napięcie przez odważne wybory kolorów i różnorodne efekty świetlne oraz ciemne, zachmurzone niebo.

R11VP4KQJDZBN

Ilustracja przedstawia obraz Théodore'a Géricault'a „Wyścigi konne w Epsom”. Ukazuje wyścigi konne. Konie w galopie mają jednocześnie wysunięte tylne i przednie nogi, co podkreśla fazy ruchu. Dynamikę wyścigów konnych oddają zarówno pozy koni, jak i jeźdźców – każdemu z nich malarz nadał indywidualnego charakteru. W scenie dominują układy horyzontalne – układ pędzących koni, płaski pejzaż współgrają. Dynamikę podkreśla studium nieba z niepokojącymi chmurami.

wróć do spisu treści

Fotografia jako rejestracja ruchu

Brytyjski fotograf  Eadweard Muybridge [czytaj: edłejt majbridż] w 1878 roku, a więc na długo przed odkryciem zdjęcia migawkowego, przedstawił cykl zdjęć zatytułowany „Galopujące konie w ruchu”. 
W celu udokumentowania galopu konia zbudował specjalny tor z systemem linek, które biegnący koń kolejno zrywał, zwalniając tym samym migawkę i robiąc serię zdjęć. Dzięki temu udało się sfotografować wszystkie następujące po sobie fazy ruchu konia – po raz pierwszy można było zobaczyć, jakie sekwencje ruchów składają się na galop.
Okazało się, że galopujący koń nie odrywa wszystkich kopyt - jedno z nich opiera się na podłożu. Tylko w przypadku wykonywania skoków wszystkie kopyta są ponad ziemią. Możesz to zauważyć na ilustracji poniżej.

R93BAEG3TRNAO

Ilustracja przedstawia sekwencję fotografii Eadweard'a Muybridge'a, „Galopujące konie w ruchu”. Ukazuje poszczególne fazy ruchu jeźdźca na koniu. Ilustracja podzielona jest na kadry.

Ćwiczenie 3

R4V4EGGFKU1H3

Ilustracja składa się a dwóch zdjęć przedstawiających konie w ruchu. Z lewej - cykl fotografii wykonanych podczas skoków i galopu konia z jeźdźcem. Z prawej - fotografia obrazu z jeźdźcami na koniach w galopie.

RM4APFR4EOOC8

Biorąc pod uwagę sekwencję ruchów galopującego konia udokumentowanych na zdjęciach Muybridge’a [czyatj: majbridża], ponownie przyjrzyj się koniom namalowanym przez Théodore’a Géricaulta [czytaj: teodora żeriko].
Odpowiedz na pytanie:
Czy galopujące konie zostały przedstawione na obrazie prawidłowo?

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, że chodzi o konia w galopie - przyjrzyj się zdjęciom Muybridge’a [czyatj: majbridża] w dolnej części ilustracji i porównaj z obrazem.

Pokaż odpowiedź

Nie

Ćwiczenie 3

R1AOCGAAGK33Z

Odpowiedz na pytanie. Jakie środki wyrazu występują w kompozycji dynamicznej? Możliwe odpowiedzi: 1. linie skośne przecinające się pod różnymi kątami, 2. kontrasty barwne, 3. linie poziome i pionowe przecinające się pod kątem prostym.

Pokaż podpowiedź

W tym ćwiczeniu są dwie odpowiedzi poprawne. Kompozycja statyczna opiera się na liniach poziomych i pionowych.

Pokaż odpowiedź

linie skośne przecinające się pod różnymi kątami; elementy kompozycyjne oparte na łukach.

wróć do spisu treści

Rzeźby kinetyczne

Ruch - dynamikakompozycja dynamicznadynamika zaprzątały głowy również artystów rzeźbiarzy.
Poniżej znajdują się rzeźby kinetyczne będące efektem tych artystycznych rozważań. Kliknij w interaktywne punkty - a dowiesz się, jak działają.
W poniższych przykładach rzeźb kinetycznychkinetykakinetycznych - do pokazania ruchu i dynamiki artyści zastosowali silnik elektryczny oraz światło.

wróć do spisu treści

Kompozycja statyczna

Oparcie elementów kompozycyjnych na kierunkach poziomych i pionowych w dziele - daje wrażenie spokoju, bezruchu - to kompozycja statycznakompozycja statycznakompozycja statyczna.

R17XDH38PK5XL

Zdjęcie ukazuje małą postać z wiosłem, płynącą na łodzi po zatoce morskiej. Postać stoi na łódce, wody zatoki są spokojne i miękko zlewają się z bezchmurnym niebem na horyzoncie. Czuje się ciepło, bo w takich ciepłych barwach jest całe ujęcie.

R1K6GKGS4R5LK1

Ilustracja przedstawia obraz Władysława Ślewińskiego „Sierota z Poronina”. Ukazuje chłopca, siedzącego na drewnianym krześle, ze wzrokiem skierowanym w stronę widza. Jest ubrany w marynarkę i kapelusz, jasne spodnie i białą koszulę. Tłem jest jasne pomieszczenie.

Na ilustracjach znajdujących się obok oraz poniżej - są przykłady kompozycji statycznychkompozycja statycznakompozycji statycznych: portret siedzącego chłopca oraz portret zbiorowy rodziny królewskiej.

„Sierota z Poronina” to obraz namalowany przez polskiego malarza Władysława Ślewińskiego.

Znajdujący się poniżej portret zbiorowy przedstawia rodzinę królewską.
„Rodzina Karola IV” została namalowana przez hiszpańskiego artystę Francisco Goyę.

RQ8C6MPG8OLDU1

Ilustracja przedstawia obraz Francisca Goyi, „Rodzina Karola IV”. Obraz ukazuje czternaście postaci, stojących w pomieszczeniu, na tle obrazów. Jest to portret rodziny królewskiej. Postacie są bogato ubrane, ale ich twarze są groteskowe. Podzielone są na dwie grupy. Pomiędzy nimi stoi mały chłopiec w czerwonym stroju oraz król w dostojnej pozie z orderami i szarfą. Na ścianie za postaciami wiszą obrazy. W dziele dominuje ciepła kolorystyka.

Jednym ze sposobów działań twórczych artysty malarza jest martwa natura.
W tym wypadku słowo „martwy” oznacza nieruchomy przedmiot, a „natura” dotyczy sposobu tworzenia dzieła. Malowanie z natury odbywa się przez bezpośrednią obserwację istniejących form, w przeciwieństwie do tworzenia dzieła z wyobraźni lub na podstawie zdjęcia.

R15Z87D38DDZA

Ilustracja przedstawia obraz Francisco Zurbarána „Martwa natura z dzbanami ceramicznymi”. Ukazuje długi blat, na którym w rzędzie ustawione są naczynia. Od lewej strony stoją: złoty kielich na srebrnej podstawie, biały porcelanowy dzban, brązowy dzban z wąską, długą szyją i biały, pękaty dzban na srebrnej podstawie. Wszystkie naczynia są dekorowane, a te, które wykonane zostały z ceramiki, mają parę uszu. Światło pada z lewej strony i odbija się od naczyń, tworząc bliki. Tło martwej natury jest czarne i odcina się od naczyń.

Martwa natura na fotografii powyżej przedstawia dzbanki różnych kształtów, które artysta umieścił na płaszczyźnie stołu. Dominuje kierunek poziomy, podkreślony przez wyraźną krawędź stołu. Kierunek pionowy wyznaczają cztery stojące elementy: naczynia.
Stonowana kolorystyka oraz kierunki - poziomy i pionowy i podporządkowane im formy - tworzą kompozycję statycznąkompozycja statycznakompozycję statyczną dzieła.

Kompozycja statyczna w rzeźbie

R17G868RVSPQK1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Woźnica”, wykonaną z brązu. Posąg przedstawia młodego mężczyznę odzianego w szatę i trzymającego w prawej ręce części lejc. Ubrany jest w tunikę, przewiązaną paskiem. Włosy woźnicy są przewiązane przepaską, zdobioną motywem meandra.

Starożytna rzeźba „Woźnica z Delf” jest smukła i oszczędna w środkach.

Fałdy szat podkreślają pionowy układ postaci. Dodatkowo, przez swoją rytmiczność, wzmacniają wrażenie bezruchu.

W tym przypadku kompozycja jest jednoznaczna, nie mamy wątpliwości i możemy stwierdzić, że jest statycznakompozycja statycznastatyczna.

Twórz tradycyjnie!

R10wV7vY2YcLp

Zdjęcie przedstawia przybory plastyczne; z prawej strony w dużym zbliżeniu znajdują się kredki ułożone obok siebie, od zimnych do gorących kolorów. Po drugiej stronie - rozłożony komplet farb akwarelowych i a nad nim dwie ręce. Jedna wskazuje palcem farby, druga nabiera je pędzelkiem. Z brzegu wychyla się kilka pędzli w kubku. Na górnej krawędzi zdjęcia zostały dodane spływające do dołu farby, częściowo zasłaniające obraz.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• jakie cechy posiada kompozycja statycznakompozycja statycznastatyczna;

• jakie cechy posiada kompozycja dynamicznakompozycja dynamicznadynamiczna;

• jak odróżnić kompozycję statyczną od dynamicznej;

• w jaki sposób artyści poszukiwali odzwierciedlenia ruchu w swoich dziełach;

• w jaki sposób artyści poszukiwali odzwierciedlenia statyki w swoich dziełach;

• co oznacza kierunek diagonalnydiagonalnydiagonalny kompozycji;

• że rzeźby kinetycznekinetykakinetyczne są przykładami kompozycji dynamicznych;

• że fotografia odegrała ważną rolę w obserwacji ruchu;

wróć do spisu treści

Potrafisz

• rozróżnić kompozycję statyczną od dynamicznej;

• wyjaśnić, na czym polega kompozycja statycznakompozycja statycznastatyczna;

• wyjaśnić, na czym polega kompozycja dynamicznakompozycja dynamicznadynamiczna;

• rozpoznać kompozycje statyczne i dynamiczne w dziełach malarstwa;

• podać przykłady realizacji statycznych i dynamicznych w rzeźbie;

• wskazać przykłady kompozycji dynamicznej w rzeźbie;

• wyjaśnić, co to znaczy, że rzeźba jest kinetycznakinetykakinetyczna;

• wyjaśnić rolę fotografii w obserwacji ruchu na wybranym przykładzie;

• samodzielnie wykonać kompozycję statyczną i dynamiczną dowolną techniką plastyczną.

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/natura–dlaczego-martwa-kompozycja-statyczna-i-dynamiczna/DjAoRjn1Z

• https://zpe.gov.pl/a/kompozycja-obrazu–uklad-elementow-w-pracy-plastycznej/DC9V0X7nF

• https://zpe.gov.pl/a/kompozycja/DdDgyEVD0

• https://zpe.gov.pl/a/statyka-i-dynamika–krok-po-kroku/DkdpSDeVr