R1apG4piw7ZB81

Na zdjęciu rozległy zamek z licznymi wieżami, otoczony wysokim ceglanym murem. Dookoła drzewa.

1. Warunki naturalne pasa kotlin podkarpackich

Pas kotlin podkarpackich to zapadlisko tektonicznezapadlisko tektonicznezapadlisko tektoniczne, które wytworzyło się w czasie orogenezy alpejskiej, a więc wtedy kiedy fałdowały się Karpaty. Na przedpolu gór wystąpiły liczne uskoki tektoniczne, które przyczyniły się do powstania rozległego obniżenia terenu. Później w kolejnych okresach kenozoiku zapadlisko przedkarpackie zostało znacznie spłycone i wyrównane wskutek akumulacji osadów morskich, lodowcowych, wiatrowych i rzecznych. W neogenie obszar ten był morzem, na dnie którego osadzały się m.in. skały pochodzenia chemicznego – sól kamienna, siarka oraz ropa naftowa i gaz ziemny – będące dziś ważnymi surowcami mineralnymi. W plejstocenie kotliny podkarpackie były przykryte lądolodem tylko w czasie starego zlodowacenia południowopolskiego i wtedy utworzyły się gliniaste wysoczyzny morenowe. Podczas kolejnych zlodowaceń kotliny znajdowały się w strefie peryglacjalnej, gdzie gromadziły się piaszczyste osady fluwioglacjalne i eoliczne. Najmłodsze są doliny rzeczne kształtujące się do dziś dzięki erozji i akumulacji wód spływających z gór. W Polsce największe rzeki kotlin to Wisła i San. Ponadto duże doliny zostały wyrzeźbione również przez ich dopływy – Rabę, Dunajec, Wisłokę, Wisłok. W Republice Czeskiej obniżenie zapadliska wykorzystuje Odra i Morawa, a na Ukrainie – Dniestr.

RB6AjlKPKjtPH1

Kotliny Podkarpackie

RiXTPnZBUrdE11

Hipsometryczne mapy Kotlin Podkarpackich

Zapadlisko przedkarpackie ma łączną długość około 1700 km i szerokość od 5 do 75 km. Oddziela Karpaty od Wyżyn Polskich na północy i Sudetów na zachodzie. Największą krainą geograficzną jest tu Kotlina Sandomierska mająca charakterystyczny trójkątny kształt. Rozciąga się ona wzdłuż ramion Wisły i Sanu. Jej powierzchnię pokrywają głównie piaski i gliny zdenudowanych wysoczyzn morenowych, które są porozcinane licznymi dolinami górskich rzek.

Najwęższym miejscem pasa kotlin w Polsce jest Brama Krakowska, w której leży miasto Kraków. Na zachodnim końcu polskiej części zapadliska znajduje się niewielka, wydłużona Kotlina Oświęcimska.

RB3U33kipWrhb1

Na zdjęciu płaska dolina, rzeka, tereny zielone.

R1DFN2KBu4ykh1

Na zdjęciu lekko pofałdowane tereny zielone. W oddali zabudowania.

Klimat kotlin podkarpackich jest dosyć korzystny w porównaniu z innymi regionami Polski, m.in. ze względu na ich położenie na południu, dokąd dociera więcej promieniowania słonecznego. Ponadto obniżony teren jest częściowo osłonięty przed napływem chłodnych mas powietrza ze wschodu i północy. Dzięki temu średnie roczne temperatury w kotlinach zaliczają się do najwyższych w kraju, a okres wegetacyjny – do najdłuższych. Jednocześnie przed barierą Karpat często gromadzą się chmury, dzięki czemu występuje tu dostateczna ilość opadów.

Polecenie 2

Na mapach tematycznych wskaż i omów przykłady charakteryzujące klimat kotlin podkarpackich.

