Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik górnictwa otworowego oraz górnika eksploatacji otworowej. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑materiał przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{GIW}.01.$ Eksploatacja otworowa złóż wyodrębnionej w zawodzie technik górnictwa otworowego.

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celu kształcenia określonego dla kwalifikacji:

GIW.01. Eksploatacja otworowa złóż:

• obsługiwania odwiertów do eksploatacji kopalin oraz podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji i składowania odpadów.

Efekty kształcenia

GIW.01.3 Obsługiwanie odwiertów oraz maszyn i urządzeń do eksploatacji złóż oraz bezzbiornikowego magazynowania substancji i składowania odpadów.

Uczeń:

2) charakteryzuje zasady obsługi odwiertów eksploatacyjnych,

5) charakteryzuje budowę głowic odwiertów eksploatacyjnych,

9) charakteryzuje przyrządy kontrolno‑pomiarowe,

14) charakteryzuje sposób wykonywania pomiarów wgłębnych w odwiertach.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDmboUcYZsWprowadzenie
   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiały multimedialne
   Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy. Materiał Animacja 3D Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnymD5XWQEcMYAnimacja 3D Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym to animacja 3D omawiająca proces montażu śluzy pomiarowej na odwiercie, oraz prace związane z dokonaniem pomiaru ciśnienia i temperatury. Zasób Galeria zdjęć Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnychDTIVmb0YnGaleria zdjęć Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych prezentuje zdjęcia oraz grafiki przedstawiające urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiercie eksploatacyjnym. Materiał E‑book Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnymDtOFLiTu9E‑book Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym to E‑book charakteryzujący przyrządy kontrolno‑pomiarowe oraz omawiający urządzenia wykorzystywane podczas pomiarów.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceD9VcySOubInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuD1HbdDDOGSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaDXgx2obGyPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDfMq1jWEaPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaD5MQP7uVaNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaD1E2yg0RvInstrukcja użytkowania objaśnia działanie materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego

Praca uczniów podczas zajęć

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z prowadzeniem pomiarów wgłębnych w odwiertach.

Praca na lekcji zakłada aktywną postawę zarówno nauczyciela, jak i uczniów.

Ważnym założeniem jest praca nad jednym materiałem na różne sposoby i za pomocą różnych technik, mająca na celu jak najlepsze zapamiętanie informacji.

Poniżej znajdują się propozycje wykorzystania poszczególnych elementów materiału w ramach lekcji, w samodzielnej pracy ucznia, pracy w grupach i pracy całego zespołu klasowego.

Praca uczniów w grupach i w zespole klasowym

Animacja 3D – Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji animację 3D przedstawiającą sposób pomiaru ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym.

• Zadaniem uczniów podczas oglądania jest sporządzanie notatek i zapamiętywanie jak największej liczby informacji.

• Po obejrzeniu e‑materiału prowadzący dzieli klasę na trzy grupy, którym przydziela do omówienia pomiar danego parametru.

• Każda z grup ma za zadanie szczegółowo opisać przydzielone zadanie.

• Grupy otrzymują kartki papieru formatu A4 oraz flamastry i na tych kartkach opisują dany pomiar. Na tym etapie nauczyciel monitoruje pracę grup i służy im pomocą w razie problemów z wykonaniem zadania.

• Po zapisaniu wszystkich informacji grupy wymieniają się kartkami z innymi grupami, a te mają za zadanie dopisać brakujące treści (innym kolorem flamastra).

• Grupy przestawiają na forum klasy wyniki swojej pracy.

• Nauczyciel komentuje poprawność wykonania zadania i nagradza ocenami grupę, która najlepiej wywiązała się z zadania.

Galeria zdjęć – Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych

• Uczniowie dzieleni są na grupy. Każda grupa otrzymuje pulę grafik przedstawiających urządzenia stosowane przy pomiarach wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych.

• Nauczyciel korzysta z galerii zdjęć jako pomocy naukowej podczas prowadzenia lekcji. Zdjęcia przedstawiają normy urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych wraz z opisami.

• Uczniowie podzieleni są na cztery grupy. Każda z grup otrzymuje rozsypankę z urządzeniami oraz ich opisem. Każda grupa otrzymuje również dużą kartkę i klej. Tworzą tabelę przedstawiającą urządzenia i powiązane z nimi podpisy. Uczniowie mają na to 10 minut.

• Nauczyciel po 10 minutach prosi o zaprezentowanie zadań, przydziela punkty (za każdą poprawną odpowiedź – 1 punkt) i je zlicza. Jeśli są to nieprawdziwe stwierdzenia – nie przyznaje punktu. Nauczyciel odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

• Uczniowie notują wszystkie zdobyte informacje.

E‑book – Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym

• Wykorzystanie e‑booka jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji odwróconej (flipped classroom).

• Nauczyciel prosi uczniów, aby na smartfonach otworzyli e‑book Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym.

• Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup, każda z nich otrzymuje od prowadzącego 3 pytania, na które w e‑booku szuka odpowiedzi (pytania w grupach mogą się powtarzać).

• W tym czasie nauczyciel chodzi po klasie i wyjaśnia wątpliwości uczniom, którzy takiej pomocy wymagają.

• Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

• Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia i nagradza najlepszą grupę w dowolny sposób (ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika).

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć (najlepiej pod koniec lekcji, gdyż materiały te służą utrwaleniu wiedzy ucznia) i zachęca uczniów do wspólnego rozwiązywania zadań.

• Nauczyciel daje szanse na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań – nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

Słownik pojęć dla e‑materiału

• Nauczyciel drukuje hasła wraz z ich omówieniem zawartych w słowniku pojęć dla e‑materiału, ale w taki sposób, aby oddzielić hasła od definicji.

• Uczniowie zostają podzieleni na lekcji na 8 grup, z których każda otrzymuje cztery hasła i cztery definicje.

• Zadaniem każdej grupy jest przyporządkowanie hasła do odpowiadającej mu definicji. Czas wykonania zadania to 5 minut.

• Ćwiczenie jest doskonałym uzupełnieniem pracy uczniów na lekcji i pozwala utrwalić zdobytą wiedzę.

Samodzielna praca uczniów podczas zajęć

Animacja 3D – Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym

• Nauczyciel pokazuje uczniom na lekcji animację, która przedstawia pomiar danych parametrów.

• Uczniowie podczas oglądania sporządzają własne notatki.

• Po zakończeniu oglądania nauczyciel rozmawia z uczniami na temat metodyki wykonywania pomiaru ciśnienia i temperatury.

• Uczniowie otrzymują też pytania na spostrzegawczość związane z obejrzaną animacją, np.: Co dzieje się z energią złożową w odwiertach samoczynnych?; Kiedy może nastąpić spadek wydobycia gazu ziemnego w odwiercie?; Na czym polega eksploatacja z użyciem gazodźwigu nurnikowego?; Jakie są podstawowe elementy wyposażenia gazodźwigu nurnikowego?.

• Prowadzący zajęcia rozdaje każdemu uczniowi komplet małych karteczek przedstawiających poszczególne etapy wykonania pomiarów temperatury i ciśnienia.

• Zadaniem uczniów jest ich odpowiedni podział w ciągu 10 minut.

• Uczniowie pracują samodzielnie i bez pomocy nauczyciela.

• Gdy kończą zadanie, ochotnicy odczytują napisy z karteczek ułożone według właściwego według nich etapy.

• Kiedy wszyscy chętni przedstawią swoje propozycje, nauczyciel koryguje ewentualne błędy uczniów i przedstawia właściwe informacje zawarte w danym rodzaju dokumentacji.

• Pod koniec zajęć prowadzący odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

• Po zakończonej prezentacji wybranych prac nauczyciel prowadzi z uczniami otwartą dyskusję, poprzez zadawanie im pytań, która ma na celu uporządkowanie i utrwalenie wiedzy na temat pomiarów ciśnienia i temperatury. Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi ucznia.

• Nauczyciel na zakończenie cyklu edukacyjnego ocenia zaprezentowane prace.

Galeria zdjęć – Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych

• Nauczyciel korzysta z galerii zdjęć jako pomocy naukowej podczas prowadzenia lekcji. Plansze przedstawiają urządzenia, jakie są stosowane do pomiarów wgłębnych oraz krótkie ich opisy.

• Każdy z uczniów ma za zadanie na podstawie zdjęć przyporządkować dane urządzenie do odpowiedniego opisu. Uczniowie mają na to 10 minut.

• Nauczyciel po 10 minutach prosi o zaprezentowanie zadań, przydziela punkty (za każdą poprawną odpowiedź – 1 punkt) i je zlicza. Jeśli są to nieprawdziwe stwierdzenia – nie przyznaje punktu. Nauczyciel odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

• Uczniowie notują wszystkie zdobyte informacje.

E‑book – Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym

• Podczas zajęć nauczyciel prosi uczniów, aby na smartfonach otworzyli e‑book Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym. Omawia zawartość e‑materiału.

• Uczniowie mają możliwość zapoznania się z podstawowymi pojęciami dotyczącymi pomiarów oraz metodami pomiarów lustra płynu w odwiercie.

• Każdy uczeń w oparciu o e‑materiał uwzględniając treści zawarte w e‑booku dostaje kilka pytań i stara się poprawnie na nie odpowiedzieć.

• Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy podczas zajęć w taki sposób, że reszta klasy (każdy uczeń z osobna) może uzupełnić informacje. Ewentualne błędy koryguje nauczyciel.

• Na zakończenie lekcji uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć.

• Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania.

• Nauczyciel daje szansę na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań – nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

• Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela, na przykład na tablicy interaktywnej.

Wykorzystanie materiału multimedialnego poza zajęciami

Praca indywidualna

Przed lekcją

• Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć nakazuje uczniom zapoznanie się z e‑materiałami: animacją 3D– Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym, galerią zdjęć – Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych oraz e‑bookiem – Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych łatwiej będzie im posługiwać się słownictwem specjalistycznym.

• Równocześnie przekazuje im zestaw pytań, które przygotował dla uczniów. Odpowiedzi na pytania te zawarte są w udostępnionych uczniom materiałach, które przeprowadzają ucznia przez wiedzę niezbędną do wykonania pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych.

