RymsuulNG3slr

Ilustracja przedstawia fotokolaż składający się z fotografii dwunastu rzeźb ułożonych w dwóch rzędach. Dzieła pochodzą z różnych okresów historycznych i znajdują się w przestrzeni miejskiej oraz na łonie natury.

Spis treści

1. Do czego potrzebne są nam rzeźby?

2. Funkcja konstrukcyjna rzeźby

3. Funkcja dekoracyjna rzeźby

4. Funkcja upamiętniająca rzeźby

5. Funkcja sakralna rzeźby

6. Funkcja nagrobkowa rzeźby

7. Funkcja propagandowa rzeźby

8. Funkcja edukacyjna rzeźby

9. Już wiesz

10. Potrafisz

11. Słownik

Do czego potrzebne są nam rzeźby?

Rzeźba stwarza nową jakość w przestrzeni, która nas otacza.
Wzbogaca rzeczywistość prywatną i publiczną.
Rzeźby upiększają, upamiętniają wydarzenia i ludzi, mogą również sakralizowaćsakralizowaćsakralizować przestrzeń.

Rzeźby mogą pełnić różne funkcje, m.in.:

• konstrukcyjną;

• dekoracyjną;

• upamiętniającą;

• sakralną;

• edukacyjną;

• nagrobkową;

• propagandową;

• edukacyjną.

wróć do spisu treści

Funkcja konstrukcyjna rzeźby

Rodzajem rzeźby architektonicznej, która pełni funkcję konstrukcyjną są np. kariatydy. To rzeźbiarskie przedstawienia kobiet, wykorzystywane jako kolumny, podtrzymujące na głowach ciężar stropu budowli, jak na ilustracji poniżej.

RLrc6tTgwatfU

Ilustracja przedstawia fragment Erechtejonu z południowym portykiem, którego częścią jest kolumnada z kariatyd. Posągi podpierają strop, są to figury sztywno stojących kobiet z opuszczonymi wzdłuż ciała rękoma, ubrane w swobodne szaty.

RJH1BPGCDLLPQ

Ilustracja interaktywna. Fotografia prezentuje fragment budynku z małym tarasem otoczonym kariatydami. Na taras prowadzą niewielkie schodki. W tle ukazuje się góra oraz liczne, oddalone budynki. Kariatydy pełnią funkcję kolumn pomiędzy balustradą, a belkowaniem. Kariatydy mają postać kobiet w długich szatach oraz związanych włosach. Ich twarze są poniszczone. Większość z nich pozbawiona jest ramion. Na ilustracji jest pięć punktów interaktywnych, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Czym jest kariatyda? Podświetlona zostaje postać kobiety zlokalizowana w kącie fasady. Informacja dodatkowa: Kariatyda to rzeźbiona postać pełniąca funkcję podpory architektonicznej, zastępująca kolumnę lub filar. 2. Definicja kariatydy. Po prawej stronie ekranu pojawia się fotografia ukazująca rzeźbę z bliska. Na głowie postaci znajduje się ozdobna część przypominająca trzcinowy kosz. Po lewej stronie wyświetla się okrągłe zdjęcie ze zbliżeniem na kosz. Od okrągłej fotografii odchodzi pomarańczowa strzałka skierowana na kosz znajdujący się na głównej ilustracji. Informacja dodatkowa: Termin kariatyda oznacza „dziewczynę z Karyai”, starożytnego miasta na Peloponezie. Dziewczyny te tańczyły z trzcinowym koszem na głowie i tak przedstawiane są w Erechtejonie. 3. Ubiór figur. Po prawej stronie ekranu wyświetla się zbliżenie jednej z rzeźb. Ukazana zostaje również pomarańczowa strzałka prowadząca od jednego z filarów do fotografii. Informacja dodatkowa: Ilustracja przedstawia detal ubioru figur. 4. Ich głowy oplatają warkocze i dekorują kosze pełniące role kolumnowych głowic. Na miejsce poprzedniej fotografii ukazuje się kolejna, na której postać posiada brązowe włosy, na które skierowana jest strzałka wychodząca od filarów. 5. Stoją na stylobacie wszystkie w jednym kierunku – przodem do widza, a na ich głowach spoczywa belkowanie świątyni. Podświetlony zostaje stylobat oraz fasada. Od głów kariatyd odchodzą pomarańczowe strzałki skierowane na wprost.

Ilustracja interaktywna. Fotografia prezentuje fragment budynku z małym tarasem otoczonym kariatydami. Na taras prowadzą niewielkie schodki. W tle ukazuje się góra oraz liczne, oddalone budynki. Kariatydy pełnią funkcję kolumn pomiędzy balustradą, a belkowaniem. Kariatydy mają postać kobiet w długich szatach oraz związanych włosach. Ich twarze są poniszczone. Większość z nich pozbawiona jest ramion. Na ilustracji jest pięć punktów interaktywnych, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Czym jest kariatyda? Podświetlona zostaje postać kobiety zlokalizowana w kącie fasady. Informacja dodatkowa: Kariatyda to rzeźbiona postać pełniąca funkcję podpory architektonicznej, zastępująca kolumnę lub filar. 2. Definicja kariatydy. Po prawej stronie ekranu pojawia się fotografia ukazująca rzeźbę z bliska. Na głowie postaci znajduje się ozdobna część przypominająca trzcinowy kosz. Po lewej stronie wyświetla się okrągłe zdjęcie ze zbliżeniem na kosz. Od okrągłej fotografii odchodzi pomarańczowa strzałka skierowana na kosz znajdujący się na głównej ilustracji. Informacja dodatkowa: Termin kariatyda oznacza „dziewczynę z Karyai”, starożytnego miasta na Peloponezie. Dziewczyny te tańczyły z trzcinowym koszem na głowie i tak przedstawiane są w Erechtejonie. 3. Ubiór figur. Po prawej stronie ekranu wyświetla się zbliżenie jednej z rzeźb. Ukazana zostaje również pomarańczowa strzałka prowadząca od jednego z filarów do fotografii. Informacja dodatkowa: Ilustracja przedstawia detal ubioru figur. 4. Ich głowy oplatają warkocze i dekorują kosze pełniące role kolumnowych głowic. Na miejsce poprzedniej fotografii ukazuje się kolejna, na której postać posiada brązowe włosy, na które skierowana jest strzałka wychodząca od filarów. 5. Stoją na stylobacie wszystkie w jednym kierunku – przodem do widza, a na ich głowach spoczywa belkowanie świątyni. Podświetlony zostaje stylobat oraz fasada. Od głów kariatyd odchodzą pomarańczowe strzałki skierowane na wprost.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gsl9p1J

wróć do spisu treści

Funkcja dekoracyjna rzeźby

Rzeźby i płaskorzeźby funkcję dekoracyjną pełniły w obiektach sakralnych oraz w przestrzeniach prywatnych, zdobiąc wnętrza, ogrody i tarasy.
Współcześnie, rzeźby coraz częściej pojawiają się także w miejscach użyteczności publicznej.miejsca użyteczności publicznejmiejscach użyteczności publicznej.

R1K2b4HYmB0yR

Ilustracja przedstawia popiersie kobiety, ubranej w bogaty strój w różowych odcieniach, dekorowany koronkami. Jej głowa jest lekko uniesiona i dumna. Zdobi ją pióropusz.

R11cw1oxtMqB0

Ilustracja przedstawia rzeźbę zatytułowaną „Putto z rogiem obfitości”. Ukazuje nagiego, małego, pulchnego amorka ze złoconymi skrzydełkami, trzymającego ciemnoniebieski róg. Przez ramię chłopca przełożona jest złocona szarfa.

Na ilustracji poniżej znajduje się część kolumny - głowica (inna nazwa: kapitel), element architektoniczny zdobiony stylizowanymstylizacjastylizowanymi liśćmi.
Aby dowiedzieć się, jak nazywa się ten rodzaj zdobienia, kliknij w punkt na ilustracji.

wróć do spisu treści

Funkcja upamiętniająca rzeźby

RdYLYj1ukgoej1

Ilustracja przedstawia rzeźbę Konstantinasa Bogdanasa „Pomnik Franka Zappy”. Ukazuje uniesioną głowę artysty, ustawioną na wysokim, metalowym słupie z inskrypcją.