RDZFpIGBG0wDg1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono średnie miesięczne temperatury powietrza w styczniu. Z lewej strony mapy kolor jest żółty, w kierunku wschodnim, w prawo i południowym, w dół mapy przechodzi w błękitny, dalej niebieski i ciemnoniebieski. Na izotermach opisano średnią miesięczną temperaturę stycznia co pół stopnia. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne co jeden stopień. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na trzynaście kolorów. Z lewej strony ciemnoniebieskie do jasnoniebieskiego, środek błękitny, z prawej strony –seledynowy, kremowy i żółty. Każda część paska obrazuje półstopniowy przedział średniej miesięcznej temperatury powietrza w styczniu od minus sześć i pół stopnia Celsjusza – niebieskie do minus jeden stopnia Celsjusza – żółte, co pół stopnia.

R1PpQ94P01uUJ1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie odcieniami koloru pomarańczowego i żółtego zaznaczono średnie miesięczne temperatury powietrza w lipcu. W centralnej części mapy kolor jest najciemniejszy, w kierunku północnym i południowym przechodzi w jaśniejszy. Południowe krańce Polski (tereny górzyste) są w najjaśniejszym kolorze żółtym. Na izotermach opisano średnią miesięczną temperaturę lipca co jeden stopień od dziesięciu do szesnastu stopni, a dalej co pół stopnia – aż do osiemnastu i pół stopnia. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne co jeden stopień. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na trzynaście kolorów. Z lewej strony jasnożółte, środek jasnopomarańczowy, z prawej najciemniejsze odcienie koloru pomarańczowego. Każda część paska obrazuje jednostopniowy (powyżej szesnastu stopni – półstopniowy) przedział średniej miesięcznej temperatury powietrza w lipcu od dziesięciu stopni Celsjusza (kolory żółte) do ponad osiemnastu stopni Celsjusza (kolory pomarańczowe).

R1Qdgqm2QWDiw1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie odcieniami koloru niebieskiego zaznaczono średnie roczne sumy opadów. Na izohietach opisano średnie roczne sumy opadów. Centralną część mapy zajmuje kolor jasnoniebieski przechodzący w ciemnoniebieski w kierunku północnym i południowym. Najciemniejszy niebieski jest na południu. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne co jeden stopień. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na jedenaście części od jasnoniebieskich do ciemnoniebieskiego. Każda część paska obrazuje przedział średniej rocznej sumy opadów. Opisano izohiety od pięćset milimetrów do tysiąc czterysta milimetrów, początkowo co pięćdziesiąt milimetrów, powyżej siedemset milimetrów co sto milimetrów, a powyżej tysiąca milimetrów co dwieście milimetrów.

RBgVdB1g9UBY51

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono długość okresu wegetacyjnego. Z lewej strony mapy jest kolor brązowy, przechodzący w kierunku wschodnim w czerwony, potem żółty, zielony do zielono-niebieskiego. Najwięcej obszarów w kolorze zielonym i zielono-niebieskim występuje na północnym-wschodzie i na południu. W południowej części mapy, obejmującym góry występuje również kolor niebieski. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na osiem kolorów. Z lewej strony niebieski, niebiesko-zielony, dalej zielony przez żółty, pomarańczowy i czerwony do brązowego. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Opisano izolinie sto dziewięćdziesiąt dni, dwieście, dwieście pięć, dwieście dziesięć, dwieście piętnaście, dwieście dwadzieścia, dwieście dwadzieścia pięć, dwieście trzydzieści dni.

O ile warunki klimatyczne są korzystne dla wegetacji roślin, o tyle warunki glebowe nie są już tak dobre. Większość obszaru kotlin podkarpackich pokrywają słabe gleby bielicowe i płowe, które wytworzyły się na piaskach i glinach wodnolodowcowych. Wyjątek stanowią wąskie dna dolin rzecznych, gdzie zgromadziły się napływowe mady. Ponadto na małych obszarach w okolicach Sandomierza i Przemyśla występują czarnoziemy, które rozwinęły się na pokrywach lessowych.
Kotliny podkarpackie niegdyś porastały lasy – głównie iglaste, a miejscami też mieszane i liściaste. Zostały one jednak w większości wykarczowane, by uzyskać ziemię rolną. Największym kompleksem leśnym jest dziś Puszcza Solska z Lasami Janowskimi na wschodzie Kotliny Sandomierskiej. Mniejsze obszary leśne to pozostałości dawnej Puszczy Sandomierskiej oraz Puszcza Niepołomicka koło Krakowa.