• Pytania te obejmują zagadnienia, które w postaci zadań są zawarte w interaktywnych materiałach sprawdzających. Nauczyciel musi tylko przeformułować zadanie na pytanie, na które uczeń musi znaleźć odpowiedź.

• Po odpowiedzi na te pytania uczeń przesyła opracowany materiał do nauczyciela np.: e‑mailem i przychodzi na lekcję przygotowany i gotowy do dalszych działań (zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce).

Podczas lekcji

• Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

• Teraz uczeń zabiera się za realizację zadania praktycznego.

• Nauczyciel daje mu zadanie: Dokonaj pomiaru lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym. Zaplanuj w jaki sposób zostanie wykonany ten pomiar oraz dobierz odpowiednią metodę jego wykonania.

• Uczeń planuje pomiar, opisując kolejne etapy swojego działania.

• Po zakończeniu planowania przedstawia swoje pomysły nauczycielowi.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło ci trudności?, Co wykonałeś bez problemu? Na co zwróciłbyś uwagę, przygotowując się do pomiaru następnym razem? Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?

Praca w grupach

Przed lekcją

• Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i każdej z nich przydziela określony temat: pomiar ciśnienia, pomiar temperatury oraz pomiar lustra płynu.

• Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem informacji zawartych w e‑materiałach oraz w innych źródłach informacji, a także przesłanie go nauczycielowi.

• Nauczyciel przed lekcją sprawdza przesłany materiał i zwraca go z komentarzami lub zezwala na wykonanie dalszych działań na lekcji.

Podczas lekcji

• Prezentacje są przedstawiane na zajęciach i omawiane przez grupy uczniów.

• Nauczyciel uzupełnia informacje, tłumaczy i wspiera uczących się.

• W przypadku pytań – nauczyciel udziela odpowiedzi i pomaga lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

• Na podstawie wykonanych prac, grupy są odpowiednio oceniane.

• Uczniowie notują pozyskane informacje.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło grupie trudności?, Co grupy wykonały bez problemu? Na co grupy zwróciłyby uwagę, przygotowując prezentację następnym razem? Czy grupy są zadowolone z efektów swojej pracy?

Wykorzystanie e‑materiału do indywidualizacji pracy z uczącymi się

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielny wybór ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e‑materiału do możliwości percepcyjnych ucznia. Uczniowie mogą biernie oglądać animację 3D – Pomiar ciśnienia i temperatury w odwiercie eksploatacyjnym, galerię zdjęć – Urządzenia stosowane do pomiarów wgłębnych w odwiertach eksploatacyjnych oraz e‑book – Pomiar lustra płynu w odwiercie eksploatacyjnym. Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał w dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu zagadnień daje szerokie pole do popisu dla uczącego. Zastosowanie materiałów pozwala realizować zasadę nigdy tak samo, w której praktycznie ten sam zakres materiału może być ujęty na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów. Przy pracy w grupie nauczyciel prowadzi proces grupowy, rozwijając nie tylko zasób związany z wiedzą, ale też umiejętność uczenia się przez uczniów (w grupie i samodzielnie) oraz przyjmowania różnych ról grupowych (czasem takich, w których uczniowie czują lekki dyskomfort). Pozwala to budować umiejętności społeczne. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości. Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uruchamiają się procesy wsparcia uczniów przez siebie nawzajem i uczenia się od siebie. Wspiera to naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Ich zróżnicowanie pozwala dotrzeć z informacją zwrotną i wskazać, na różne sposoby, zakres materiału konieczny do powtórzenia. Jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Wykorzystanie materiału multimedialnego do pracy z uczącymi się o specjalnych potrzebach edukacyjnych

E‑materiał ułatwia samodzielną pracę ucznia oraz indywidualizację procesu dydaktycznego. Wszystkie multimedia przedstawiają informacje na temat obsługi odwiertów eksploatacyjnych. Różne formy multimedialne mogą zaspokajać różne sposoby odbioru informacji, kanały percepcji i sposoby przyswajania wiedzy.

Niesie to za sobą możliwość zastosowania najlepszego multimedium dedykowanego do każdego ucznia i znosi bariery społeczne i komunikacyjne oraz zapewnia wyrównywanie szans, jeśli dany uczeń pracował będzie w grupie rówieśniczej.

Dodatkowo odtwarzanie każdego e‑materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku, słuchu.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Problemy techniczne z odtwarzaniem e‑materiału

W przypadku problemów z wyświetlaniem się multimediów w e materiale należy upewnić się, że urządzenie (komputer, laptop, smartfon itp.) ma dostęp do sieci internetowej. Najczęstszą przyczyną spowolnienia internetu jest otwarcie zbyt wielu aplikacji lub zakładek w przeglądarce internetowej na urządzeniu. Wolne ładowanie się stron może być również wywołane słabym łączem internetowym; odczuwalne będzie to zwłaszcza w przypadkach prób otwarcia stron zawierających wizualizacje 3D. Słaba jakość połączenia może być też spowodowana wyczerpaniem się danych pakietowych, jeżeli użytkownik korzysta z internetu mobilnego.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści