RewqNDP5oBBbs

Ilustracja składa się w dwóch fotografii połączonych poziomo. Na fotografii z lewej znajduje się daleki widok na góry. Zdjęcie zostało zrobione przez kraty balustrady balkonu w słoneczny dzień na fotografii z prawej znajdują się grube korzenie drzewa oraz splecione wokół nich mniejsze, młodsze. Korzenie są szare obejmują całą fotografię. Natura stworzyła różnorodne zestawienia, korzystając z korzeni drzew.

Spis treści:

1. Kompozycja jednoplanowa

2. Kompozycja wieloplanowa

3. Już wiesz

4. Potrafisz

5. Słownik

Kompozycja jednoplanowa

R1O7f2KVoMJ3B1

Fotografia ilustruje łuszczącą się farbę na ścianie.

Kompozycja jednoplanowakompozycja jednoplanowaKompozycja jednoplanowa to taki rodzaj kompozycji, której wszystkie elementy znajdują się na jednym, pierwszym planie.

Ilustruje to, na przykład, fotografia obok, przedstawiająca fakturę łuszczącej się farby na ścianie.

Na ilustracjach poniżej możesz zapoznać się z pracami malarskimi, które są przykładem kompozycji jednoplanowych.

1 z 2

ROSEM5DE47TZX

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Olgi Boznańskiej „Portret kobiety (Cyganka)”. Ukazuje młodą kobietę ubraną w bordową, umarszczoną bluzkę z odsłoniętym lewym ramieniem, stojącą bokiem. Prawą rękę zaciśniętą w pięść trzyma na brzuchu. Na głowie ma zawiązaną szarą chustkę. W jej lewym uchu widoczny jest bordowy kolczyk. Za kobietą znajduje się jasne tło z podpisem w prawym górnym rogu.

R1KVGHP5XR3KK

Ilustracja przedstawia obraz Jacksona Pollocka pt. „Numer 6”. Dzieło powstało w 1949 roku. Na obrazie zostały przedstawione liczne plamy wykonane za pomocą pociągnięć pędzla. Nie jest to jednakże abstrakcyjny malunek tworzony zupełnie przypadkowo. Autor w swoich pracach wzoruje się formami z innych kręgów kulturowych m.in. indiańskich. Obraz prezentuje całą gamę kolorystyczną, dominujące są jednak ciemne kolory.

Obecnie na całym świecie powstaje wiele murali. Niektóre z nich tworzą iluzję przestrzeni - inne przedstawiają postacie, napisy, historie na płaszczyznach ścian, bez budowania takiej iluzji - są jednoplanowymi obrazami, czasem wielkich rozmiarów.

Niektórzy artyści street artu (sztuki ulicy) opracowali swój styl - artystyczny język, dzięki któremu ich prace są rozpoznawalne.
Taką jest na przykład praca Keitha Haringa - na ilustracji poniżej - zbudowana tylko czerwoną linią, tworzy kompozycję jednoplanową.

RBQ9DJ52F24LM

Ilustracja przedstawia dzieło Keitha Haringa. Przedstawiony został Mural Haringa w Barcelonie. Na ilustracji znajduje się fragment muru. Możemy na nim dostrzec liczne rysunki. Kontury ikon są w kolorze czerwonym. Obok grafik znajdują się także podpisy wykonane czerwoną farbą. Artysta słynie z tworzenia dzieł w nurtach pop‑art oraz street art.

R1ES6X9XHXFC31

Ilustracja przedstawia plakat Krzysztofa Białkowicza promujący 23. Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Toruniu. Na niebieskim tle umieszczony jest motyw graficzny, przedstawiający czarną głowę nosorożca, który ma założoną różowo‑fioletową czapeczkę z gumką pod brodą. Powyżej, pod skosem naniesione są pomarańczowe napisy, informujące o rodzaju wydarzenia, dacie i stronie internetowej. Pod głową nosorożca znajduje się informacja o miejscu festiwalu. Tekst wykonany jest prostą, blokową czcionką o kwadratowym kształcie.

PlakatyplakatPlakaty są dość często kompozycjami jednoplanowymi.kompozycja jednoplanowakompozycjami jednoplanowymi.
Ma to związek z ich głównym przeznaczeniem - funkcją informacyjną i reklamową.
Powinny zwracać uwagę obrazem - zazwyczaj uproszczonym i w kontrastowych kolorach.

Plakaty powinny także zawierać minimalną ilość tekstu odpowiedniego kształtu i  wielkości.
Tekst powinien być tak zakomponowany, aby przyciągał naszą uwagę, np.: kolorem - jak na plakacie znajdującym się obok.
Środkami wyrazu wykorzystywanymi w plakacie jest linia, płaska plama barwna oraz litera określonego kształtu i wielkości, jak np.: w plakacie na ilustracji poniżej:

R1K8ZKX1LFZ1Z

Ilustracja przedstawia plakat „Wielcy ludzie jazzu – Ray Charles”, autorstwa Waldemara Świerzego. W centrum kompozycji, na czerwonym, prostokątnym tle znajduje się dynamicznie namalowana szerokimi pociągnięciami pędzla, głowa mężczyzny w czarnych okularach. Grafikę tworzą plamy w kolorach różu, czerwieni, żółci granatów, czerni i bieli. Całość malowidła otoczona jest czarną, wąską ramką. Nad grafiką umieszczony jest czarny tekst na białym tle „Wielcy ludzie jazzu / Jazz Greats”, natomiast u dołu plakatu znajduje się napis „Ray Charles”.

W plakacieplakatplakacie autor w prosty sposób, często za pomocą znaków graficznych lub przy użyciu metafory informuje o sztuce teatralnej, filmie, czy sygnalizuje problem społeczny.

Twórz tradycyjnie!

R10wV7vY2YcLp

Zdjęcie przedstawia przybory plastyczne; z prawej strony w dużym zbliżeniu znajdują się kredki ułożone obok siebie, od zimnych do gorących kolorów. Po drugiej stronie - rozłożony komplet farb akwarelowych i a nad nim dwie ręce. Jedna wskazuje palcem farby, druga nabiera je pędzelkiem. Z brzegu wychyla się kilka pędzli w kubku. Na górnej krawędzi zdjęcia zostały dodane spływające do dołu farby, częściowo zasłaniające obraz.

wróć do spisu treści

Kompozycja wieloplanowa

Kompozycja wieloplanowakompozycja wieloplanowaKompozycja wieloplanowa to taka, w której poza planem pierwszym występują również plany dalsze. W kompozycjach wieloplanowych często stosuje się perspektywę kulisową, w której elementy obrazu znajdujące się bliżej nas zasłaniają częściowo te, które są na dalszych planach.

To jeden ze sposobów ukazania przestrzeni na płaskiej powierzchni obrazu.

R8h1qly74za5q1

Zdjęcie przedstawia wielką formę przestrzenną w kształcie fasoli z wyszlifowanego metalu, w którym odbija się wszystko z zewnątrz. Nosi nazwę "Brama chmur" i jest ustawiona w parku w Chicago w USA. Za nią rozciąga się wielkie miasto, wieżowce.

Kompozycja fotografii znajdującej się obok, przedstawiającej fragment miasta jest również wieloplanowakompozycja wieloplanowawieloplanowa.
Plac, ławki, tłum ludzi, wreszcie główny motyw: lustrzana forma przestrzenna tzw. „Brama Chmur” - wszystko znajduje się bliżej niż wieżowce, które znajdują się na planach dalszych.

Kompozycie wieloplanowe mają również często zastosowanie w malarstwie, jak np.: w obrazie poniżej, w którym wiele planów tworzy wyraźną głębię.

Pejzaż - zarówno w naturze, fotografii, jak i w malarstwie - ukazuje przestrzeń, co powoduje, że zazwyczaj jest kompozycją wieloplanową.kompozycja wieloplanowakompozycją wieloplanową.
Widać to wyraźnie np.: na obrazie Paula Cézanne'a [czytaj: pola sezana] na ilustracji poniżej:

R3RLFG1L6JCJ7

Ilustracja przedstawia obraz Paula Cézanne'a „Góra Świętej Wiktorii”. Ukazuje widok na górę, zlewającą się z błękitnym niebem. Na pierwszym planie znajduje się pejzaż z zabudowaniami. U dołu rozciąga się pas drzew, namalowany szerokimi pociągnięciami pędzla i z widoczną fakturą. Dalej taką samą techniką namalowane są budynki i otaczająca je zieleń. Obraz, dzięki zastosowaniu takiej techniki traci na wyrazistości i skłania się ku abstrakcyjnemu obrazowaniu rzeczywistości.

Zwróć uwagę na elementy krajobrazu, jakie można tu znaleźć, kierując wzrok od najbliższego pasa drzew - to pierwszy plan obrazu. Za nim dachy domów, które częściowo przesłaniają miasteczko i zielone pola i widok na miastecko. W głębi widać Górę Świętej Wiktorii, która zlewa się z błękitnym niebem.
To kilka planów, które tworzą przestrzeń przedstawioną na obrazie.

Kompozycja tego obrazu jest wieloplanowakompozycja wieloplanowawieloplanowa, a także otwartakompozycja otwartaotwarta, asymetrycznakompozycja asymetrycznaasymetryczna i wieloelementowakompozycja wieloelementowawieloelementowa.

Polecenie 3

ROVAGZ28V3AVT

Na ilustracjach poniżej znajdują się prace plastyczne, w których zostały zastosowane kompozycje zarówno wieloplanowe, jak jednoplanowe.
Galeria zawiera cztery prace:
dwie z nich przedstawiają kompozycję wieloplanową, a dwie - jednoplanową.
Rozpoznaj rodzaje kompozycji każdej z prezentowanych prac i wpisz w polu poniżej.

Ilustracja 1 z 4

R1LKAR87GJ9TJ

Ilustracja 2 z 4

R1ZVUANPVKG42

Ilustracja 3 z 4

R1RHL4GUXX3MA

Ilustracja 4 z 4

RupeV5Djix9Jn

Ćwiczenie 1

RNZC8KATX11T6

Zaznacz cechy dzieła o kompozycji wieloplanowej.

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, że wieloplanowość sugeruje, że mamy do czynienia z dużą odległością od widza.

Pokaż odpowiedź

kompozycja z planem pierwszym, drugim i dalszymi; iluzja przestrzeni.

R4bPKgLYw5GMD1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Babie lato”, autorstwa Józefa Chełmońskiego. W centrum kompozycji znajduje się leżąca dziewczyna, która z wyraźną przyjemnością bawi się trzymaną w lewej dłoni nicią babiego lata. Prawa, wyciągnięta na ziemi ręka opiera się o położony obok kij. Postać ubrana jest w płócienną, bufiastą bluzkę oraz białą spódnicę, spod której wystają ubrudzone ziemią stopy. Jasne włosy owija żółta chusta, która luźno opada na ziemię za głową dziewczyny. Pasterka leży na grubej, workowej tkaninie przykrywającej zielono‑brązową ziemię z małymi kępami traw. W tle po lewej stronie znajduje się czarna sylwetka psa wpatrzonego w horyzont, na którym artysta namalował drobnymi punktami stado bydła. Nad bezkresnym pejzażem rozpościera się zachmurzone, niebiesko‑szare, rozjaśniające się ku dołowi niebo. Zamknięta kompozycja, utrzymana jest w wąskiej tonacji beżów i szarych błękitów z mocnym żółtym akcentem chusty na głowie dziewczyny.

Zarówno w malarstwie polskim, jak i europejskim znajdziesz wiele scen rodzajowychscena rodzajowascen rodzajowych umieszczonych w różnych przestrzeniach. Przedstawiają one ludzi w codziennych sytuacjach - przy pracy, zabawie, odpoczynku.

Martwa natura może być zaskakująca, jak na przykład ta, na ilustracji poniżej.
Bogata kompozycja jest wieloplanowakompozycja wieloplanowawieloplanowa. Zwróć uwagę, jaka scena rozgrywa się na dalszym planie.

RQ6NBXOL6M33C

Ilustracja interaktywna - po kliknięciu kursorem myszy grafiki, przedstawiającej obraz Joachima Beuckelaer'a pt. „Scena kuchenna ze spotkaniem na drodze do Emaus”, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa.

Ilustracja interaktywna - po kliknięciu kursorem myszy grafiki, przedstawiającej obraz Joachima Beuckelaer'a pt. „Scena kuchenna ze spotkaniem na drodze do Emaus”, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DDHtte69K

wróć do spisu treści

Już wiesz

• jakie cechy posiada kompozycja jednoplanowakompozycja jednoplanowakompozycja jednoplanowa, a jakie wieloplanowakompozycja wieloplanowawieloplanowa;

• jakimi środkami wyrazu plastycznego artyści osiągali iluzję przestrzeni w swoich dziełach;

• że w plakatach najczęściej stosuje się kompozycję jednoplanowąkompozycja jednoplanowakompozycję jednoplanową;

• że kompozycja wieloplanowakompozycja wieloplanowakompozycja wieloplanowa ma zastosowanie do tworzenia iluzji przestrzeni;

wróć do spisu treści

Potrafisz

• rozróżnić kompozycję jednoplanowąkompozycja jednoplanowajednoplanową od wieloplanowejkompozycja wieloplanowawieloplanowej;

• rozpoznać i omawiać kompozycje jednoplanowekompozycja jednoplanowajednoplanowe i wieloplanowekompozycja wieloplanowawieloplanowe w dziełach malarstwa;

• wyjaśnić, jaki rodzaj kompozycji jest stosowany w celu iluzji przestrzeni;

• podać przykłady realizacji jednoplanowych i wieloplanowych w sztuce użytkowej;

• samodzielnie wykonać kompozycję jednoplanowąkompozycja jednoplanowajednoplanową i wieloplanowąkompozycja wieloplanowawieloplanową wybraną techniką plastyczną.

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/kompozycja-obrazu–uklad-elementow-w-pracy-plastycznej/DC9V0X7nF

• https://zpe.gov.pl/a/od-piktogramu-do-litery–tworzymy-kompozycje-liternicza/DxVP6WfIC

• https://zpe.gov.pl/a/swiateczna-aranzacja-stolu-podnosze-estetyke-otoczenia/DrcNUlIEa