R1Ez2p6rR3DQ51

Ilustracja przedstawia fragment mapy Polski obejmujący wyżyny, kotliny i góry na którym przedstawiono roślinność rzeczywistą. Na mapie przeważa kolor beżowy obrazujący grunty orne, na którym rozmieszczone są małe plamy koloru zielonego obrazujące występowanie lasów iglastych (kolor ciemnozielony), lasów liściastych (kolor jasnozielony), lasów mieszanych (kolor bardzo jasny zielony). Oznaczono i opisano miasta, rzeki i jeziora. Opisano niziny, wyżyny i góry oraz państwa sąsiadujące z Polską. Podpisano również większe kompleksy leśne, jak Bory Dolnośląskie, Puszcza Świętokrzyska i tym podobne. Na mapie wyraźnie widać, że w obrębie pasm górskich występują jedynie lasy mieszane. W obrębie dużych miast kolorem różowym oznaczono tereny zabudowane lub przemysłowe. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie mapy objaśniono znaki i barwy użyte na mapie.

2. Kotlina Sandomierska – rolnictwo, przemysł, usługi

Kotlina Sandomierska obejmuje przede wszystkim całą północną część województwa podkarpackiego, a ponadto mniejsze obszary województw małopolskiego, świętokrzyskiego i lubelskiego. Jest ona regionem rolniczym, głównie ze względu na dobre warunki klimatyczne, w tym długi okres wegetacyjny trwający miejscami nawet ponad 220 dni w roku. Swoje znaczenie ma też względnie płaskie ukształtowanie terenu w porównaniu z okolicznymi górami i wyżynami. Uprawia się tu różne zboża i inne rośliny – brak wyraźniej specjalizacji produkcji rolnej. To dlatego, że tamtejsze rolnictwo jest rozdrobnione i niskotowarowe. Dominują małe, indywidualne gospodarstwa rolne o niewielkiej produktywności. Hoduje się dużo drobiu, a na łąkach często widać pojedyncze sztuki pasącego się bydła.

W rejonie Sandomierza, na południowych stokach wyżyn występuje dużo sadów owocowych.

RekZlk8ndtKms1

Ilustracja przedstawia mapę gospodarczą Kotliny Sandomierskiej. Tło mapy w kolorze żółtym (grunty orne), jasnozielonym (łąki i pastwiska) i zielonym (lasy). Mapa obejmuje tereny od Krakowa po Zamość. Na mapie sygnatury obrazujące uprawy poszczególnych roślin, hodowlę zwierząt, przemysł, górnictwo i energetykę, komunikację, turystykę, naukę, kulturę i sztukę. Największe zagęszczenie sygnatur w Krakowie. Duże zagęszczenie sygnatur w Tarnowie, Rzeszowie, Sandomierzu i Zamościu. Na obszarze całej mapy rozmieszczone sygnatury hodowli i upraw. Na mapie przedstawiono sieć dróg i kolei, porty wodne i lotnicze, granice województw, granicę państwa. Opisano województwa świętokrzyskie, małopolskie, podkarpackie i lubelskie. Opisano kompleksy leśne, na przykład Puszczę Sandomierską i parki narodowe. W prawym dolnym rogu mapy opisano Ukrainę. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co trzydzieści minut.

LEGENDA MAPYiueSviGTsX_1448870214393_0LEGENDA MAPY

W Kotlinie Sandomierskiej rozwinął się też przemysł, głównie na bazie bogactw naturalnych. Przez kilkadziesiąt ostatnich lat jednym z ważniejszych surowców mineralnych regionu była siarka eksploatowana w okolicach Tarnobrzegu (48 tys. mieszkańców). Jednak od lat 90. XX wieku jej wydobycie systematycznie spada, gdyż rozwinęły się inne sposoby uzyskiwania tego pierwiastka, np. poprzez odsiarczanie gazu ziemnego czy ropy naftowej. Gaz i ropa również są wydobywane w Kotlinie Sandomierskiej – na wschodzie regionu i u podnóża Karpat. Z kolei na zachodzie w Bochni (30 tys.) i Wieliczce (21 tys.) do 1996 roku pozyskiwano sól kamienną. Dziś tamtejsze kopalnie stanowią dużą atrakcję turystyczną.

Lasy Puszczy Solskiej dostarczają drewna, które jest wykorzystywanie m.in. w znanej fabryce mebli Black Red White z Biłgoraja (26 tys.). Inne duże firmy regionu swymi korzeniami sięgają do dwudziestolecia międzywojennego, kiedy rozwijał się Centralny Okręg Przemysłowy. Wymienić tu trzeba m.in. zakłady azotowe w Tarnowie (111 tys.), fabrykę opon w Dębicy (46 tys.), hutę produkującą uzbrojenie w Stalowej Woli (63 tys.), zakłady lotnicze w Mielcu (60 tys.), hutę szkła w Sandomierzu (24 tys.) fabrykę AGD Zelmer w Rzeszowie (185 tys.).

Polecenie 3

Przypomnij najważniejsze informacje o Centralnym Okręgu Przemysłowym (COP) oraz o innych okręgach przemysłowych istniejących obecnie w Kotlinie Sandomierskiej – możesz skorzystać m.in. z poniższej mapy.

RjoZQVqgG7NIQ1

Na ilustracji mapa Polski z podziałem na województwa. Zaznaczono i opisano okręgi przemysłowe. Największe skupiska okręgów przemysłowych na południu kraju. Najechanie kursorem na okręg otwiera ramkę z informacjami o danym okręgu. Opisano państwa sąsiadujące. Mapa zawiera siatkę południków i równoleżników, które opisane są w ramce mapy.

Na ilustracji mapa Polski z podziałem na województwa. Zaznaczono i opisano okręgi przemysłowe. Największe skupiska okręgów przemysłowych na południu kraju. Najechanie kursorem na okręg otwiera ramkę z informacjami o danym okręgu. Opisano państwa sąsiadujące. Mapa zawiera siatkę południków i równoleżników, które opisane są w ramce mapy.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2XZX59rA

Obszar Kotliny Sandomierskiej posiada gęstą sieć osadniczą, na którą składają się miasta średnie i małe, przede wszystkim jednak wsie – w regionie przeważa ludność wiejska. Osiedla rozwijały się zarówno w dolinach rzek, jak i wzdłuż szlaków komunikacyjnych. U podnóża Karpat biegł niegdyś ważny szlak handlowy łączący wschód z zachodem i przy nim znajdują się największe miasta (Tarnów, Rzeszów). Dziś tą trasą wiedzie autostrada A4 i główna linia kolejowa. W pobliżu Przemyśla (63 tys.) mamy ważne przejścia graniczne Polski i tym samym Unii Europejskiej z Ukrainą – drogowe w Korczowej i kolejowe w Medyce.

Przemyśl, Tarnów i Tarnobrzeg do 1999 roku były stolicami województw. Po reformie administracyjnej znaczenie tych miast spadło. Dodatkowo w Zagłębiu Tarnobrzeskim drastycznie zmniejszyło się wydobycie siarki, co osłabiło całą okoliczną gospodarkę. Jej wzmocnieniu miało służyć utworzenie Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej zwanej też Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna (EURO‑PARK WISŁOSAN) . Częściowo się to udało, choć zdecydowana większość firm Tarnobrzeskiej SSE działa daleko poza regionem, w licznych podstrefach rozrzuconych po całej Polsce. W Kotlinie Sandomierskiej funkcjonuje też Specjalna Strefa Ekonomiczna Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO‑PARK MIELEC, która ma zasięg głównie lokalny i skupia firmy z rejonu dawnego COP‑u.

Głównym ośrodkiem Kotliny Sandomierskiej pozostaje Rzeszów, który jest stolicą województwa podkarpackiego, a dodatkowo jego rangę podnosi m.in. regionalny port lotniczy oraz uniwersytet i politechnika. Poza wymienionym wcześniej Zelmerem w mieście działają też inne duże firmy, np. Asseco z branży informatycznej czy Gerber i Van Pur z branży spożywczej.

W Kotlinie Sandomierskiej jest kilka miejsc atrakcyjnych dla turystyki krajoznawczej. Najbardziej znane to Sandomierz z zabytkową zabudową Starego Miasta. Ponadto wymienić trzeba pobliski Baranów Sandomierski oraz Łańcut, gdzie znajdują się cenne zespoły pałacowo‑parkowe. W Leżajsku jest klasztor bernardynów uznany za pomnik historii. Zabytkowa zabudowa staromiejska, choć nie tak znana jak w Sandomierzu, znajduje się w Tarnowie i Jarosławiu. Pamiętać należy też o wymienionych wcześniej kopalniach soli w Bochni i Wieliczce.

R1LZ2QFhtNKk01

Na zdjęciu kamienice z czerwonymi dachami.

R1aS24wvF43PS1

Na zdjęciu drewniana urządzenie z grubą liną, do którego zaprzęgnięta jest figura konia.

iueSviGTsX_1448870214393_0

Roex9VKPNGEqh1

Ilustracja przedstawia legendę do map gospodarczych poszczególnych regionów Polski.

3. Kotlina Oświęcimska – przemysł

Kotlina Oświęcimska to mały region rozciągający się wzdłuż doliny Wisły na granicy województw śląskiego i małopolskiego. Znajduje się ona w bezpośrednim sąsiedztwie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, co ma znaczący wpływ na gospodarkę. W Kotlinie Oświęcimskiej również wydobywa się węgiel kamienny – w kopalniach w Bieruniu, Brzeszczach i Czechowicach‑Dziedzicach. Ponadto rozwinął się przemysł chemiczny, czego przykładem są duże zakłady tworzyw sztucznych Synthos w Oświęcimiu (39 tys. mieszkańców) oraz rafineria ropy naftowej Lotos w Czechowicach‑Dziedzicach (35 tys.). Teren Kotliny jest właściwie zaliczany do Bielskiego Okręgu Przemysłowego. Łączy się jednak i z GOP‑em, i z Okręgiem Krakowskim, dzięki czemu na południu Polski mamy jeden wielki obszar przemysłowy.

RvXSazeIDsiqY1

Ilustracja przedstawia mapę gospodarczą Wyżyny Śląskiej i Kotliny Oświęcimskiej. Tło mapy w kolorze żółtym (grunty orne), jasnozielonym (łąki i pastwiska) i zielonym (lasy). Mapa sięga od Kędzierzyna Koźla i Raciborza na zachodzie do Krakowa na wschodzie. W centralnej części Aglomeracja Śląska. W lewym dolnym rogu fragment Republiki Czeskiej i Ostrawa. Na mapie sygnatury obrazujące uprawy poszczególnych roślin, hodowlę zwierząt, przemysł, górnictwo i energetykę, komunikację, turystykę, naukę, kulturę i sztukę. Największe zagęszczenie sygnatur w Katowicach, Chorzowie, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej, Rudzie Śląskiej, Zabrzu, Gliwicach, Bytomiu i Krakowie. Duże zagęszczenie sygnatur w Zawierciu, Rybniku,Tarnowskich Górach, Raciborzu i Bielsku-Białej. Na obszarze całej mapy równomiernie rozłożone sygnatury związane z hodowlą zwierząt i uprawą roślin.Na mapie przedstawiono sieć dróg i kolei, porty wodne i lotnicze, granice województw, granicę państwa. Opisano województwa opolskie, śląskie i małopolskie. Opisano Republikę Czeską. Opisano parki narodowe.Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co trzydzieści minut.

LEGENDA MAPYiueSviGTsX_1448870214393_0LEGENDA MAPY

Człowiek prowadzi w Kotlinie Oświęcimskiej także inne, pozaprzemysłowe rodzaje działalności. W 1956 roku oddano tu do użytku sztuczny Zbiornik Goczałkowicki na Wiśle, z którego pobiera się wodę pitną, głównie dla mieszkańców Górnego Śląska. Zbiornik ma też znaczenie przeciwpowodziowe, a od lata 2010 roku część akwenu została udostępniona do celów rekreacyjnych. W pobliskich Goczałkowicach‑Zdroju występują źródła wód mineralnych. W okolicach powstało też dosyć dużo rybnych stawów hodowlanych. Kompleks Lasów Pszczyńskich jest środowiskiem życia wielu zwierząt, w tym żubrów.

W Oświęcimiu i Brzezince znajduje się muzeum byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz‑Birkenau, w którym w czasie II wojny światowej Niemcy zamordowali ponad 1 milion osób, głównie narodowości żydowskiej. Corocznie do tych miejsc przybywają setki tysięcy zwiedzających.

RNmhL1mpUDq9Q1

Na zdjęciu jednakowe budynki z czerwonej cegły kryte czerwoną dachówką, ustawione po obu stronach szerokiej alei.

4. Brama Krakowska – Kraków

Brama Krakowska obejmuje wąski fragment zapadliska przedkarpackiego wzdłuż doliny Wisły, który łączy ze sobą Kotlinę Oświęcimską i Sandomierską. Szerokość Bramy Krakowskiej wynosi od kilku do kilkunastu kilometrów, a jej długość to niespełna 30 km. Na wschodnich krańcach tego „mikroregionu” położone jest miasto Kraków (762 tys. mieszkańców).

RWkMYKxL5GV5X1

Ilustracja przedstawia plan centrum Krakowa. Kolorem czerwonym przedstawiono zabudowę zabytkową, przeważa ona na mapie. Za pomocą sygnatur przedstawiono pomniki, kościoły, synagogi, muzea, hotele, dworzec kolejowy i dworzec autobusowy. Na planie uwzględniono tereny zielone i zadrzewione. Na dole planu widoczna jest Wisła.

Kraków jest obecnie drugim pod względem liczby ludności miastem w Polsce – w 2007 roku zdystansował Łódź. Odgrywa wiodącą rolę w wielu dziedzinach życia nie tylko regionu, ale i całego kraju, np. w kulturze, nauce czy biznesie. Choć z drugiej strony bliskość aglomeracji górnośląskiej w niektórych przypadkach (przemysł, komunikacja) może obniżać znaczenie Krakowa. Główne dzisiejsze funkcje miasta to:

• ośrodek turystyczny – dawna stolica Polski z wieloma zabytkami, takimi jak Zamek Królewski oraz katedra i kaplice na Wawelu, Rynek Główny z Sukiennicami i kościołem Mariackim, ulica i Brama Floriańska z murami obronnymi, w tym Barbakanem, żydowska dzielnica Kazimierz, Colegium Maius, Cmentarz Rakowicki;

• centrum kulturalne – liczne teatry (m.in. Stary, Bagatela) i kabarety (np. Piwnica pod Baranami), galerie, wystawy i muzea (np. Czartoryskich ze słynnym obrazem Leonardo da Vinci „Dama z łasiczką”), festiwale i inne imprezy cykliczne;

• ośrodek akademicki – renomowane uczelnie, np. Uniwersytet Jagielloński (najstarszy w Polsce), Akademia Górniczo‑Hutnicza, Akademia Sztuk Pięknych, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna;

• centrum finansowo‑biznesowe – siedziba wielu znanych firm, np. BPH, Motorola, Philip Morris, Tesco, BP;

• ośrodek przemysłowy – huta żelaza w Nowej Hucie (Arcelor Mittal), przemysł metalowy (Can‑Pack), elektrotechniczny (Tele‑Fonika Kable), farmaceutyczny (Pliva), odzieżowy (Vistula), spożywczy (Wawel);

• węzeł komunikacyjny – duży regionalny port lotniczy w pobliskich Balicach (drugi po Warszawie), autostrada A4 i droga ekspresowa S7, główne linie kolejowe.

R1apG4piw7ZB81

Na zdjęciu rozległy zamek z licznymi wieżami, otoczony wysokim ceglanym murem. Dookoła drzewa.

R1NCHREhvCWPg1

Na zdjęciu fragment murów miejskich, na murze zawieszone obrazy. W murach brama w formie wieży.

R1SE6x0WnmK2Y1

Na ilustracji wysoki kościół z cegły. Dwie wieże.

RHlsz6kbejgw11

Na zdjęciu okazały budynek sukiennic w centralenj części kwadratowego placu. Za nim wieża. Dookoła placu kamienice. W tle zabudowa miejska.

Podsumowanie

• Kotliny podkarpackie to wydłużone obniżenie terenu leżące pomiędzy Karpatami a pasem Wyżyn Polskich.

• Kotliny podkarpackie są zapadliskiem tektonicznym ograniczonym pionowymi uskokami warstw skalnych, które powstały podczas fałdowań alpejskich.

• Po orogenezie alpejskiej dno kotlin podkarpackich zostało wyrównane i podniesione wskutek akumulacji osadów morskich, wodnolodowcowych i eolicznych.

• W polskiej części zapadliska przedkarpackiego płyną dwie duże rzeki – Wisła i San, do których wpadają mniejsze rzeki spływające z Karpat i Roztocza.

• Kotlina Sandomierska jest największym regionem w zapadlisku przedkarpackim; mniejsze to Kotlina Oświęcimska i Brama Krakowska.

• Ciepły i wilgotny klimat Kotliny Sandomierskiej sprzyja rozwojowi rolnictwa, w tym sadownictwa. W regionie dominują małe gospodarstwa rolne o różnorodnej produkcji.

• W Kotlinie Sandomierskiej występują liczne bogactwa mineralne – siarka, sól kamienna, ropa naftowa, gaz ziemny – będące morskimi skałami osadowymi.

• Przemysł przetwórczy Kotliny Sandomierskiej rozwinął się na bazie przedwojennego Centralnego Okręgu Przemysłowego. Dominuje tu branża elektromaszynowa i chemiczna, a ponadto spożywcza.

• Na południu Kotliny Sandomierskiej, wzdłuż podnóża Karpat od dawna przebiega ważny szlak komunikacyjny łączący wschód z zachodem.

• Kotlina Oświęcimska jest regionem przemysłowym leżącym na styku trzech Okręgów Przemysłowych – Górnośląskiego, Bielskiego i Krakowskiego. Rozwinęło się w niej m.in. wydobycie węgla kamiennego i przemysł chemiczny.

• W Oświęcimiu znajduje się muzeum dawnego obozu koncentracyjnego Auschwitz‑Birkenau, do którego corocznie przybywają setki tysięcy zwiedzających.

• Wąska Brama Krakowska, rozciągająca się wzdłuż Wisły, łączy Kotlinę Oświęcimską i Sandomierską.

• Kraków to drugie po Warszawie największe i najlepiej znane w świecie miasto Polski.

• Kraków jest dawną stolicą naszego kraju, a obecnie ważnym ośrodkiem kulturalnym, turystycznym, naukowym, przemysłowym, biznesowym, komunikacyjnym, administracyjnym.

• Cały pas kotlin podkarpackich jest gęsto zaludniony, przy czym w Kotlinie Sandomierskiej wyraźnie przeważa ludność wiejska.

Zobacz także

Płytowa budowa litosfery. Ruchy górotwórczeiHRWULC0MPPłytowa budowa litosfery. Ruchy górotwórcze
Współczesna rzeźba Polski a dawne wydarzenia geologiczneiikthmJDuAWspółczesna rzeźba Polski a dawne wydarzenia geologiczne
Surowce mineralne PolskiiHpDjXpxgVSurowce mineralne Polski
Cechy klimatu PolskiiKAvfw8TYYCechy klimatu Polski
Wody powierzchniowe i podziemne w Polsceidz3kbLYuCWody powierzchniowe i podziemne w Polsce
Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polskiig0DrBcVI8Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polski
Zróżnicowanie poziomu urbanizacji w Polsceid9vC5qEWwZróżnicowanie poziomu urbanizacji w Polsce
Czynniki rozwoju rolnictwa Polskii1dUASK5dLCzynniki rozwoju rolnictwa Polski
Zmiany w przemyśle PolskiizTrKxqBkBZmiany w przemyśle Polski
Rozwój transportu lądowego w PolsceisXiab0X4NRozwój transportu lądowego w Polsce
Geograficzne regiony PolskiiS7jkMgAKPGeograficzne regiony Polski

Dowiedz się więcej

bibliography_iS7jkMgAKP_d547t211
Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna (EURO‑PARK WISŁOSAN)
Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO‑PARK MIELEC

Słowniczek

Zadania