Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik elektroenergetyk transportu szynowego. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{TKO.06.}$ Montaż i eksploatacja środków transportu szynowego — Technik elektroenergetyk transportu szynowego $3 1 1 3 0 2$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji $\textbf{TKO.06.}$ Montaż i eksploatacja środków transportu szynowego:

• montowania i uruchamiania maszyn i urządzeń środków transportu szynowego na podstawie dokumentacji technicznej,

• eksploatowania środków transportu szynowego.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Efekty kształcenia

$\textbf{TKO.06.3.}$ Montaż środków transportu szynowego

Uczeń:

4) charakteryzuje maszyny elektryczne stosowane w pojazdach szynowych,
5) rozpoznaje aparaty i urządzenia elektryczne stosowane w pojazdach szynowych,
6) analizuje pracę obwodów głównych i pomocniczych pojazdów trakcyjnych.

$\textbf{TKO.06.5.}$ Przygotowanie do uzyskania licencji maszynisty

Uczeń:

5) opisuje maszyny elektryczne stosowane w pojazdach szynowych,
6) charakteryzuje aparaty elektryczne i urządzenia wysokiego i niskiego napięcia stosowane w pojazdach szynowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieD101pdfcAWprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy jest to:

   Atlas interaktywny Podzespoły obwodów głównych pojazdu trakcyjnegoD1O2Un840Atlas interaktywny Podzespoły obwodów głównych pojazdu trakcyjnego to grafiki przedstawiające: urządzenia i aparaty elektryczne wchodzące w skład obwodu głównego pojazdu trakcyjnego takie jak: styczniki, nawrotniki, silniki trakcyjne, rezystory rozruchowe, pantografy, odłączniki pantografów, odgromnik zaworowy, stycznik uziemiający, wał kułakowy, odłączniki silników trakcyjnych, przekaźnik samoczynnego rozruchu, przekaźnik nadmiarowo — prądowy, przekaźnik różnicowo — prądowy.

   Schemat interaktywny Schemat obwodu głównego pojazdu trakcyjnegoDRoia7iGbSchemat interaktywny Schemat obwodu głównego pojazdu trakcyjnego — przedstawia schemat obwodu głównego pojazdu trakcyjnego oraz rysunki maszyn i aparatów będących elementami obwodu głównego pojazdu szynowego takie jak: styczniki, nawrotniki, silniki trakcyjne, rezystory rozruchowe, pantografy, odłączniki pantografów, odgromnik zaworowy, stycznik uziemiający, wał kułakowy, odłączniki silników trakcyjnych, przekaźnik samoczynnego rozruchu, przekaźnik nadmiarowo — prądowy, przekaźnik różnicowo‑prądowy, schemat połączeń poszczególnych elementów tworzących obwód główny pojazdu trakcyjnego.

   Symulator Praca obwodu głównego pojazdu trakcyjnegoDk71wNuAaSymulator Praca obwodu głównego pojazdu trakcyjnego daje możliwość wykonania działania symulującego pracę obwodu głównego w różnych pozycjach wału kułakowego, odwzorowania działania rzeczywistego obrazującego dany etap nastawienia wału kułakowego oraz przepływ prądu w obwodzie poprzez poszczególne elementy, załączania poszczególnych urządzeń i aparatów, połączenia układu do pracy szeregowej, równoległej i mieszanej silników trakcyjnych, osłabienia pola wzbudzenia silnika trakcyjnego oraz zapisu w formie listy przez jakie elementy przepływa prąd w poszczególnych pozycjach wału kułakowego.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceDcNmjWGMXInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuD13ccsjCWSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaD5z5x2x0mPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDZwdNI5BKPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaDf7ea3HwRNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaDlmF65mMTInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik elektroenergetyk transportu szynowego

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z obwodami głównymi pojazdów trakcyjnych.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Atlas interaktywny „Urządzenia i aparaty elektryczne wchodzące w skład obwodu głównego pojazdu trakcyjnego”

• Nauczyciel wprowadza temat obwodu głównego pojazdu trakcyjnego i urządzeń wchodzących w jego skład.

• Prezentuje zawartość atlasu interaktywnego.

• Uczniowie uważnie oglądają prezentacje i notują najważniejsze, według nich, informacje.

• Po obejrzeniu materiału uczniowie sporządzają krótką notatkę na temat rodzajów urządzeń i aparatów oraz ich krótkiego opisu (budowa, zastosowanie)

• Nauczyciel dzieli klasę na pół i prosi o dobranie się w pary.

• Uczniowie zasiadają w dwóch kręgach twarzą do partnera z pary.

• Na sygnał nauczyciela uczeń w kręgu wewnętrznym referuje swojemu koledze w ciągu $2-3$ minut, czego się dowiedział, przeglądając e‑materiał. Nie może w tym czasie używać własnych notatek.

• Drugi uczeń (krąg zewnętrzny) uzupełnia swoje notatki, słuchając wypowiedzi kolegi. W przypadku zauważenia nieścisłości dopytuje lub wskazuje błąd.

• Po ustalonym czasie nauczyciel prosi uczniów z zewnętrznego kręgu o przesunięcie się o dwa krzesła w prawo.

• Teraz uczniowie z zewnętrznego kręgu referują, czego dowiedzieli się, przeglądając e‑materiał „Urządzenia i aparaty elektryczne wchodzące w skład obwodu głównego pojazdu trakcyjnego”, a uczniowie z kręgu wewnętrznego uzupełniają własne notatki.

• Nauczyciel przeprowadza kilka rund ($3-5$). Jeśli zauważa, że uczniowie już nie notują podczas wypowiedzi kolegów, kończy proces.

• Podsumowując działanie, nauczyciel dopytuje o dokładność notatek. Prosi o odczytanie $2-3$ z nich.

• Finalnie nauczyciel prosi o refleksję nad ćwiczeniem, w której uwydatnia proces uczenia się poprzez uzupełnianie wiedzy pozyskanej od innych osób.

Schemat interaktywny „Obwody główne pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel prezentuje schemat interaktywny i jego funkcjonalność. Prezentuje najważniejsze elementy obwodu głównego.

• Dzieli trzy grupy i przydziela zadanie.

• Każda grupa ma przeanalizować schemat. Uczniowie w grupach wybierają sobie $4$ elementy schematu i zastanowiają się nad odpowiedzią na pytanie: „Co by było, gdyby nie było tego elementu?”. Swoje przemyślenia zapisują w notatkach grupy.

• W kolejnym etapie starają się odpowiedzieć na pytanie „Czym można byłoby zastąpić ten element, tak, aby nie był on potrzebny?”. Na pytania o cztery wybrane elementy również zamieszczają w swoich notatkach. Jest to przygotowanie do dyskusji na forum klasy.

• Teraz nauczyciel wyświetla schemat interaktywny na tablicy i zaczynając od pantografu rozpoczyna historię: „Podniesiono pantograf — przyłączono zasilanie do pojazdu trakcyjnego, która z grup powie co by było, gdyby nie byłoby pantografu?”. Grupy prezentują swoje notatki w postaci wypowiedzi wyznaczonych osób, jeśli w swoich wyborach zdecydowali się na wybór takiego elementu jakim jest pantograf. Jeśli żadna z grup nie wybrała tego elementu, zgłasza się dowolna, która chce na to pytanie odpowiedzieć. Jednak pierwszeństwo mają grupy, które ten element opisywały.

• W dalszej części nauczyciel prosi o wygenerowane pomysłów na zastąpienie w inny sposób pantografu.

• W kolejnej części nauczyciel „idąc śladem prądu w obwodzie” wskazuje następne urządzenie lub aparat.

• Finalnie uruchamia silnik i przechodzi do elementów obwodu zabezpieczającego (jeśli wcześniej tą drogą nie poszedł).

• Za każdą wypowiedź nauczyciel daje grupie punkt, dba też, aby w grupie różne osoby rozpoczynały wypowiedź (ale tez mogły inne osoby z tej grupy w trakcie wypowiedzi zabierać głos).

• Modyfikacją może być inicjowanie krótkiej dyskusji na temat użyteczności lub zastąpienia elementu obwodu pomiędzy grupami.

• W trakcie aktywności nauczyciel prosi uczniów o zapisywanie informacji o elementach obwodu głównego w postaci notatki. Notatki te każdy z uczniów samodzielnie łączy z notatkami powstałymi w grupie.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację notatek z aktywności.