Funkcję upamiętniającą pełnią zazwyczaj popiersiapopiersiepopiersia, rzeźby głowy, rzeźby pełnopostaciowe i pomniki oraz płaskorzeźby poświęcone zasłużonym ludziom i ważnym wydarzeniom. Znajdują się najczęściej w obiektach sakralnych, pałacach, przestrzeni publicznej, muzeach i galeriach oraz zbiorach prywatnych.

Na ilustracji obok oraz poniżej znajdują się dwa przykłady rzeźb pełniących funkcję upamiętniającą.
Już wiesz, że różnią się między sobą formą przedstawienia: jedna z nich to rzeźba głowy, a druga to rzeźba pełnopostaciowa, czyli taka, która przedstawia całą postać.

R1Dj1r87eft0N

Ilustracja przedstawia pomnik Fryderyka Chopina. Ukazuje kompozytora siedzącego na kamieniu i zasłuchanego w szum wierzby, której korona tworzy nad głową muzyka łuk. Ciało kompozytora jest lekko odchylone, muzyk ubrany jest w długi płaszcz. W tle znajdują się ulistnione drzewa.

Aby dowiedzieć się więcej o pomniku Chopina - zapoznaj się z filmem:

wróć do spisu treści

Funkcja sakralna rzeźby

Rzeźba sakralna to rodzaj sztuki religijnej, który ukazuje figury postaci, przedstawiające świętych i bóstwa. To także wszelkie zdobienia o tematyce religijnej, występujące we wnętrzach, fasadach kościołów, a także poza nimi – w muzeach lub zbiorach prywatnych.

Na ilustracji poniżej znajduje się arcydzieło Michała Anioła „Pietà”pieta„Pietà”- rzeźba pełnoplastycznarzeźba pełnoplastycznapełnoplastyczna pełniąca funkcję sakralną, wykonana w białym marmurze.
Dowiesz się więcej o rzeźbie klikając na interaktywne punkty nr 1 i 2 na ilustracji.

ROqPlnZKuZDZc

Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę kobiety, która na kolanach trzyma bezwładne ciało mężczyzny. Kobieta ubrana jest w długą szatę, która okrywa również jej głowę. Jej głowa pochylona jest delikatnie w dół, na twarzy ukazuje się zmartwienie. Mężczyzna o krótkich włosach leży na jej kolanach, a jego głowa kierowana jest ku górze. Jego ciało przepasane zostało fragmentem materiału w okolicy pasa. Dzieło ustawione jest na szarym postumencie, na tle ściany wyłożonej pomarańczowo‑brązowymi płytami. Na ilustracji są trzy punkty interaktywne, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Nieproporcjonalność postaci. Ciało kobiety podświetlone zostaje na pomarańczowo, a ciało mężczyzny na zielono. Informacja dodatkowa: Maria jest znacznie większa od Chrystusa. 2. Dziewczęca uroda Marii i brak oznak cierpienia, ekspresji bólu na jej twarzy, raczej kompletuje śmierć syna. W prawym górnym rogu pojawia się okrągła fotografia ze zbliżeniem na twarz kobiety. 3. Skomplikowane układy draperii, gładka, połyskliwa faktura marmuru. Pojawia się okrągła fotografia ze zbliżeniem na ułożenie materiału szaty kobiety w okolicy nogi.

Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę kobiety, która na kolanach trzyma bezwładne ciało mężczyzny. Kobieta ubrana jest w długą szatę, która okrywa również jej głowę. Jej głowa pochylona jest delikatnie w dół, na twarzy ukazuje się zmartwienie. Mężczyzna o krótkich włosach leży na jej kolanach, a jego głowa kierowana jest ku górze. Jego ciało przepasane zostało fragmentem materiału w okolicy pasa. Dzieło ustawione jest na szarym postumencie, na tle ściany wyłożonej pomarańczowo‑brązowymi płytami. Na ilustracji są trzy punkty interaktywne, po kliknięciu na które podświetla się część posągu i wyświetla dodatkowa informacja: 1. Nieproporcjonalność postaci. Ciało kobiety podświetlone zostaje na pomarańczowo, a ciało mężczyzny na zielono. Informacja dodatkowa: Maria jest znacznie większa od Chrystusa. 2. Dziewczęca uroda Marii i brak oznak cierpienia, ekspresji bólu na jej twarzy, raczej kompletuje śmierć syna. W prawym górnym rogu pojawia się okrągła fotografia ze zbliżeniem na twarz kobiety. 3. Skomplikowane układy draperii, gładka, połyskliwa faktura marmuru. Pojawia się okrągła fotografia ze zbliżeniem na ułożenie materiału szaty kobiety w okolicy nogi.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gsl9p1J

wróć do spisu treści

Funkcja nagrobkowa rzeźby

R1d1ltObFa5zA1

Ilustracja przedstawia nagrobek Kazimierza Jagiellończyka widziany od góry. To rzeźba postaci jednocześnie leżącej i stojącej. Ramiona i głowa spoczywają na poduszce, ale nogi opierają się na konsoli - takie ujęcie sugeruje, że postać stoi. Król jest ubrany w strój koronacyjny, na głowie ma koronę, w prawej dłoni jabłko, w lewej berło, na palcach pierścienie, u boku skierowany ostrzem do góry, wielki miecz. Na nagrobku znajdują się trzy herby: podwójny krzyż Jagiellonów, herb Polski i herb Habsburgów. Lew po lewej stronie trzyma równocześnie miecz króla. Nad głową lwa po stronie przeciwnej umieszczony jest orzeł w koronie, klejnot herbu Polski.

Funkcja nagrobkowa (nagrobna) odnosi się do rzeźb pełnoplastycznychrzeźba pełnoplastycznapełnoplastycznych i płaskorzeźbypłaskorzeźbapłaskorzeźby, które znajdują się na nagrobkach.
Rzeźby nagrobkowe są sposobem na wyróżnienie miejsc spoczynku osób zasłużonych, np.: uczonych czy władców. 
Na ilustracji obok znajduje się przykład takiego nagrobka: króla Kazimierza Wielkiego, a poniżej - nagrobek Kazimierza Jagiellończyka.

Epitafia

Funkcję nagrobną rzeźby spełniają również epitafiaepitafiumepitafia.
Epitafium jest to napis umieszczony na nagrobku lub pomniku, upamiętniający lub sławiący zmarłego.
 Epitafium mogło też być ozdobione dekoracyjną płaskorzeźbąpłaskorzeźbapłaskorzeźbą, zawierać portret zmarłego albo scenę figuralnąscena figuralnascenę figuralną, a także odpowiednie symbole i elementy alegoryczneelement alegorycznyelementy alegoryczne.
Mogło być również pomnikiem nagrobnym w postaci ozdobnej płyty albo tablicy z napisem ku czci zmarłego – najczęściej nie w miejscu pochówku, lecz w innym związanym z daną osobą, np.: w kościele, na ścianie, filarze lub posadzce.
Zwróć uwagę na dekoracje rzeźbiarskie  epitafiów na ilustracjach poniżej.

RD0wvrt5tFM2e

Zdjęcie przedstawia tablicę pamiątkową poświęconą Janowi Kochanowskiemu. Jest to przyścienna tablica z wyrzeźbionym popiersiem wieszcza umieszczonym w dekoracyjnej arkadzie oraz tekstem pochwalnym poniżej. Wykonana jest z dwóch gatunków marmuru. Elementy płaskorzeźbione nawiązują do architektury renesansowej.

R19Wl3IP4FRP3

Zdjęcie przedstawia zabytkowe epitafium z XVIII wieku. Jest wykonane z kamienia, bogato dekorowane rzeźbami postaci, głowami aniołków, wolutami, gzymsami i płaskorzeźbami ustawionymi symetrycznie po obu stronach nieregularnej tablicy z inskrypcją, trzymanej przez aniołka. Całość wygląda jak pomniejszony fragment ściany barokowego budynku.

wróć do spisu treści

Funkcja propagandowa rzeźby

RooLN8ZJXTZTs1

Zdjęcie prezentuje pomnik Lenina, który był przywódcą rewolucji radzieckiej. Jest to idąca postać mężczyzny w długim płaszczu. Wykonana jest z brązu, jest masywna i monumentalna. Jej wysokość liczy kilkanaście metrów. Rzeźba umieszczona jest na dwóch położonych na sobie podwyższeniach, na dolnym jest napis Włodzimierz Lenin. Usytuowana była na miejskim placu w Krakowie.

Dzieła propagandowe powstają na zamówienie i ich zadaniem jest narzucenie określonych poglądów i zachowań. 
Sztuka może stać się bardzo skutecznym narzędziem do realizacji różnych celów, nie zawsze wyłącznie artystycznych. Dla osiągniecia własnych korzyści - zarówno zleceniodawca, jak i twórca - decydują się na wykorzystanie sztuki. Dlatego powstają dzieła, które przedstawiają tylko określone tematy, w określony sposób.
Objawia się to m.in. wizerunkami faraonów, królów, mecenasów, papieży, przywódców i bohaterów: na przykład faraon przedstawiany wyłącznie jako wiecznie młody, czy umieszczanie niezliczonej ilości monumentalnych wizerunków władcy w przestrzeni miejskiej. Jeden z takich pomników znajduje się na ilustracji obok.
W Polsce powojennej „jedynym słusznym kierunkiem w sztuce” stał się - na jakiś czas - socrealizmsocrealizmsocrealizm.

wróć do spisu treści

Funkcja edukacyjna rzeźby

Funkcja edukacyjna rzeźby dotyczy w zasadzie wszystkich jej przejawów, ponieważ przybliża nam:

• czasy, w których powstała,

• style oraz idee, które ze sobą niesie,

• kunszt artystów, którzy ją tworzyli.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• że rzeźba może pełnić różne funkcje;

• na czym polegają poszczególne funkcje rzeźbyfunkcja (rzeźby)funkcje rzeźby: architektoniczna, konstrukcyjna, dekoracyjna, sakralna, propagandowa, nagrobkowa, upamiętniająca, edukacyjna;

• że niektóre rzeźby mogą pełnić jednocześnie kilka funkcji;

• co to jest epitafiumepitafiumepitafium;

• że socrealizmsocrealizmsocrealizm to kierunek w sztuce XX wieku.

wróć do spisu treści

Potrafisz

• wymienić różne funkcje, jakie może pełnić rzeźba;

• wymienić przykłady zastosowania rzeźby w różnych epokach i dziedzinach;

• omówić bryłębryłabryłę rzeźby pod kątem jej związku z funkcją, jaką pełni;

• wyjaśnić co to jest epitafiumepitafiumepitafium;

• wskazać miejsca, w których najczęściej znajdują się rzeźby pełniące określoną funkcję;

• rozpoznać funkcję, jaką pełni dane dzieło rzeźbiarskie;

wróć do spisu treści

Słownik

Źródła

• sjp.pwn.pl

• wikimedia.org

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/w-pracowni-artysty-rzezbiarza–cz-1/D1GKWdoNl

• https://zpe.gov.pl/a/w-pracowni-artysty-rzezbiarza–cz-2/DktguNH0G

• https://zpe.gov.pl/a/greckie-posagi-ozyly-rzezba-klasycyzmu/D3jzPLWw0

• https://zpe.gov.pl/a/kamienie-milowe-rzezby-nowozytnej-cz-2/D3w9YR2Gs

• https://zpe.gov.pl/a/kazdy-ma-swoj-styl/DdllA1d7X

• https://zpe.gov.pl/a/sztuka-w-trzech-wymiarach-cz-3-rzezba-wspolczesna/D1D74fntL

wróć do spisu treści