• Podsumowując zajęcia zachęca do korzystania z atlasu interaktywnego, który prezentuje budowę elementów obwodów głównych pojazdu trakcyjnego.

Interaktywne materiały sprawdzające

Materiały te mogą posłużyć do pracy grupowej i pracy indywidulanej. Podczas pracy grupowej można zastosować metodę generowania dodatkowych pytań na bazie testu $1$, który zawiera $20$ pytań, które należy rozwiązać w ciągu $20$ minut.

Przykładowe działania w ramach lekcji:

• Grupy rozwiązują test wspólnie na czas. Nauczyciel prosi o podanie efektów wspólnej pracy (liczba punktów, pytania z błędną odpowiedzią).

• Po pierwszym rozwiązaniu testu utrudnieniem może być właśnie wygenerowanie dodatkowego pytania do każdego błędnie wykonanego przez grupę. Grupy zapisują pytania i wymyślają dobrą i złe odpowiedzi.

• Nauczyciel może poprosić o wpisanie tych pytań i odpowiedzi do w formie elektronicznej np.: do formularza Forms. Dzięki temu powstanie drugi, alternatywny do zamieszczonego w materiałach, test do wykorzystania podczas działań sprawdzających.

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają sprawdzić wiedzę z danego zakresu samodzielnie przez ucznia

Przykładowe wykorzystanie indywidualnie przez ucznia:

• Uczeń zapoznaje się ze schematem interaktywnym

• W trakcie analizy schematu (lub po zapoznaniu się z jego elementami) rozpoczyna ćwiczenie „Podpis obrazka” — stara się odpowiedzieć na pytania, jaki element skrywa się pod symbolem na schemacie.

• Stale wraca do schematu i wykonuje ćwiczenie, aż osiągnie $100\%$ wynik.

• W kolejnym działaniu sam generuje kilka pytań wpisując pytania i odpowiedzi do testu cyfrowego (Forms, GoogleForms lub innego) i wymieniając się z innymi uczniami linkiem do jego wypełnienia.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Atlas interaktywny „Urządzenia i aparaty elektryczne wchodzące w skład obwodu głównego pojazdu trakcyjnego”

• Nauczyciel wprowadza temat obwodu głównego pojazdu trakcyjnego i urządzeń wchodzących w jego skład.

• Prezentuje zawartość atlasu interaktywnego.

• Uczniowie uważnie oglądają prezentacje i notują najważniejsze, według nich, informacje. Uczniowie samodzielnie przeglądają teraz materiał i sporządzają krótką notatkę na temat rodzajów urządzeń i aparatów oraz ich krótkiego opisu (budowa, zastosowanie).

• Notatka realizowana jest jednak przy użyciu aplikacji, która pozwala współdzielić przestrzeń do notowania (np.: Word w Office $365$, OneNote, dokument w Google). Dzięki temu uczniowie wspólnie wykonują jedną notatkę w jednym miejscu. Współtworzą treść przeformatowaną z atlasu interaktywnego.

Schemat interaktywny „Obwody główne pojazdów trakcyjnych”

• Nauczyciel prezentuje schemat interaktywny i jego funkcjonalność. Prezentuje najważniejsze elementy obwodu głównego.

• Nauczyciel prosi uczniów o samodzielne zapoznanie się z schematem i przygotowanie legendy do schematu interaktywnego.

• Legenda składać się będzie z symbolu urządzenia lub aparatu obwodu głównego oraz jego krótkiego opisu (nazwa, zastosowanie)

• Uczniowie mogą skorzystać z funkcji zrzutu ekranu i pracy na notatniku cyfrowym lub w postaci tradycyjnej notatki z narysowanymi symbolami.

• Wybrani uczniowie prezentują notatkę na forum.

• Nauczyciel prosi jeszcze uczniów o statystykę zadając pytanie ile i jakie elementy można znaleźć na schemacie interaktywnym.

• Każdy z uczniów odpowiada na to pytanie samodzielnie w notatniku.

• Nauczyciel podsumowując zajęcia prosi uczniów o nauczycie się symboli z notatki i przygotowanie do sprawdzianu z ich znajomości.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych rozszerzając jej tematykę o zagadnieniach dodatkowe lub szczegóły poruszane na lekcji. Działaniem poprzedzajacym temat realizowany na lekcji może być przygotowanie puzzli do pracy na zajęciach.

Przed lekcją

• Nauczyciel prosi uczniów o wybranie $3$ aparatów lub urządzeń z atlasu interaktywnego.

• Działaniem ucznia będzie przygotowanie w formacie A4 obrazka, który będzie zamieniony na puzzle. Obrazek ma zawierać te trzy aparaty wraz z ich opisami.

• Kompozycja obrazka może być dowolna, jednak nauczyciel może przed lekcja przygotować przestrzenny wzorzec do wypełnienia obrazkami i wyjaśnieniami. Wzorzec może też mieć formułę komiksową (w sieci znajdują się odpowiednie programy do generowania komiksów)

• Po wykonaniu obrazka bazowego na podstawie wybranych aparatów z atlasu interaktywnego i jego wydrukowaniu uczniowie wykonują z niego puzzle chowając je do koperty.

Podczas lekcji

• Nauczyciel zbiera pocięte w puzzle obrazki od każdego z uczniów i na zajęciach lekcyjnych rozdaje losowe obrazki do ułożenia jako fragment lekcji.

Puzzle mogą byś również wykonane w aplikacji internetowej. Dzięki temu uczniowie otrzymają link do ułożenia puzzli, a nie fizyczne elementy.

Praca z uczniami z $\textbf{SPE}$ i indywidualizowanie pracy z uczniem

Przy pracy z uczniem ze $\text{SPE}$ dobrze jest dopasować wykorzystanie e‑materiału i informować o sposobach jego wykorzystania (komunikować się) w sposób sprzyjający rozwojowi dziecka. Konstrukcję płaszczyzny porozumiewania się można oprzeć na przykładowych kilku działaniach:

1. W trakcie wykorzystywania e‑materiału warto starać się usamodzielniać dziecko czyli tak konstruować instrukcje do wykorzystania e‑materiału, aby mogło ono podjąć własne decyzje i działania. Przykładem może być zastosowanie niepełnej instrukcji „Twoim zadaniem będzie wykonać legendę do schematu na której zawrzesz wszystkie urządzenia i ich opisy. Legenda ta ma mieć nie więcej niż stronę A4”

2. Nauczyciel po informacji zwrotnej „nie rozumiem” powinien dostosować sposób komunikowania się z uczniem $\text{SPE}$ do możliwości psychofizycznych ucznia. „Nie rozumiem jak mam wykonać polecenie utworzenia legendy do schematu interaktywnego” nie oznacza kolejne powtórzenie tego samego polecenia, ale dopasowanie się i dopytanie czego uczeń nie rozumie i innymi słowami próba wytłumaczenia (stosując zasadę usamodzielniania) pewnych kwestii.

3. Jeśli uczeń nie rozumie pewnego toku postępowania (np.: droga przepływu prądu od pantografu do silnika elektrycznego) ważnym jest, aby w tym e‑materiale wyjaśnić, poinformować ucznia o sposobie własnego rozumowania (wytłumaczenie dlaczego akurat w ten właśnie sposób to prezentuje nauczyciel).

4. Podczas przydzielania zadań związanych z pracą z e‑materiałem należy pamiętać o byciu konsekwentny, ale jednocześnie pamiętać o pozytywnym motywowaniu, stopniowaniu poziomu trudności zadań, dostosowaniu trudności zadań lub o wspieraniu ucznia ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi. Jeśli zarzeka się, że nie potrafi wykonać puzzle w postaci cyfrowej można mu pomóc drukując obrazek przez niego przygotowany i wręczając nożyczki zaproponować wykonanie układanki (puzzle) ręcznie.

5. Wykonywanie kart memory czy puzzli lub wymyślanie pytań, haseł pozwala zachęcać uczniów do działań twórczych. Aby je zainicjować należy samemu próbować je wymyślać i poprzez dawanie przykładu takiego działania inspirować. Pamiętać należy też o pełnej akceptacji pomysłów, ale także o ich sprawdzeniu pod względem merytorycznym.

Praca z uczniami o $\text{SPE}$ w dużej mierze zależy od grupy, która będzie nauczana i ich potrzeb. Stąd dobór sposobów pracy będzie od tego zależał. Podane powyżej ogólne działania można śmiało poszerzać i indywidualizować (dopasowywać np.: poprzez negocjowanie zakresu opracowań i działań z e‑materiałem).

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści